خانه مردم شناسی بومیان كیش واقع در محله سفین قدیم و در 200 متری بازار ماهی فروشان فعلی در مسیر كشتی یونانی واقع شده ، دارای قدمتی 200 ساله است كه با سبك معماری بومی بنا شده و برای بومیان این منطقه دارای ارزش و جایگاه ویژه ای است .
این مكان در كنار جاذبه های فرهنگی و تاریخی كیش همچون كاریز ، شهر تاریخی حریره ، بندرگاه ، روستای تاریخی باغو ، آب انبار قدیمی ، مواهب طبیعی و خدادادی همچون آب دریا ، آفتاب ، مرجان های دریایی ، ساحل نقره فام ماسه ای و درختان قدیمی با عمری طولانی ، امكانات تفریحی و سرگرمی همچون مجموعه سافاری ، ورزش های تفریحی و دریایی ، پارك دلفین ها ، باغ پرندگان، پارك آهوان ،اسكله تفریحی ، كشتی یونانی و پلاژ از جاذبه هایی است كه گردشگران در سفر به كیش از آن دیدن می كنند و از نزدیك با چگونگی زندگی مردم بومی كیش آشنا می شوند.
به گزارش خبرنگار ایرنا ، در سال 93 مجوزهای لازم برای تبدیل این مكان به خانه مردم شناسی بومیان از سازمان منطقه آزاد كیش اخذ شد و تمامی اتاق ها و فضاها با حفظ معماری سنتی و با استفاده از مصالح بومی و بر اساس سبك زندگی بومیان كیش در 80 سال پیش باززنده سازی شد.
صاحب اصلی این خانه مرحوم 'حاج عبدالله شاهین التراثی ' تاجر مروارید و صاحب یكی از بزرگترین لنج های بادبانی آن زمان است كه در نجاری و لنج سازی مهارت زیادی داشت ، این خانه از سه نسل پیش به وی ارث رسیده بود. بسیاری از بومیان قدیمی كیش و اهالی روستای تاریخی سفین خواندن قرآن را از این خانه فرا گرفته اند ، به همین دلیل این مكان برای آنها از اهمیت و ارزش زیادی برخوردار است و مردم همواره از صاحب اصلی خانه به نیكی یاد می كنند.
'محمد جاسم پور ' نتیجه مرحوم شاهین و كارشناس ارشد مدیریت جهانگردی و گردشگری است ، وی در گفت وگو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت : این خانه را با حمایت معاونت گردشگری سازمان و معاونت فرهنگی دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد احیا كرده ام .
وی با بیان اینكه این خانه به منظور معرفی تاریخ ، فرهنگ ، آداب و رسوم ، نوع زندگی ، چگونگی معیشت و درآمد زایی مردم آن زمان و با هدف اشتغالزایی برای بومیان و رونق گردشگری به خانه مردم شناسی تبدیل شده است افزود : حدود یك سال از فعالیت این مجموعه می گذرد ، نزدیك به 40 سال این خانه خالی از سكنه بود ، سقف برخی اتاق ها ریخته بود كه نیاز به تعمیر داشت ، با تهیه مصالح مورد نیاز آن را به سبك قدیمی مرمت كردیم و آثار قدیمی را در معرض نمایش گذاردیم ، بخشی از لوازم قدیمی نیز توسط صاحب فعلی خانه در اختیار ما قرار گرفت .
از جمله وسایلی كه در این خانه وجود دارد می توان به 'دیین ' اشاره كرد ، این وسیله از نخ غزل و تركه های درخت كهور یا كنار ،ساخته می شد كه غواصان برای جمع آوری صدف آن را به گردن خود آویزان می كردند .
گفیه (قرقره چوبی بادبان كه جهت بالاكشیدن طناب بادبان )، محفظه قطب نما ، گرگور ( تله ماهی )، حبل ( طناب هایی از جنس الیاف خرما یا نارگیل ) ، سالیه ( توردایره ای شكل برای صید ماهیان به صورت گله ای ) ،
محشاه ( سبد حمل ماهی و صدف ) ،حصا الغوص ( سنگ غواصی) از جمله وسایل در بخش دریایی این خانه است كه بومیان با استفاده از این تجهیزات و آشنایی به علوم فلكی، دریانوردی و بادهای فصلی با استفاده از لنج های بادبانی سفرهایی به بنادر هند و آفریقا داشتند و در غواصی و ماهگیری از آنها استفاده می كردند.
این خانه 15 اتاق دارد كه اتاق مهمان مردان، اتاق زمستانی و تابستانی ، انبار خرما و محل گرفتن شیره خرما، آشپزخانه، اتاق خواب، اتاق مهمان زنان، مكتب خانه وحجله ،تعدادی از این اتاق ها هستند .
