تدوين اصول اخلاقي براي نظام رسانه اي يك ضرورت است

يوسف خجير دوشنبه در گفت وگو با ايرنا در مورد رسالت واقعي خبرنگاران در جامعه امروز گفت : اين رسالت با توجه به شرايط مكاني و زماني موجود و رويكرد اقتضايي حاكم بر مديريت رسانه در سطوح مختلف دسته بندي مي شود.
وي اطلاع رساني صحيح ، درست، شفاف ، توجه به عينيت و جامعيت اطلاعات و اخبار ، پرهيز از سوگيري و تخيل گرايي محض، بي طرفي و تاكيد بر مسووليت اجتماعي و نقش نگهباني در جامعه را از در سطح نخست رسالت هاي خبرنگاران دانست و گفت : آگاه سازي ،هوشيارسازي ، گسترش دامنه اطلاعات و دانش مخاطب، آموزش و راهنمايي در كنار اين موارد لازم است .
اين فعال رسانه اي در مورد سطح دوم گفت : از آنجا كه كشور ايران در حال توسعه است ، همه سازمان ها و نهادها به ويژه رسانه ها بايد نسبت به توسعه يافتگي تلاش مضاعف كنند و با رويكرد روزنامه نگاري توسعه به اين مهم توجه كنند .
خجير گفت : در اين رويكرد ، رسالت اجتماعي خبرنگاران ، آموزش و بسيج شهروندان براي ارتقاء وضعيت بهداشتي و سلامت جامعه، رشد كمي و كيفي سوادآموزي، كمك به توسعه فرهنگي و اجتماعي، ترغيب براي حضور در برنامه هاي مشاركتي اقتصادي و سياسي، ارتقاء ظرفيت انتقاد و گفت وگوي سازنده مورد توجه است .
وي اضافه كرد : كمك به دولت در پيشبرد برنامه هاي توسعه ايي كه منافع ملي و مردمي به همراه دارد و همچنين كمك و ارتقاء ظرفيت هاي مردمسالاري اقتصادي، سياسي، فرهنگي و اجتماعي نظام جمهوري اسلامي از ديگر رسالت هاي خبرنگاران است .
اين فعال رسانه اي اظهار داشت : وظيفه حرفه اي آنها نگاه انتقادي به برنامه هاي توسعه ايي و ارتباط آن با نيازهاي محلي، منطقه اي و ملي شهروندان، تاثير آني و آتي اين برنامه ها و اقدامات براي شهروندان، آينده نگري و آينده سنجي برنامه هاي دولت با تبيين سابقه رويداد و مقايسه با برنامه هاي مشابه در داخل و خارج كشور، تاكيد بر فرآيندمداري به جاي رويدادمداري و بررسي ادعاهاي مديران و مسولان در زمينه طرح هاي توسعه ايي است.
وي توضيح داد : سطح سوم از رسالت هاي خبرنگاران با توجه به موقعيت زماني و مقتضيات اجتماعي سياسي است ، حضور گروه هاي تروريستي در منطقه خاورميانه و تهديد آنها بر امنيت ملي كشور، بحث مذاكرات هسته اي و پذيرش برجام توسط شش قدرت بزرگ جهاني و تبعات مثبت و منفي آن بر حوزه هاي مختلف ، حركت به سمت توسعه اقتصادي با توجه به رويكرد اقتصاد دروني و مقاومتي، حضور سرمايه گذاران و صاحبان صنايع بزرگ جهان ، رسالت ويژه ايي علاوه بر رسالت هاي بيان شده براي خبرنگاران به وجود مي آورد.
مديرگروه ارتباطات اجتماعي دانشگاه سوره ، تشويق به آرامش و نشاط اجتماعي، ايجاد وحدت و همدلي و پرهيز از چند دستگي شهروندان در راستاي منافع حزبي صاحبان رسانه ، نزديك كردن هر چه بيشتر مسوولان و شهروندان با حفظ روحيه انتقادي شهروندان نسبت به مسوولان از جمله رسالت هاي خبرنگاران است .

