تهدیدهای اكو سیستم اقیانوسی؛ از لكه های نفتی تا زباله های پلاستیكی

به گزارش ایرنا از مراكز جهانی زیست محیطی حجم بالای تولید زباله در سراسر دنیا حتی در اقیانوس ها به گونه ای است كه اكنون قاره هفتمی را در اقیانوس آرام شكل داده است.

همچنین این كشورها بزرگترین تولید كنندگان زباله دردنیا نیز هستند. به گونه ای كه اكنون تولید انواع زباله به وسعت 3.5 میلیون كیلومتر مربع درغرب امریكا و غرب اقیانوس آرام در كنار سواحل هاوایی سالانه بیش از1 میلیون قطعه پرنده و آبزی را ازبین می برد و هر سال 10 درصد به وسعت آن اضافه می شود.

البته كشورهای صنعتی رتبه نخست تولید كننده زباله به ویژه زباله های سمی و خطرناك را دارند كه محیط زیست انسانی، حیوانی و گیاهی را به شدت مورد تهدید قرار داده است.

بر این اساس سازمان ملل هشتم ژوئن برابر با 18 خرداد مصادف را ' روز جهانی اقیانوس‌ ها' نامگذاری كرده است كه این كار با هدف حفاظت از این منابع گرانبها و نجات اقیانوس‌ها از خطر آلودگی و تخریب گونه‌ ها انجام شده است.

شعار امسال روز جهانی اقیانوس ها ' دریا و اقیانوس سالم، زمین سالم ' است كه نشاندهنده ارتباط مستقیم سلامت زمین با سلامت دریا و اقیانوس است.

*** تهدیدات اقیانوس ها

كیسه های پلاستیكی یكی از تهدیدات اصلی محیط زیست اقیانوس ها است كه روز به روز افزایش می یابد، بر اساس آخرین گزارش ها اكنون ۲۶۹ هزار تن زباله پلاستیكی در اقیانوس ها انباشته شده است.

برخی از جانداران، پلاستیك را به اشتباه به جای غذا می خورند و به این ترتیب پلاستیك به بدترین شكل وارد چرخه حیات می شود.

تازه ترین مطالعه دانشمندان در زمینه آلودگی اقیانوس ها نشان می دهد بخش قابل توجهی از ۲۶۹ هزار تن پلاستیكی كه در اقیانوس ها وجود دارد به شكل ریز قطعات یا حتی میكرو پلاستیك ها اكثر آب های آزاد جهان را تحت تاثیر قرار داده است.

طی چند سال گذشته دانشمندانی از ۶ كشور جهان داده های به دست آمده از ۲۴ ماموریت اكتشافاتی از سراسر اقیانوس های جهان را جمع آوری و مورد تجزیه و تحلیل دقیق قرار دادند. آن ها این اطلاعات را طی ۶ سال یعنی حد فاصل سال های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۳ جمع آوری كردند.

این ارزیابی ها نشان داد حداقل ۵.۲۵ تریلیون قطعه پلاستیك ریز و درشت در سراسر اقیانوس های جهان وجود دارد كه این مساله می تواند تهدیدی جدی برای سلامت آب های آزاد جهان به شمار آید.

دانشمندان ضمن اشاره به نتایج این ارزیابی طولانی مدت نسبت به وضعیت فعلی اقیانوس های جهان به شدت ابراز نگرانی می كنند و معتقدند اگر این روند به همین ترتیب ادامه پیدا كند حیات بسیاری از گونه های آبزی در معرض خطر جدی قرار می گیرد.

*** ایران و اقیانوس هند

ایران از طریق خلیج فارس و دریای عمان به اقیانوس هند مرتبط است، اقیانوس هند سومین اقیانوس بزرگ جهان است و 20 درصد از سطح كره زمین را پوشانده است، همچنین گرمترین حوزه اقیانوسی جهان به شمار می‌ آید.

این اقیانوس از شمال به آسیا، از غرب به آفریقا، از شرق به استرالیا و از جنوب به اقیانوس منجمد جنوبی منتهی می‌ شود و ۳۷ كشور در كرانه و ۱۷ كشور از آبراهه ‌های كوچكتر به این اقیانوس راه دارند.

تاكنون ایران فعالیت های پژوهشی زیادی را در اقیانوس هند انجام داده است كه شركت در بزرگترین گشت تحقیقاتی یكی از این اقدامات است.

ایران با هدف ورود به آبهای جهانی اقدام به ساخت اولین كشتی تحقیقاتی كرده است، این كشتی توان حضور بیش از یك ماه در آب های دور از ساحل و تحقیقات و فعالیت های پژوهشی را دارد، دارای دو آزمایشگاه مجهز تر و خشك است. طول این كشتی ۵۰ متر است و به تجهیزات عمق یابی و سونار جانبی و كف (استفاده از تكنولوژی انتشار یافتن صدا برای اندازه گیری و تشخیص در آب) نیز مجهز است كه به زودی به بهره برداری می رسد.

ایران نیز در چند سال گذشته در زمینه ورود به عرصه ملی و جهانی اقیانوس شناسی پیشرفت های خوبی داشته است به طوری كه به اكنون آماده حضور در عرصه جهانی اقیانوس شناسی است.

پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی به عنوان متولی بخش اقیانوسی در كشور تاكنون پیشرفت های قابل توجهی داشته است و زیرساخت های مناسبی در ارتباط با بحث اقیانوس شناسی و علوم دریایی در این پژوهشگاه ایجاد شده است.

