استان سمنان را به خاطر قرار گرفتن در مسير عبور زايران از مركز كشور به سمت حرم ثامن الائمه(ع)، استاني عبوري مي‌شناسند، ولي اين خاك، گوهر و ياقوت در دل خويش دارد و مي‌تواند خود مقصد سفر باشد.
استان سمنان به دليل قرار داشتن در مسير عبور مسافران حرم رضوي، هميشه استراحتگاه مسافران بوده است ولي با هدف گذاري مسوولان آن و براي رفاه حال هموطنان، مي رود كه به مقصدي براي سفرهاي ايرانيان و بستري از يادگاران عرفان تبديل شود.
حتما از كارهاي روزمره در شهر و كلانشهر خود خسته‌ايد؛ از ماندن طولاني مدت پشت چراغ قرمز. كارهاي روزمره‌اي كه دوباره و چندباره مجبور به تكرار آن هستيد. مدرنيسم پُرتكراري كه دست از سر آدمي برنمي‌دارد و او را وارد خيل عظيم آدم‌هايي مي‌كند كه ربات‌وار به تكرار و تكرار مشغولند.
تعطيلات نوروز شايد بهترين فرصت براي فرار از اين تكرارها باشد. رفتن به جايي كه از شلوغي شهر بي‌خبر باشيد. آنجا كه آرامشي عميق به آدمي ببخشد. آنجا كه آنِ ديگري به آدمي اضافه كند.
سمنان به ديار عارفان شهره است و با داشتن چهرهاي تاريخي اين فرهنگ غني، مقصد خوبي براي فرار از اين مدرنسيم پُرتكرار است.
اين گزارش راهنمايي است براي مسافران نورزوي، تا استان سمنان را فقط توقفگاه خود ندانند و از جاذبه هاي گردشگري عرفاني و آرامشي كه در دل آن نهفته است، بي‌خبر عبور نكنند.
مديركل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي استان سمنان در اين زمينه به ايرنا گفت: بايد با توجه به وجود چهره هاي عرفاني و بناها و آثار تاريخي، به گونه اي برنامه‌ريزي شود تا سمنان از استاني عبوري، به مقصد گردشگري براي هموطنان در نوروز تبديل شود.
حسين خواجه بيدختي از استان سمنان به عنوان بستري تاريخي براي پرورش بزرگان عرفان و دين ياد كرد و افزود: وجود چهره هايي مانند بايزيد بسطامي، ابوالحسن خرقاني، علاءالدوله سمناني و همچنين امامزاده يحيي بن موسي(ع) و آرامگاه پيغمبران، نمايانگر همين موضوع است.
وي استان سمنان را با نام تاريخي كومش و در دروه اي قومس، خطه عرفان‌خيز ايران دانست و افزود: به منظور بهره گيري از ظرفيت گردشگري عرفاني اين منطقه، درحال بررسي و ايجاد طرحي براي ايجاد تور گردشگري عرفاني كشوري با شركت‌هاي تور مسافرتي در تهران هستيم.
وي ادامه داد: اين طرح گردشگري از آرامگاه جوانمرد قصاب در تهران آغاز مي شود و در استان سمنان با ادامه تور در آرامگاه هاي علاءالدوله سمناني، شيخ حسن خرقاني و بايزيد بسطامي ادامه مي يابد و در مسير تور آرامگاه هاي خيام نيشابوري و شيخ حسن جوري در نظر گرفته شده است.
مديركل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي استان سمنان تصريح كرد: اين تور گردشگري عرفاني در آرامگاه بابا لقمان در سرخس در نقطه صفر مرزي پايان مي‌يابد.
فرماندار سمنان نيز از برگزاري تورهاي گردشگري رايگان در سمنان به همراه معرفي و بازديد از امامزاده يحيي(ع) خبر داد.
حسن سعدالدين گفت: اجراي برنامه هاي فرهنگي، بازديد از اماكن تاريخي و آرامگاه بزرگان دين و عرفان، نمايشگاه صنايع دستي، اماكن تاريخي و باستاني سمنان براي مسافران در اين تور گردشگري رايگان برنامه ريزي شده است.