* افول روحيه اخلاق مداري سبب تنزل اخلاق حرفه اي مي شود
وي در مورد مفهوم اخلاق حرفه اي رسانه اي و پايبندي رسانه هاي كشور به آن گفت : اخلاق حرفه اي به معناي عام و كلي خود فارغ از شغل خبرنگاري و روزنامه نگاري برگرفته از اخلاق اجتماعي و حاصل اخلاق عملي است و بروز آن در جامعه است ،مواردي كه الزام قانوني ندارد اما مي تواند اقتداري بيشتر از قانون داشته باشد.
به گفته اين استاد دانشگاه ، اين اخلاق كه برگرفته از ارزش ها، هنجارها و رويه هاي موجود در جامعه است بر نظام رسانه اي هر كشور حاكم است، برهمين اساس ارتباط مستقيمي بين آن ، ارزش ها و هنجارهاي جامعه يا فرهنگ دارد.
خجير خاطر نشان كرد : اخلاق رسانه به ميزان زيادي به رسانه‌ها كمك مي‌كند تا اصول و قواعدي كلي به وجود آورند، به طوري كه اين اصول با عملكرد اخلاقي افراد مطابقت داشته باشد، منظور از 'اخلاق رسانه'‌، معرفي چارچوبي است كه اصحاب رسانه‌ها ملزم به رعايت آن هستند، به طوري كه رعايت آن، در نهايت منجر به اخلاق عملي شود.
وي ياد آور شد: پايبندي به واقعيت گرايي و عينيت گرايي، توجه به صحت و درستي اخبار، بيطرفي و استقلال، حق دسترسي به اطلاعات توسط مردم، توجه به حريم خصوصي و رعايت حرمت افراد، پرهيز از افترا، تهمت و توهين، توجه به نيازها، سلايق و خواسته هاي مخاطب، پرهيز از شايعه و دروغ پراكني، ايجاد نكردن رعب و وحشت ،همگي مضامين اخلاقي است كه در حرفه رسانه وجود دارد.
اين استاد دانشگاه با بيان اينكه عمل به مضامين اخلاقي مهم است افزود : اخلاق حرفه اي ارتباط مستقيمي با فرهنگ ، ارزش هاي جامعه و اخلاق اجتماعي دارد، افول اخلاق اجتماعي و در كل اخلاق حاكم بر جامعه و روحيه اخلاق مدار باعث تنزل اخلاق حرفه اي مي شود.
وي يكي از دلايل عدم رعايت اين اخلاق حرفه اي در بين كارگزاران رسانه ها را افت اخلاق و اخلاق اجتماعي در سال هاي اخير دانست و گفت : بي پروايي در توهين و تهمت، افترا به ديگران، دخالت در زندگي افراد و عدم رعايت حريم خصوصي، بي حرمت كردن اشخاص براي رسيدن به منافع مادي، سياسي، حزبي از جمله عواملي بي اخلاقي در جامعه است كه به حرفه رسانه نيز سرايت كرده است.
عضو هيات علمي دانشگاه سوره اظهار داشت : در كنار اين عوامل ، نبود ثبات شغلي و معيشت ضعيف خبرنگاران و روزنامه نگاران، ضعف آموزش و عدم ارتباط بين رشته تحصيلي با فعاليت خبرنگاري و روزنامه نگار ي از جمله موارد بروز بي اخلاقي در رسانه ها است .
وي گفت :وابستگي حزبي بخش زيادي از رسانه هاي كشور، نبود استقلال حرفه اي و فقدان نهاد مدني حامي اين بازيگران، نگاه ابزاري و در برخي موارد منفي حاكميت به رسانه همگي باعث مي شود كه روزنامه نگاران و خبرنگاران در كشور پايبندي چنداني به اخلاق حرفه اي رسانه نداشته باشند و منافع فردي، حزبي و گروهي، ارائه اخبار مثبت و تشريفاتي، ترويج بي اخلاقي در نظام رسانه اي كشور بيشتر به چشم خورد.