میهمان دوستی از خصوصیات مردم بومی كیش است و استقبال از حبیب خدا را از وظایف شرعی و دینی خود می دانند ، صاحب این خانه نیز به دلیل حسن شهرت و جایگاه ویژه ای كه در نزد این مردم داشته همواره از ویژگی میهمان نوازی برخوردار بوده و این خانه در طول سال همواره پذیرای میهمانان از فاصله های دور و نزدیك بوده است
دراین خانه دو حیاط وجود دارد كه یكی از آنها ویژه میهمان های به ویژه مردان نامحرم و غریبه بوده كه از یك درب اختصاصی و یك اتاق تابستانی ( مجلس ) یك اتاق زمستانی ، تعدادی انبار و یك حلقه چاه برخوردار است ، حیاط دیگر متعلق به خانواده بوده و مردان غریبه حق ورود به آن را نداشتند ، اتاق خواب های زمستانه و تابستانه ، آشپزخانه ، مكتب خانه ، اتاق مهمان زنان ، انبار خرما ، انبار علوفه و محل نگهداری گاو و گوسفند و یك حلقه چاه در این حیاط قرار دارند ، این حیاط دارای درب ورودی مخصوص خانواده است .
یكی از اتاق های این خانه ، اتاق میهمان مردان و تابستانی بوده كه با برخورداری از بادگیرهای تاقچه ای در بخش حیاط مجلسی خانه قرار دارد ، در جلو اتاق سایبانی از برگ های نخل قرار گرفته كه در تابستان مورد استفاده قرار می گرفت .
'الحجره '( اتاق زمستانی) در حیاط مجلسی قرار دارد و پذیرای میهمانان مرد در طول زمستان بوده است ، اتاق ها دارای حمام مستقل بوده كه به آن ' قطیعه ' گفته می شد ، بومیان كیش براساس توصیه های دین اسلام اهمیت زیادی برای نظافت قائل بودند .
در اتاق زمستانه ابزاری چون 'مدخنه '( وسیله چوبی مخروطی شكل برای خوشبو كردن لباس )، 'بیشتخته '( صندوق قفل دار چوبی برای نگهداری اشیا قیمتی چون مروارید ) ، 'بلاصی ' ( ظرف سفالی لعابی برای نگهداری روغن و شیره خرما) و 'طوس الگماش ' (كاسه های كوچك فلزی با سوراخ هایی كه برای اندازه گیری و قیمت گذاری مروارید ) مورد استفاده قرار می گرفت.
'چندول ' یا انبار خرما و محل استحصال شیره خرما در این مجموعه قرار دارد ، روش استحصال شیره خرما ویژه بومیان كیش بوده و سابقه 600 ساله دارد كه این روش تا كنون در هیچ جای ایران مشاهده نشده است.
خرماهای بدست آمده در زنبیل های حصیری در انبار یا چندول آویزان می شد و پس از سپری شدن چند روز شیره خرما از این سبدها خارج و در حفره ای در كف انبار ذخیره می شد و پس از چند روز اهالی خانه آن را جمع آوری می كردند، به علت مصرف بالای خرما در خانه و به دلیل حضور میهمانان ، خدمه و جاشوهای لنج در این خانه دو چندول ایجاد شده بود ، گردشگران می توانند آثار شیره و هسته های خرما كه از 60 سال پیش در یكی از این انبارها موجود است را ببینند.
'مصیف ' یا اتاق تابستانه در بخش دیگری از این خانه بر روی سكویی با ارتفاع یك و نیم متری نسبت به سطح زمین ساخته و تنها در تابستان از آن استفاده می شد.
'مطبخ ' یا آشپزخانه محلی برای پخت غذا ، نان های محلی و آسیاب كردن گندم بود، گردشگران در بازدید از خانه می توانند ،برنج ، نمك و نشاسته متعلق به 40 سال پیش را در این مكان ببینند .
'قرشه مای الورد' ( خمره شیشه ای حمل گلاب )، 'الرحاء' ( آسیاب دستی )، 'المیشیه '( وسیله ای برای نگهداری غذا از شر حشرات و جانوران كه از سقف آویزان می شد )، 'سگا '( مشك دوغ پوستی )، 'مواعین الطباخ' ( ظروف پخت قدیمی از جنس مس )، 'در الهریس '( دیگی بزرگ برای پخت حلیم ) و 'خرس العیش '( ظروف سفالی برای نگهداری برنج ) از جمله ابزاری است كه در آشپزخانه در قدیم از آن استفاده می شد .