فرماندار سمنان تاكيد كرد: استفاده از تورگردانان مجرب، آموزش ديده و تحصيل كرده در سمنان فرصتي براي آشنايي مسافران با هويت و فرهنگ غني مردم سمنان به ويژه چهره هاي عرفاني اين خطه فراهم مي كند.
مطمئن باشيد كه استان سمنان انتخاب مناسبي براي تغيير حال و هواي شما و آغاز بهاري تازه با مقصد سفري تازه است. سفري كه مي تواند رمز و رازهاي بسياري از دل تاريخ برايتان رخ‌نما كند.
مي خواهيم تعدادي از چهره ها و بقعه هاي تاريخي و برخاسته از عرفان استان سمنان را برايتان معرفي كنيم و از آنجا كه مي گويند «شنيدن كي بُوَد مانند ديدن»، دست سفرتان باشيم و شما را به اين خطه مهمان كنيم.
* پيغمبران
در شمال شرق شهر سمنان منطقه زيارتي و سياحتي پيغمبران قرار دارد. مقبره پيغمبران در قله كوهي به همين نام در 21 كيلومتري جاده اصلي تهران - مشهد در نزديكي سمنان واقع شده است. بر پايه اطلاعات موجود، در اين مقبره سام و لام از فرزندان نوح پيغمبر مدفون هستند و آب و هواي معتدل و پوشش گياهي و جانوري منطقه، جاذبه زيارتي منطقه را به عنوان محور گردشگري آن تكميل مي كند.
* بسطام
شهر بسطام زادگاه و آرامگاه عارف بزرگ بايزيد بسطامي در 6 كيلومتري شاهرود واقع شده و در مسير جاده شاهرود - آزادشهر قرار دارد. اين شهر داراي جاذبه هاي گردشگري تاريخي، طبيعي، عرفاني و مذهبي از جمله آستان مقدس امامزاده محمد (ع) است. اين شهر در طول سال پذيراي گردشگران زيادي از نقاط مختلف كشور و حتي خارج از كشور است.
* بايزيد بسطامي
سال ولادت وي را كه به طاووس العارفين هم شهره است، 131 هجري نوشته اند و جدش را سروشان والي ولايت قومس (كومش) دانسته اند. بنا بر برخي روايات، جد بايزيد بسطامي زرتشتي بود كه بعدها به اسلام گرويد و پدرش يكي از بزرگان بسطام بود. وي به سال 261 درگذشته است و در مكان فعلي كه خانقاه وي بوده، دفن شده است.
وي يكي از پيشتازان تصوف و عرفان است و استادان وي در اين مسير مشخص نيستند.
فريدالدين عطار در تذكره الاوليا بيش از 50 صفحه به ذكر شرح حال و اقوال بايزيد اختصاص داده و آثار و احوالش همواره مورد تقدير بزرگان شيعه و صوفيان بوده است.
وجود بايزيد بسطامي را به وجود جبرييل در ميان ديگر فرشتگان تشبيه كرده اند. وي از بلندترين قلّه هاي شناخت عرفاني و دريافت شهودي به شمار مي آيد. اعتقاد به وحدت و يگانگي حق تعالي اساس مشرب عرفاني وي است. در عرفان بايزيد عشق نيز جايگاه ويژه اي دارد و بايزيد براي نيل به كمال عشق، از خودي خود خالي و به معشوق نزديكتر مي شود و اين عشق عرفاني است كه در مرحله بعدي او را به فنا مي كشاند؛ به گونه اي كه از عاشق هيچ نمي ماند و هر چه هست معشوق است و همين جاست كه نداي «سبحاني ما اعظم شاني» او آغاز مي شود.
مجموعه بايزيد بسطامي در شهرستان شاهرود در استان سمنان آثاري از دوران سلجوقي به بعد را شامل مي شود و در كنار آن مرقد و خانقاه متعلق به ابويزيد طيفور بن عيسي بن سروشان بسطام ملقب به سلطان العارفين و از عرفاي نامي و مشهور ايران در قرن سوم هجري قمري قرار دارد.
