شاید تصور آغاز فصلی نو در چله تابستان برای بسیاری از مردم كشورمان تازگی داشته باشد، اما در این نقطه از ایران، قرن هاست كه آیین كهن نوروز صیاد به صورت خود جوش توسط مردم روستای سلخ در حاشیه جنوبی بخش شهاب جزیره قشم برگزار می شود.
در حالی كه گفته می شود این آیین تا چند سال پیش در دیگر مناطق ساحل نشین خلیج فارس نیز برگزار می شد؛ امروز روستای سلخ را می توان یگانه محل برگزاری این آیین و طلایه دار اجرای آیین نوروز صیاد نامید.
آیین كهنی كه با طلوع خورشید آغاز و تا پاسی از شب ادامه می یابد و برگرفته از سنت های اجتماعی و فرهنگی مردم این نقطه از كشورمان است.
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم در حاشیه برگزاری جشنواره نوروز صیاد در روستای سلخ به خبرنگار ایرنا گفت: این آیین همچون دیگر آیین های ملی كشورمان و برخلاف برخی آیین های وارداتی، رویكردی اجتماعی - فرهنگی و ریشه ای كهن در آداب و رسوم مردم این منطقه دارد.
عبدالرضا دشتی زاده آیین نوروز صیاد را شامل بخش اصلی شنا با هدف افزایش سلامت جسم و بخش های جنبی همچون غواصی، آیین زار درمانی (نوعی موسیقی محلی) قایقرانی با قایق های چوبی، طناب كشی، آیین شوشی (گونه ای از تئاتر میدانی)، آیین رزیف (كه اغلب در عروسی ها برگزار می شود) و ارایه غذاهای سنتی همچون تمشی (نوعی نان محلی) و نمایش صنایع دستی مردم روستا اعلام كرد.
وی گفت: در این روز تهیه غذا از ماهیان و صیادی به هر نحو و روشی ممنوع است و مردم به احترام نعمت هایی كه از دریا به دست می آورند، گوشت ماهی نمی خورند.
دشتی زاده با بیان اینكه ساحل نشینان جزیره قشم بر اساس تقویم دریایی خاصی زندگی می كنند، یادآوری كرد: با توجه به جایگاه و نقش كلیدی دریا در زندگی و تامین معیشت مردم این خطه، برگزاری آیین نوروز صیاد اهیمت ویژه ای برای ساحل نشینان قشم دارد.
وی با اشاره به اینكه آیین نوروز صیاد ثبت ملی شده است، گفت: به طور قطع ثبت جهانی این آیین می تواند تاثیر گسترده ای در افزایش جذب گردشگران داخلی و خارجی به این جزیره و تقویت اقتصاد جوامع محلی داشته باشد.
وی با تاكید بر اینكه باید جنبه های مختلف چنین آیین هایی توسط پژوهشگران علوم اجتماعی و مردم شناسی بررسی شود، افزود: تشكر از نعمت های الهی فقط یكی از دلایل و جنبه های شناخته شده برگزاری این آیین است و باید بررسی ها و تحقیق ها در این حوزه گسترش یابد.
دشتی زاده با تاكید بر ضرورت مستند نگاری، معرفی این آیین و تلاش برای ثبت جهانی آن، گفت: نوروز صیاد برگرفته از فرهنگ و سنت های ساحل نشینان این خطه از كشورمان است و بی توجهی به آن می تواند به از بین رفتن آداب و سنت های گذشتگان بیانجامد.
وی حضور پررنگ قشر كودك و نوجوان در برگزاری آیین نوروز صیاد را از ویژگی های بارز این آیین برشمرد و گفت: برخلاف برخی آیین ها كه فقط قشر خاصی در آن شركت می كنند، نوروز صیاد با استقبال خوب تمام اقشار و گروه های سنی همراه است.
وی اضافه كرد: از طرف دیگر بسیاری از كشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس به دلیل تشابهات فرهنگی به دنبال ثبت چنین آیین هایی به نام خود در مجامع بین المللی هستند و غفلت در این زمینه می تواند نتایج جبران ناپذیر فرهنگی به دنبال داشته باشد.