*تدوين اصول اخلاقي براي نظام رسانه اي كشور و الزام عملي به آن ضرورت است
اين استاد دانشگاه در پاسخ به ديگر سوال خبرنگار ايرنا در مورد راهكار به سامان رسيدن اخلاق حرفه اي رسانه در جامعه گفت : ترميم وضعيت اخلاقي و اشاعه اخلاق مداري در جامعه، رعايت اخلاق از سوي مسوولان و دولتمردان، صاحبان قدرت و ثروت، تدوين اصول اخلاقي براساس ويژگي نظام فرهنگي حاكم بر جامعه و نظام رسانه اي كشور و التزام عملي به آن از جمله اين راهكارها است .
عضو هيات علمي دانشگاه سوره گفت : توجه دانشگاه ها، مراكز علمي و آموزشي روزنامه نگاري و خبرنگاري به بحث آموزش اخلاق رسانه و حرفه اي ، به باور رسيدن هر چه بيشتر روزنامه هاي غير حزبي ، دروني شدن مضامين اخلاقي در بين بازيگران رسانه ها از ديگر راهكارها در اين زمينه است .
وي اضافه كرد : ايجاد سواد رسانه اي در بين مخاطبان و مقاومت مدني مخاطبان در مقابل صاحبان و بازيگران رسانه اي كه خطوط اخلاق رسانه اي را ناديده مي گيرند و ايجاد انجمن ها و نهادهاي صنفي مستقل از چتر حاكميت همگي مي تواند در به ثمر رسيدن اخلاق حرفه اي موثر باشد.
*نياز به منشوري حاصل از انديشه و تجربه همه رسانه ها و نهادهاي صنفي داريم
اين فعال عرصه رسانه در مورد تدوين منشور اخلاق حرفه اي رسانه اي در كشور ياد آور شد : در عرصه جهاني مهمترين منشور اخلاقي اعلاميه مصوب سال 1978 يونسكو است كه در سال 1983 تكميل شده است.
وي گفت : اين اصول بين المللي اخلاق حرفه اي در روزنامه نگاري در طي چندين نشست مشورتي و با همكاري سازمان هاي روزنامه نگاري منطقه اي و بين المللي همچون فدراسيون بين المللي روزنامه نگاران، فدراسيون روزنامه نگاران كاتوليك، آمريكاي لاتين، عرب، آفريقا و كنفدراسيون آسيا تهيه شده است.
اين استاد دانشگاه اضافه كرد : در كشور نيز تلاش هاي فراواني از سوي مرحوم دكتر معتمدنژاد و شاگردان ايشان صورت گرفته كه منشوري جامع و فارغ از نگاه سياسي ، حزبي و حاكميتي تدوين كنند و پيش نويس هاي متعددي در اين زمينه تهيه شده است كه به تصويب دولت هشتم رسيد اما منشوري كه همگي به آن التزام داشته باشند جنبه عملياتي پيدا نكرده است .
وي پيشنهاد داد ؛ همانند اصول بين المللي اخلاق حرفه اي رسانه ، منشوري حاصل از انديشه و تجربه همه رسانه ها و نهادهاي صنفي و انجمن هاي فعال كشور بر اساس اصول پذيرفته شده همه فعالان رسانه و اقتضائات فرهنگي كشور تهيه شود.
خجير در مورد وجود يك نظام جامع رسانه اي در كشور و ويژگي هاي يك نظام نامه جامع خوب گفت : در اواخر دولت هشتم تلاشهاي آغاز شد اما عقيم ماند در اوايل دولت يازدهم حركت دوباره اي آغاز شد و با همكاري پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات متني تهيه و در سال 1393براي تصويب مجلس شوراي اسلامي به كميسيون لوايح فرستاده شده است كه با اشكالاتي روبرو شده و تاكنون اين متن مورد تصويب قرار نگرفته است.
اين استاد دانشگاه در مورد ويژگي يك منشور جامع و خوب گفت : منشوري مي تواند كارا باشد كه به اصول اوليه چون آزادي در چارچوب قانون، تكثرگرايي و تنوع رسانه ها، استقلال حرفه اي، كاهش نقش حاكميتي و مداخله گرايانه دولت و افزايش نقش بازيگران رسانه و نهادهاي مدني توجه داشته باشد .