'بیت العود' یا اتاق خواب متعلق به صاحب خانه بوده و با آیینه های بزرگ و كوچك ، ظروف چینی و اشیا زینتی تزیین شده است .
به گزارش ایرنا ، در این اتاق وسایلی چون سریر( تخت خواب چوبی )، المناظر( آینه هایی سنگی قدیمی مزین شده با آیات قرآن ) ،السیف ( شمشیر عربی) و المندوس (صندوق های چوبی قدیمی برای نگهداری اشیاء و لباس) و دیگر وسایل قدیم چون صندوق های چوبی ، رادیو و تلویزیون قدیمی به چشم می خورد .
'بیت الافروخ ' مكتب خانه یا خانه پسران از دیگر اتاق های این خانه است كه بیش از چهار نسل از بومیان كیش قرآن را در این خانه فرا گرفته اند ، برای برخی بومیان این خانه یاد آور دوران خوش كودكی است .
' بیت القهوه ' برای پذیرایی از میهمانان زن مورد استفاده قرار می گرفت ، در بخشی از این اتاق قهوه و چای برای مهیمانان تهیه می شد.این اتاق در شرایط كنونی به عنوان اتاق نقش حنا استفاده می شود كه در آن نقش های حنا بر روی دست خانمها و دختران توسط بانوان هنرمند بومی طراحی می شود ، ورود مردان به این اتاق ممنوع است .
'الفرشه یا حجله ،اتاقی ویژه عروس و داماد است كه در فرهنگ بومیان كیش در خانه عروس آماده می شد ، این اتاق به صورت كامل با پارچه های رنگی شاد پوشانده و با آیینه های بزرگ و كوچك تزیین می شد ، زوج های جوان زندگی مشترك خود را از این اتاق شروع می كردند و تا حدود یك ماه در خانه پا برجا بود .
سریر(تخت خواب نفیس چوبی)،كبت(میز آرایشی درب دار با آینه متحرك )، زینه الفرشه(وسایل تزیینی ) از جمله وسایل موجود در این اتاق است .
لباس المعرس (لباس داماد) و لباس العروس ( لباس عروس ) به همراه زیور آلات مخصوص از وسایلی است كه بازدیدكنندگان می توانند با پوشیدن آنها عكس یادگاری بگیرند .
'بخار' یا انبار مواد غذایی برای نگهداری برنج ، آرد ، خمره های ماهی شور و صندوق های ماهی های خشك شده ، انبار ابزار صید و شناورها ، تجهیزات لنج ها ،ابزار غواصی ، صید مروارید و ماهیگیری، بخار الهوش یا انبار علوفه گاو و گوسفند از دیگر اتاق های این خانه است .
در طرف دیگر این خانه 'سیم' یا تخت تابستانی بازسازی شده قرار دارد ، این تخت در ارتفاع یك و نیم متری از سطح زمین و با شاخه های بهم بافته نخل ساخته شده است كه در شبهای تابستان مورد استفاده قرار می گرفت .
'زریبه ' یا باغچه احیا شده، بخش دیگری از خانه بومیان كیش است كه برای كاشت انواع صیفی جات و سبزی ها مورد استفاده قرار می گرفت ، در این باغچه تعدادی از وسایل و ابزارهای كشاورزی با قدمت حدود 80 سال در معرض دید گردشگران قرار داده شده است .
نمایش فیلم های مستند فرهنگ و معیشت بومیان ، مراسم عروسی ، صید ماهی و مروارید ، آداب و رسوم ،عكس گرفتن گردشگران با لباس محلی در حجله عروس و دیگر قسمتهای خانه ،وجود فضایی جهت پذیرایی از گردشگران ،پذیرایی با خرما ، شیرینی محلی و قهوه عربی از میهمانان از جمله اقداماتی است كه در این خانه برای گردشگران انجام می شود.
جاسم پور در مورد تعداد بازدید كنندگان از این خانه و اقدامات تبلیغی برای معرفی این خانه به ایرنا گفت : در ایام نوروز بالغ بر 200 نفر روزانه از این خانه دیدن كردند و درزمان های دیگر حدود 50 نفر از این مكان دیدنی بازدید می كنند ، تبلیغات این مجموعه در بروشورها و بسته های تبلیغاتی توسط معاونت گردشگری تهیه شده اما نیاز است در شبكه های سراسری و فرودگاه هایی كه به مقصد كیش پرواز دارند نیز تبلیغات بیشتری صورت بگیرد ، البته گردشگران خود مبلغان خوبی برای معرفی ظرفیت ها و جاذبه های كیش هستند .