وی با تاكید بر اینكه باید تلاش كنیم آیین نوروز صیاد جنبه خودجوش و مردمی خود را حفظ كند، گفت: ورود مستقیم دولت در برگزاری اینگونه آیین ها می تواند باعث از بین رفتن ماهیت اصلی آن شود.
دشتی زاده وظیفه دولت را حمایت غیرمستقیم از این آیین ها و تلاش در جهت ثبت ملی و جهانی آنها اعلام و اضافه كرد: ثبت جهانی آیین های ملی كشورمان از نظر هویتی حایز اهمیت است و پیوستگی فرهنگی مردم حاشیه خلیج فارس را نشان می دهد.
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم وجود مولفه هایی همچون موقعیت راهبردی و ژئوپولبتیك جزیره قشم را از دیگر عواملی برشمرد كه بر ضرورت ثبت جهانی آیین نوروز صیاد می افزاید.
دشتی زاده حمایت از آیین های كهن كشور را وظیفه همه نهادهای دولتی دانست و افزود: با توجه به جنبه های فرهنگی - اجتماعی آیین هایی همچون نوروز صیاد، باید تمام دستگاه های متولی این عرصه ها وارد میدان شده و از برگزاری این آیین ها حمایت كنند.
دهدار روستای سلخ نیز در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: آیین نوروز صیاد یادآور آغاز فصلی نوین در شرایط جوی منطقه و خنك شدن هواست.
محمد دریایی این آیین را مبنای فعالیت های صیادی مردم جزیره قشم دانست و افزود: زمان كاشت و برداشت محصولات كشاورزی مردم جزیره قشم و روستاییان سلخ نیز با تقویم نوروز صیاد برنامه ریزی می شود.
وی با اشاره به برخی تشابهات و تفاوت های آیین نوروز صیاد در گذشته و حال، ادامه داد: مردم روستای سلخ همچون گذشته در آیین نوروز صیاد دل به دریا می زنند و از پیر و جوان در آب های نیلگون خلیج فارس شنا می كنند.
دریایی اضافه كرد: مردم این خطه معتقدند كه شنا كردن در این روز موجب از بین رفتن خستگی یك سال تلاش و كار و عاملی در جهت افزایش سلامتی جسمی است.
وی با بیان اینكه به گفته پیشینیان روز نوروز صیاد روزی برای زاد و ولد ماهیان شناخته می شود، گفت: به همین منظور صیادی، پختن و خوردن غذاهایی از گوشت ماهیان در این روز ممنوع است و مردم از اینگونه كارها اجتناب می كنند.
دریایی، مالیدن خاك سرخ جزیره به پیشانی حیوانات خانگی با نیت حفظ آنها از بیماری را از دیگر بخش های آیین نوروز صیاد اعلام كرد.
وی ادامه داد: در این روز حلوای مخصوصی نیز توسط زنان روستا از خرما پخته می شود كه بین مردم و گردشگران طرفداران زیادی دارد.
دریایی با بیان اینكه هرساله شاهد افزایش حضور گردشگران داخلی و خارجی در آیین نوروز صیاد هستیم، خواستار احداث جایگاه ویژه ای برای استقرار تماشاگران و افزایش زیرساخت هایی همچون سرویس های بهداشتی برای ارتقاء خدمات دهی شد.
وی تاكید كرد: به طور قطع تامین این زیرساخت ها موجب بهبود شرایط جذب گردشگران و در نهایت راهكاری برای حمایت از آیین های ملی و تقویت جوامع محلی است.
گزارش از سعید زارع كندجانی
2090/6048/1358
قشم - ایرنا - آیین كهن 'نوروز صیاد' آغاز سالی نو در میانه تابستان و نشانه ای از شروع فصل تازه صیادی است كه امسال نیز همچون سالیان گذشته این جشن با حضور پرشور مردم خون گرم و مهمان نواز روستای سلخ جزیره قشم و گردشگران، پنجشنبه شب برگزار شد.