وي اضافه كرد : حق دسترسي به اطلاعات، رعايت حقوق شهروندي، رعايت اصول اخلاقي و دموكراتيك، تقويت انجمن ها و نهادهاي غيردولتي در حوزه رسانه، ايجاد ثبات و امنيت شغلي خبرنگاران و روزنامه نگاران از ويژگي هاي ديگر يك منشور خوب است .
خجير يكي از ايراد هاي وارد به اين نظام جامع رسانه اي كه توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي تهيه و در اختيار مجلس شوراي اسلامي قرار گرفته است را نقش پر رنگ دولت و كم توجهي به نقش نهادهاي مدني و انجمن هاي حرفه اي در اين زمينه دانست .
وي در پاسخ به سوال ديگري مبني بر اينكه آيا انجمن هاي صنفي موجود در كشور به وظيفه خود به درستي عمل مي كنند؟و ضرورت وجود انجمن ها چقدر است؟ گفت : وجود انجمن، نهادها و سنديكاهاي صنفي از نشانه هاي اقتدار يك حرفه است كه به روند دموكراتيك عمل كردن جامعه و آن حرفه كمك مي كند.
اين فعال رسانه اي گفت : هدف اصلي انجمن ها ،ارتقا وضعيت كارگزاران رسانه و نظام رسانه در جامعه است؛ در كشور انجمن هاي متعددي با عناوين مختلف شكل گرفته اند اما تاكنون نتوانسته اند نقش اصيل و اصلي خود را به درستي ايفا كنند و در برخي موارد جنبه تشريفاتي دارند.
اين استاد دانشگاه در مورد دلايل ناتواني برخي انجمن ها گفت : سلطه و علاقه به تصدي گري دولت، نهادهاي دولتي و شبه دولتي در تمامي فعاليت هاي اقتصادي حتي اقتصاد رسانه، عدم اعتقاد و اعتماد به نهادهاي مدني و انجمن هاي صنفي به ويژه در دهه اخير، بازي نگرفتن انجمن ها در تصميمات مربوط به حوزه فعاليت شان و جنبه تشريفاتي داشتن، تعلقات حزبي، مالي و فكري برخي انجمن ها به نهادهاي دولتي و شبه دولتي از جمله اين دلايل است.
* تقويت جايگاه قانوني خبرنگاران در قوانين كشور از جمله راه هاي بهبود وضعيت اين قشر
وي بهبود وضعيت خبرنگاران را وابسته به عوامل متعدد دانست و گفت : تصويب نظام جامع رسانه اي با رويكرد حمايتي از خبرنگاران و نقش پررنگ آنها در اين نظام نامه، شكل گيري انجمن صنفي مقتدر ، فعال و جامع با رويكرد حفظ منافع خبرنگاران و تقويت جايگاه آنها در جامعه به ويژه در مقابل دولت از جمله اين عوامل است .
آموزش خبرنگاران به صورت رسمي و ضمن خدمت و آشنايي آنان با رسالت ها، وظايف، حقوق خود و اصول حرفه اي خبرنگاري، ارتباط بين دانشگاه ها و مراكز علمي با رسانه ها و واحدهاي خبري، استقلال حرفه اي و ثبات شغلي، رفع دغدغه هاي معيشتي و اقتصادي خبرنگاران از طريق ساماندهي اقتصادي سازمان هاي خبري از موارد ديگري است كه اين فعال رسانه اي بدان اشاره كرد.
خجير افزود: تقويت جايگاه قانوني خبرنگاران در قوانين كشور، كسب اعتماد مردم توسط خبرنگاران با رعايت اصول حرفه اي و ارايه اخبار صحيح، شفاف و بي طرفانه توسط آنان و تاكيد بر مسووليت اجتماعي خبرنگاران است.
هفدهم مرداد ماه 1377 محمود صارمي خبرنگار ايرنا و هشت ديپلمات ايراني در مزار شريف افغانستان به دست گروه تروريستي طالبان به شهادت رسيدند كه اين روز از سوي شوراي فرهنگ عمومي كشور در تقويم كشور به عنوان روز خبرنگار نامگذاري شده است .
گفت وگو : مريم زباندان
1630/1641/2094