وی در مورد گسترش این مجموعه و سایر اقدامات فرهنگی برای جذب گردشگر بیشتر اظهار داشت : تلاش داریم در صورت اخذ موافقت های لازم، منطقه سفین قدیم، محل زندگی بومیان كیش را به اكو موزه تبدیل كنیم ، همچنین برنامه هایی همچون تور بوم گردی و استفاده از راهنمایان محلی، تور دریایی آموزش صید ماهی با صیادان بومی و اقامت در اقامتگاه های سنتی و خانه های بومی از دیگر برنامه هایی است كه برای آینده در نظر گرفته ایم.
نمایش زنده شیوه معیشت و كار بومیان كیش در گذشته، نمایش ابزار و وسایل مورد استفاده بومیان كیش در قدیم ،فراهم نمودن فضایی با اصالت و كاملا سنتی برای گردشگران و كیشوندان،نمایش اسناد و مدارك قدیمی موجود از كیش قدیم ،عرضه صنایع دستی و هنری بومیان و عرضه غذا ، نان و شیرینی های محلی بومی از جمله فعالیت های موزه است.
وی در مورد غذاهایی كه در این خانه ارائه می شود می گوید ،غذاهای محلی و شیرینی هایی چون لقیمات، خنفروش و خبیصه و نان های محلی با نام های لوس، خمیر، چباب و بریزه از مواد غذایی است كه به گردشگران ارائه می شود .
جاسم پور از آمادگی این خانه برای برگزاری نشست های كاری و برنامه های خاص خانوادگی خبر داد و گفت : این برنامه ها ضمن ایجاد اشتغالزایی برای بومیان به در آمد زایی نیز كمك می كند.
وی افزود : مشاركت فعال در جشنواره ها٫ نمایشگاهها و فعالیتهای گردشگری و فرهنگی محلی و ملی به منظور معرفی فرهنگ ، آداب و رسوم و تاریخ جزیره كیش از فعالیت خانه بومیان است .
جاسم پور اضافه كرد : تا كنون در بیشتر نمایشگاه های مرتبط جزیره كیش حضور داشتیم و در سطح ملی هم در چند جشنواره شركت كردیم كه مورد استقبال بازدیدكنندگان قرار گرفته است ، در صورت حمایت سازمان منطقه آزاد كیش در نمایشگاههای بین المللی حضور خواهیم یافت چرا كه معتقدیم جاذبه های مردم شناسی ، فرهنگی و تاریخی كیش می تواند مورد توجه گردشگران خارجی قرار گیرد و در جذب آنها برای سفر به كیش تاثیر گذار باشد .
جاسم پور تهیه محصولات فرهنگی مرتبط با فرهنگ و آداب و رسوم و تاریخ كیش در قالب چاپ كتابچه ، برشور ، كارت پستال و ساخت فیلم های مستند از فعالیت های آینده را برای معرفی این مجموعه دانست و گفت : در شرایط كنونی فیلم مستند خانه بومیان كیش با كیفیت HD به سه زبان فارسی ، عربی و انگلیسی در مراحل پایانی تدوین است كه بزودی لوح فشرده آن آماده خواهد شد .
این خانه چندی پیش در روز جهانی موزه ها و هفته میراث فرهنگی و در آیین معرفی موزه های برتر كشور دربخش موزه های خصوصی و درشاخصه تلاش برای بقا به عنوان موزه برتر معرفی شد .
خانه مردم شناسی بومیان كیش درپنج شاخصه معرفی، پژوهش، توسعه مدیریت، استانداردهای فنی و توسعه فیزیكی وخلاقیت و نوآوری نیزدر زمره سه موزه برتر كشور جای گرفت.
درفراخوان موزه برتر 550 موزه شركت كردند كه در نهایت 95 موزه شرایط لازم را برای شركت در مسابقه موزه برتر به دست آوردند و 23 داوراز كمیته موزه ها (ایكوم) مسوولیت انتخاب برترین ها را براساس 12شاخصه و دردو گروه دولتی وخصوصی برعهده داشتند.
نژاد بومیان كیش، دراویدی، سومری، نوردیك، سامی، سیاه پوست و سفید پوست است.
گزارش : مریم زباندان
1630**1641 /6048
كیش - ایرنا - خانه بومیان یكی از جاذبه های ارزشمند در دل جزیره نیلگون كیش است كه علاوه برمعرفی فرهنگ، تاریخ و شیوه زندگی بومیان این خطه در كنار سایر امكانات مدرن موجود در جزیره توانسته ظرفیتی برای جذب گردشگران داخلی و خارجی باشد .
