عید قربان؛ هنگامه ی حضور و بندگی

پروردگار یكتا بر پایه ی حكمت خود بارها حضرت ابراهیم (ع) را مورد آزمایش قرار داد، آزمون هایی همچون شكستن بت ها، افكندن در آتش، رویارویی با خورشید و ستاره پرستان و هجرت دادن هاجر و اسماعیل به مكه كه در نهایت آن حضرت در تمامی این آزمایش ها سربلند شد و مقام بسیار شایسته ای را در نزد خداوند متعال به دست آورد.
پس از پایان این سنجش ها، حضرت ابراهیم(ع) در برابر آزمونی سخت و دشوار قرار گرفت و آن هنگامه ای بود كه ایشان ماموریت قربانی فرزندش، اسماعیل(ع) را از طرف پروردگار دریافت كرد، حضرت ابراهیم(ع) این موضوع را با حضرت اسماعیل(ع) در میان گذاشت و او نیز بدون كوچكترین تردیدی امر معبود خود را مورد پذیرش قرار داد و پدر را به اجرای فرمان خداوند دعوت كرد. به همین منظور آنان در دهم ذی الحجه برای انجام دستور الهی به طرف كوه منا حركت كردند كه در این مسیر شیطان چند بار تلاش كرد تا از اجرای این امر جلوگیری كند اما هر بار حضرت ابراهیم(ع) به طرفش سنگ پرتاب می كرد و او را ناكام گذاشت.
پدر براي قرباني كردن و پسر براي قرباني شدن، آماده شدند، حضرت ابراهیم خلیل(ع) فرزند خود را بر روي تل و بر پیشاني خواباند و چاقوی تیز و برنده را بر گلوی فرزند دلبندش نهاد تا امر الهی را به انجام برساند اما به فرمان پروردگار چاقو بر گلوی این بنده ی پرهیزگار حتی خراشی كوچك نینداخت و در آن لحظه خداوند به وسیله ی جبرییل گوسفندی را برای قربانی كردن به جای حضرت اسماعیل(ع) بر پیامبر خود فرستاد و ندا آمد: «ای ابراهیم! آن رویا را تحقق بخشیدی(و به ماموریت خود عمل كردی) ما این گونه، نیكوكاران را پاداش می دهیم، این مسلما همان امتحان آشكار است، ما ذبح عظیمی را فدای او كردیم.»
بدین شكل دهم ذی الحجه، عید قربان یا عید الاضحی نام گرفت، روزی كه حجاج به دور از تمامی خواسته های دنیایی به طرف خانه ی معبود بی همتای خویش می روند و اعلام بندگی می كنند.
مسلمانان پس از حضور در عرفات، رسم بندگی را به جای می آورد و سر بندگی بر آستان دوست می نهند و در منا رسم قربانی را به انجام می رسانند تا پس از آن به زیارت خانه ی دوست مشرف شوند.
**پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به بهانه ی فرا رسیدن عید سعید قربان با «حجت الاسلام محمدحسن اختری» دبیركل مجمع جهانی اهل بیت(ع) و مشاور ویژه ی رییس جمهوری در امور فلسطین و «حجت الاسلام علیرضا اصلانی» پژوهشگر مسایل دینی به گفت و گو پرداخت.
دبیركل مجمع جهانی اهل بیت(ع) با اشاره به پیشینه ی برپایی مراسم حج پیش از بازسازی خانه ی كعبه به وسیله ی حضرت ابراهیم(ع) گفت: اصل بنای خانه ی خدا در نخستین گام به وسیله حضرت آدم(ع) گذاشته شد و مراسم هایی در دوره ی پیامبران پیشین در آنجا به انجام می رسید اما به دلیل تخریب شدن و از میان رفتن آن بنا در طول زمان، حضرت ابراهیم(ع) آن را در حالی كه اطرافش خالی از سكونت شده بود، از نو بنا نهاد تا اینگونه مكانی را برای اجتماع بزرگ یكتا پرستان جهان فراهم كرده باشد.
** عید قربان، روز گسترش فرهنگ توحید
حجت الاسلام محمدحسن اختری ذی الحجه را ماه رسالت و امامت و دهه ی ولایت امام علی(ع) دانست و یادآور شد: همانطور كه در میان تمامی ملت ها روزهایی به عنوان روز عید وجود داشته و سنت بر این بوده، در دین مبین اسلام نیز خداوند به صورت مشخص 2 روز را به عنوان روز شادی و روز عید در نظر گرفته است كه تمامی مسلمانان در این روزها با هم اجتماع و ارتباط داشته باشند. پروردگار یكتا یكی از این روزها را پس از پایان ماه مبارك رمضان در نخستین روز از ماه شوال برای مسلمانان عید قرار داده است كه آن را عید فطر می نامند و دیگری روز عید قربان نام دارد كه فلسفه ی آن مربوط به حركت بزرگ حضرت ابراهیم(ع)، ایثار، فداكاری و تسلیم بی چون و چرای ایشان در برابر فرمان پروردگار و داستان حضور حضرت اسماعیل(ع) در قربانگاه بود كه در نهایت به سربلندی خلیل الرحمان ختم شد.
