به گزارش ایرنا كیچه های میمند با سرانگشتان فرهادگونه به عشق شیرینی كه شیرینی اش پس از گذر سالیان دراز كام هر بازدید كننده ای را حلاوت می بخشد در دل كوهی ستبر حفر شدند تا امروز نمادی از استقامت و عاشق پیشگی ایرانیان باشد و چشم انداز فرهنگی اش در سی و نهمین اجلاس سالانه كمیته میراث جهانی سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد (یونسكو) در شهر بن آلمان در فهرست آثار جهانی ثبت شود.
در 38 كیلومتری شهرستان شهربابك از توابع كرمان و در نزدیكی محور یزد، سیرجان بندرعباس، مسیری كوهستانی با آسمانی لاجوردی و انبوه جنگل های بنه یا پسته وحشی، بادام كوهی، بوته های خودرو جاز، اسكنبیل، كلوره، چمز، تله و قمس، خارشتر، مخلسه، اسفند، ریواس، كنگر و نخود وحشی، چشم و گوش هر بیننده ای را میهمان طبیعتی بكر و سكوتی تامل برانگیز می كند.
رودخانه های فصلی مانند مورنگ، لاخیس و لای حزین با بستری سنگ لاخ، گردشگران را به تازه كردن نفسی در خنكای سایه سار درختان انار، انگور، گردو، سیب، زردآلو، انجیر، توت سیاه و سفید، آلوسیاه، هلو، گلابی، به و درختانی همچون نارون، بیدمشك، سپیدار، سنجد و صنوبر دعوت می كند.
مسیر جاده را كه پیش می روی، دورنمای روستای صخره ای میمند، تصور این كه مردمان دو هزار و 500 سال قبل یا به تعبیر گروه كارشناسان آمریكایی 12 هزار سال گذشته بدون ابزار و امكانات پیشرفته توانسته باشند چنین اعجازی را در قلب كوه رقم بزنند، دشوار می نماید.
به دهكده صخره ای میمند می رسیم، همانطور كه مسیر سر بالایی ورودی را نفس زنان به پیش می رویم، منظرگاه باشكوه خانه ها، بیش از پیش خودنمایی می كند و آدمی را به شگفتی وا می دارد، چیدمان 400 خانه معروف به كیچه در دو تا پنج طبقه بر روی یكدیگر یادآور زندگی اجتماعی امروز و آپارتمان نشینی است كه دو هزار و 500 اتاق را در روستای دستكنده میمند به وجود آورده است.
با خنكای هوا، بوی گیاهان كوهی و داروهایی همچون آویشن سیاه، كاكویی، مریم گلی، بومادران، آلاله، زیره، ترنجبین، اطوخودوش، لیسو، ریواس، آویشن، سرشو، مخلسه، اكلیل الملك، زوفا، ختمی، انقوزه، بارهنگ، خارخسك، رازیانه، پونه، پرسیاوشان، شیرین بیان، خاكشیر و شاتره به قول سهراب سپهری می توان ریه را از ابدیت پر و خالی بكنیم.
به خانه ها یا كیچه ها كه می رسیم، حسی آشنا آدمی را به درون كیچه فرا می خواند. لازمه ورود به كیچه ها گذشتن از دالان روبازی است كه به زیبایی در دل كوه حفر شده است. برای ورود به كیچه درهای كوتاه، سر آدمی را به نشانه تعظیم به خالق اشرف مخلوقات كه اینچنین توانی را به بنده اش ارزانی داشته به زیر فرو می برد.
تا چشمانمان به تاریكی كیچه ها عادت كند به این می اندیشیم كه كدامین عشق چنین نقش ماندگاری را بر لوح دل سنگ رقم زده است، سوسویی كه از روزنه درب كوتاه به درون كیچه می تابد، سقف و دیوارهای سیاهی را به نمایش می گذارد كه بهترین و روشن ترین تابلوی زندگی است.