ایجاد چهار ایستگاه پژوهشی در نوار ساحلی كشور، ایجاد پژوهشكده علوم جوی، راه اندازی دوره های دكتری پژوهش محور و راه اندازی مركز ملی داده های اقیانوسی و دریایی، مركز ملی پیش بینی و هشدار مخاطرات دریایی و مركز ملی تحقیقات جنوبگان و ساخت نخستین كشتی تحقیقاتی اقیانوس پیما برخی از این زیر ساخت ها است.

همچنین شاهد رشد فعالیت های بین المللی در عرصه اقیانوسی و دریایی هستیم به گونه ای كه ایجاد پایگاه تحقیقاتی دائمی در قطب جنوب یكی از برنامه های اصلی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی است كه مورد موافقت وزارت علوم تحقیقات و فناوری قرار گرفته و در حال رایزنی برای انجام كارهای اجرایی و راه اندازی آن در جنوبگان است.

اخذ مجوز ایجاد مركز منطقه ای اقیانوس شناسی غرب آسیا از یونسكو و همكاری های متعدد بین المللی شامل كمیسیون بین دولتی اقیانوس شناسی (IOC) وابسته به سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسكو) كمیته بین المللی تبادل داده ها و اطلاعات اقیانوسی (IODE)، سامانه جهانی دیده بانی اقیانوسی در منطقه اقیانوس هند (IOGOOS) و شبكه جهانی پایش آبسنگ های مرجانی (GCRMN) از دیگر فعالیت های بین المللی ایران در عرصه دریایی و اقیانوسی است.

سامانه جهانی هشدار سونامی در منطقه هند (IOTWS)، كمیته علمی تحقیقات جنوبگان (SCAR) همچنین فعالیت به عنوان دفتر منطقه ای موسسه بین المللی اقیانوسی (IOI) در منطقه خلیج فارس و دریای عمان و مرجع ملی و نایب رییسی شبكه بین اسلامی علمی و فناوری اقیانوس شناسی (INOC) از دیگر ساختارهای ایجاد شده در سطح بین المللی است.

پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی با وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نیز همكاری های زیادی داشته كه ایجاد اتحادیه دانشگاه ها و مراكز پژوهشی ساحلی و دریایی، كمیته علوم و فنون دریا و تدوین سند توسعه آموزش عالی در حوزه علوم و فنون دریایی و اقیانوسی برخی از این همكاری ها است.

*** اقیانوس های زمین

اقیانوس ها تقریبا سه چهارم سیاره زمین را در بر می گیرند، جرم 10 متر (33 فوت) از عمق اقیانوس ها معادل جرم كل جو زمین است، 2.5 متر (8 فوت) از عمق اقیانوس، حرارتی به اندازه حرارت كل جو را در خود نگه می دارد و 2.5 سانتی متر (1 اینچ) از عمق اقیانوس، آبی به اندازه آب كل جو را دارا است.

اقیانوس كه از واژه یونانی okeanus گرفته شده ‌است به پیكره‌ های بزرگی از آبهای شور گفته می ‌شود كه جزوی از آب كره است و مرز آبی میان چند خشكی بزرگ و قاره را می ‌سازد.

واژه دریا و اقیانوس گاهی به جای یكدیگر به كار برده می ‌شوند اما دریا پبكره‌ ای از آبهای شور است كه به خشكی‌ ها نزدیك است.

تقریبا ۷۱ درصد از سطح كره زمین ( كه مساحتی حدود ۳۶۱ میلیون كیلومتر مربع را شامل می ‌شود) را آبهای شور پوشانده‌اند كه به طور كلی به چند اقیانوس و تعدادی دریا تقسیم می ‌شوند، حجم كلی اقیانوس‌ها حدود ۱٫۳ میلیارد كیلومتر مربع با عمق متوسط ۳۷۹۰ متر است.

در اقیانوس‌ ها حدود 230 هزار گونه جانوری شناخته شده وجود دارد، البته قسمت عمده ‌ای از ژرفای اقیانوس ‌ها كشف نشده باقیمانده و تخمین زده می ‌شود كه بیش از دو میلیون گونه جانوری آبزی وجود داشته باشد.

بیش از نیمی از اقیانوس‌ ها دارای عمقی بیش از ۳۰۰۰ متر (۹۸۰۰ فوت) هستند، میزان شوری آب اقیانوس‌ها غلظتی حدود ۳۵ نقطه از هزار را دارا هستند و در نزدیكی دریاها این غلظت شوری به میزان ۳۰ تا ۳۸ نقطه تغییر پیدا می ‌كند.

اقیانوس های آرام، اطلس یا آتلانتیك، هند، اقیانوس منجمد جنوبی و اقیانوس منجمد شمالی اقیانوس‌ های جهان هستند.

از آنجایی كه اقیانوس ‌ها قسمت‌ های بزرگی از كره زمین را می ‌پوشانند لذا تاثیرات مهمی بر روی زیست كره دارند. تبخیر آب اقیانوس به عنوان عضوی از چرخه آب نقش مهمی در ایجاد بارش دارد و در واقع دمای اقیانوس یكی از مهترین كلیدهای تغییر آب و هوا در كره زمین است.

قدمت اقیانوس‌ها، چیزی حدود ۳ میلیارد سال تخمین زده شد و پس از آن بود كه گیاهان و موجودات زنده بر روی آن پدید آمدند.

علمی 9014**1599