خود مرقد چيزي جز يك قبر ساده در گوشه جنوبي و در مجاورت گنبد و ايوان غازان خان نيست. مجموعه بايزيد بسطامي شامل خانقاه بايزيد، رواق صفوي، منار بسطام، مسجد بايزيد بسطامي، مسجد بسطام، امامزاده محمد، برج كاشانه و گنبد غازان خان مدرسه شاهرخيه است.
*ابوالحسن خرقاني
بنا به رواياتي او در سال 352 هجري قمري در خرقان از توابع بسطام متولد شد و بايزد بسطامي را الگوي خود قرار داد. ابوسعيد ابوالخير و بوعلي سينا به ديدار او در خرقان رفته اند و خواجه عبدالله انصاري از شاگردان وي بوده است.
عطار در تذكره الاوليا از او روايت مي كند: شيخ ابوالحسن خرقاني شبي نماز مي‌كرد. آوازي شنيد كه هان! ابوالحسن خواهي تا آنچه از تو مي‌دانم با خلق بگويم تا سنگسارت كنند؟ شيخ گفت: بار الها! خواهي تا آنچه از كرم و رحمت تو مي‌دانم و مي‌بينم با خلق بگويم تا ديگر هيچ‌كس سجودت نكند؟ آواز آمد: نه از تو، نه از من.
شيخ خرقان از نخستين بزرگاني بوده است كه به كرامت انساني توجه ويژه داشته است و او را از پايه‌گذاران اين شاخه از فرهنگ و علوم انساني مي دانند. آنچه بر سر در خانقاهش نوشته گواه همين بزرگواري اوست كه: «هر كه در اين سرا درآيد نانش دهيد و از ايمانش مپرسيد. چه آنكس كه به درگاه باري تعالي به جان ارزد البته بر خوان بوالحسن به نان ارزد.»
بناي آرامگاه اين عارف نامي قرن چهارم و پنجم هجري قمري در 34 كيلومتري شمال شهرستان شاهرود و در روستاي قلعه نو خرقان قرار دارد و محراب زيباي اين بنا كه متعلق به دوره ايلخاني است از جمله مهم ترين بخش هاي بناي فعلي آرامگاه است.
* علاءالدوله سمناني
علاءالدوله سمناني از بزرگان تصوف ايراني و از شاعران و نويسندگان سده‌هاي هفتم و هشتم هجري قمري بود. در بين مردم به نام احمد بن محمد بن احمد البيابانكي سمناني شناخته مي‌شد، از لحاظ مقام ديني به لقب ركن الدين و به جهت خدمات جواني‌اش در دستگاه ديواني، علاءالدوله لقب گرفت.
دوره اي در ديوان ايلخانيان خدمت كرد و سپس ترك خدمت گفت و به علم و درس پرداخت.
تقسيم شش گانه راه آب شهر سمنان كه در منطقه اي كويري قرار داشته و بهره برداري نوبتي از حق‌آبه‌ها از يادگاران او بوده است كه نشان از حكمت و علم او دارد.
بناي آرامگاه وي كه در 12 كيلومتري جنوب غربي سمنان در صوفي آباد، واقع شده است، به دستور عمادالدين(جمال الدين) عبدالوهاب وزير سلطان محمد خدابنده از خشت خام بنا شد و شيخ خانقاهي بر آن افزود. بناي آرامگاه و خانقاه اين عارف مشهور بازمانده معماري اواخر قرن هفتم و اوايل قرن هشتم هجري است.
ساختمان مفصل آرامگاه شامل دو قسمت مي شود كه قسمت اصلي بناي مربع شكل است و در گذشته گنبد عظيمي روي آن قرار داشته كه در زمان حاضر تنها يك فيلپوش زاويه جنوب غربي مقصوره آن باقي مانده است. قسمت دوم ايوان رفيع و بلند آرامگاه است كه رو به مشرق است. مزار شيخ در بيرون ايوان واقع شده است.
اين بنا به شماره 320 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.
6103/1358/ 2025
سمنان - ايرنا - مي گويند كوير در دل خويش مرداني داشته است كه سرنوشت ستارگان را رقم مي‌زده‌اند و اكنون آثار حضور آن بزرگان مي‌تواند ميعادگاه دوستداران فرهنگ و عرفان كهن و ماندگار اين سرزمين باشد و سمنان يكي از همين ميعادگاهها است.