اجاقی كه در زبان محلی میمندی ها به دیدون معروف است در گوشه ای از اتاق حكایت از قلم هنرمندانه زنان میمندی در زدن نقش زندگی بر سقف های این كیچه ها دارد.
كارشناسان معتقدند دود ایجاد شده از پخت و پز و سوختن هیزم به منظور گرم كردن كیچه ها موجب ایزولاسیون كیچه ها شده و از تخریب آنها جلوگیری می كند.
با خالی شدن نسبی كیچه ها و این خانه های صخره ای، جلوگیری از تهدید تخریب باید دغدغه همه فرهنگ دوستان باشد.
اتاق های نامنظم هندسی شكل و وجهه ای خاص به كیچه ها بخشیده اند به طوری كه اتاق های سه در چهار به بلندای یك متر و 90 سانتی متر تا دو متر و 10 سانتی متر در اكثر كیچه ها وجود دارد و بزرگترین كیچه از 90 متر مربع تجاوز نمی كند.
مفروش شدن اتاق با كف پوش های نمد، مخشیف، گلیم و قالیچه هایی كه باز هم حكایت از سرانگشتان هنرمند زنان میمندی دارد تداعی كننده هنرمندی زنان ایرانی در خانه داری، همسرداری و بچه داری است.
هنگام عبور از كیچه ها بوی خوش غذا مشام را نوازش می دهد، هوای پاك كوهستان بر گرسنگی مان می افزاید. اینجا روستای صخره ای و دستكنده میمند با هزاران سال قدمت است كه هنوز زندگی به شیوه قدیم در آن جریان دارد.
در اتاقی كه با فرش های سنتی مفروش شده جای می گیریم و كیچه ای كه رستوران غذاهای سنتی نام دارد ایستگاه نخست مان می شود، تردید بین انتخاب غذاهای محلی همچون كال جوش، سیرآب بنه فله و غیره دوامی نمی پاید و دقایقی بعد تكیه بر بالش های لوله ای و سركشیدن چای داغی كه هنوز بوی خوش هیزم می دهد، نشان از سیرشدن مان است.
میهمانوازی مردمان این دیار به تبعیت از دیار كریمان زبانزد خاص و عام است و در زبان و گویش میمندی ها هنوز كلمات پهلوی ساسانی خودنمایی می كند.
از پله های خاكی به سمت پایین روانه می شویم، حفر كیچه ای دیگر به نام حمام در دل كوه یكی دیگر از عجایب میمند است، حمام میمند بیانگر اهمیت رعایت نظافت و بهداشت در روزگاران گذشته است. از دالان خاكی می گذریم بعد از عبور از دری كوچك به فضای رختكن می رسیم كه حوضچه ای در وسط و سه سكو در اطراف آن قرار گرفته است، درب دیگر كه روبرو قرار می گیرد به صحن حمام هدایتمان می كند، در پایین صحن خزانه ای در سنگ كنده شده و منفذی هلالی شكل آن را به صحن وصل می كند.
وسط خزانه گودالی است كه جای قرار دادن دیگی برای گرم كردن آب بوده و پایین پشت این چاله دالانی است كه درب آن به خارج از حمام باز می شود. آتش خانه و محل برافروختن آتش زیر حمام قرار دارد. طرف راست خزانه حوضی است كه محل شستن و آب كشیدن پاها است. سنگ مرمر بزرگی كه بر سوراخ سقف حمام به عنوان منبع تامین نور حمام قرار گرفته، یكی دیگر از عجایب میمند است.
مدرسه قدیم روستا نیز در دل روستای صخره ای میمند حاكی از علاقه مردمان این دیار به كسب علم و معرفت است، این كیچه با تفاوت عرض و عمق بیشتر با شیوه و طرح واحدهای دیگر ساخته شده به گونه ای كه هرچه از ابتدای كیچه به عمق آن نزدیك می شویم، ابعاد كلاس ها گسترده تر می شود كه به دلیل افزایش ضخامت كوه است.
طول فضای مدرسه صخره ای 18 متر و عرض آن بین شش تا 15 متر متغیر است، مدرسه میمند دارای پنج فضای كلاس و دفتر است. حیاط بزرگ مدرسه نیز كه به سنگ خشكه چین محصور شده است با تك درخت 'تایی' در وسط خود را زینت داده است.
از مدرسه به سوی مسجد میمند می رویم این مسجد مولود تغییرات چند واحد مسكونی است كه حدود 120 متر مربع وسعت را به خود اختصاص داده است. شكل ظاهری مسجد مدور و منظم است. بعد از عبور از راهرویی به پهنای یك و نیم متر به صحن مسجد می رسیم، سقف مسجد بر روی سه ستون سنگی به ابعاد و ارتفاع دو متر بنا شده است. محراب مسجد میمند نیز به طرز هنرمندانه ای در سنگ حك شده و ارتفاع آن حدود یك متر است. نقش تیشه حجاران میمندی هنوز بر در و دیوار این مسجد نمایان است، طاقچه ها، محراب، منبر سنگی و طاقچه هایی برای قرار دادن كفش در بدنه دیوار قسمت ورودی است گواه از تمدن مردمان دیار میمند دارد.
كف مسجد میمند كه فاقد سنگفرش یا هر پوشش ساختمانی است با قالی های دستباف میمندی مفروش شده است. قدمت بنای مسجد میمند با توجه به اسناد موجود به سال 1240 هجری قمری بر می گردد.
وسط روستای صخره ای، كیچه ای دارای سه ایوانچه با طاق گهواره ای گردشگران را به درون فرا می خواند، در انتهای راهروهای ورودی حسینیه میمند قرار دارد، تجمع چند كیچه صخره ای، حسینیه میمند را با عظمتی مثال زدنی با 200 متر مربع مساحت و چهار ستون مستطیل شكل به نمایش گذارده است.
موزه میمند نیز از دیگر واحدها با تغییر كاربردی است كه آثاری همچون تركه‌بافی، جاجیم، حصیر، سفتوبافی، نمدمالی، ابزار آهنگری، ریسندگی و بافندگی به عنوان گوشه ای از هنرهای زنان و مردان میمندی برای رسیدن به زندگی سالم در آن توجه گردشگران را به خود جلب می كند.
وسایلی مانند ابزارهای بافندگی شانه قالی بافی، چرخو، استی، داركاربافی، كمان حلاجی، مشته كمان، ابزار كشاورزی گرجین (خرمن كوب)، گاوآهن، كلوخ كوب، ابزار نجاری، رنده، مته، انواع قفل های قدیمی (كلیدون)، كفش و لباس های محلی قدیم و انواع ظروف غذا در موزه میمند گواه بر اشتغال این مردم به كشاورزی، دامپروری و در كل تهیه همه مصارف زندگی با بهره گیری از دست و توان خودشان است.
به پایان سفر كه نزدیك می شویم، دلمان را در كیچه های پر خاطره و سرشار از عشق میمند جا می گذاریم و سعی مان بر این است كه همچون مردان و زنان میمند با تلاش و سخت كوشی نقش عشق را بر دل و ذهمنان حك كنیم، درست همچو فرهاد!
منظر فرهنگی میمند اوایل این هفته در سی و نهمین اجلاس كمیته میراث جهانی یونسكو در شهر بن آلمان به عنوان نوزدهمین اثر جمهوری اسلامی ایران و سومین اثر استان كرمان ثبت جهانی شد.
گزارش از نجمه حسنی
3029/3028/1772
كرمان - ایرنا - مردانی مرد و شیر زنانی از جنس نژاد آریایی در گذر زمان بر دل كوهی سترگ با سرانگشتانی بسان تیشه فرهاد نقش عشق آفریدند تا نام میمند را در میراث جهانی ثبت كنند.