دبیركل مجمع جهانی اهل بیت(ع) در ادامه خاطر نشان كرد: انجام آیین حج و زیارت خانه ی خدا نمونه ی بارزی برای اطاعت از پروردگار، جدایی از تمامی علایق زندگی و ایجاد ارتباط با معبود است كه پایان این عمل بزرگ كه در آن مسلمانان تمامی دستورهای پروردگار را به جای می آورند، روزی مبارك، فرخنده و عید بزرگ مسلمانان جهان نامیده می شود.
حجت الاسلام علیرضا اصلانی نیز عید قربان را روز گسترش فرهنگ توحید، تسلیم، بندگی و یكپارچگی دانست و تصریح كرد: این عید در اسلام از جایگاه ویژه ای برخوردار است و پس از عید فطر دومین عید بزرگ مسلمانان جهان محسوب می شود. پیشینه ی این روز بزرگ به پیش از آغاز اسلام و هنگامه ای كه حضرت ابراهیم(ع) به امر پروردگار از قربانی كردن فرزند خود باز داشته شد، باز می گردد.
این كارشناس مسایل دینی با بیان اینكه رفتن به حج از عبادت های بسیار مهم در دین اسلام است، درباره ی قرار گرفتن روز عید در دهم ذی الحجه گفت: انجام آیین حج و زیارت كعبه برای مسلمانان بسیار خشنود كننده است و یكتای بی همتا پایان به جا آوردن وظایف حج را برای مسلمانان عید و روز جشن نامید تا شادی آنان از اطاعت فرمان الهی صد چندان شود.
** عید قربان، روز یاری رساندن به نیازمندان
حجت الاسلام محمدحسن اختری در ادامه افزود: قربانی كردن در این واجب نیست بلكه مستحب است، اما افرادی كه در مراسم حج تمتع حضور می یابند، پس از پایان مراسم حج و در روز عید قربان باید این عمل را انجام دهند. دیگر مسلمانان نیز می توانند در یك یا 2 روز پس از عید، قربانی كنند. این موضوع در عید قربان سنتی پسندیده است و بنده های توانمند با اقدام به این امر و تقسیم گوشت قربانی در میان مردم نیازمند، به عملی شایسته می پردازند كه در نزد خداوند پاداش بزرگی دارد. افراد توانمند باید در دیگر روزهای سال نیز به كمك و یاری مستمندان بپردازند زیرا این كار، اقدامی خداپسندانه و انسان دوستانه محسوب می شود.
مشاور ویژه ی رییس جمهوری در امور فلسطین در ادامه به سنت پسندیده ی دید و بازدید اشاره كرد و بیان داشت: دیدار با بزرگترها، اقوام و دوستان از آداب های این روز است كه در میان مسلمانان رواج دارد. برگزاری برنامه های دینی كه به صورت های گوناگون در روز عید قربان انجام می شود نیز از دیگر آیین های عید قربان به شمار می رود.
حجت الاسلام علیرضا اصلانی نیز با اشاره به اهمیت كمك به نیازمندان خاطر نشان كرد: انسان باید تمامی دارایی و امكاناتش را امانت الهی بداند و بخشی از آن را در مسیر بندگی پروردگارش صرف كند، از جمله این كمك ها می توان به كمك و یاری مستمندان اشاره كرد كه سنت بسیار خوبی است. این فرهنگ نه تنها باید به وسیله ی افراد توانمند با اموری همچون قربانی كردن گوسفند و تقسیم آن در میان مستمندان در روز عید قربان انجام شود، بلكه لازم به نظر می رسد در طول سال افرادی كه از توان مالی كافی برخوردار هستند به هم نوعان خود یاری كنند تا اینگونه با كسب رضای پروردگار به بخشی از دستورهای الهی جامه ی عمل بپوشانند و به پاكی نفس بیشتری دست یابند.
** آداب و رسوم عید قربان
حجت الاسلام علیرضا اصلانی غسل، برپایی مراسم دعا از جمله دعای ندبه، برپایی نماز عید قربان و قربانی كردن برای كسب رضای پروردگار را از آداب این روز بیان كرد و گفت: حاجیان در این روز پس از به پایان رساندن آیین حج، گوسفند، گاو یا شتری را قربانی می‌كنند و پس از این مراسم اموری همچون نگاه كردن در آینه، گرفتن ناخن و شانه زدن مو كه بر آنان در حال احرام، حرام شده بود، حلال می‌شود. قربانی كردن از امور مربوط به حج است و خداوند آن را نشانه ی بزرگداشت و سپاسگزاری مومنان بر نعمت هدایت معرفی كرده است و قربانی كننده را در گروه محسنان و نیكوكاران قرار می دهد. در قربانی كردن نباید به ظاهر كار توجه شود چرا كه در واقعیت موضوع تسلیم، سرسپردگی، عشق و علاقه ی بنده به آفریدگار است. این امر در پایه نمادی از قربانی كردن هواهای نفسانی، ذبح نفس اماره و نوعی جهاد با نفس در مسیر زدودن تعلق ها، وابستگی های دنیوی و رهایی از زندان دنیا است.
** نماز عید قربان، تبلور وحدت و یكپارچگی
حجت الاسلام محمدحسن اختری با اشاره به برگزاری نماز عید قربان، یادآور شد: پروردگار چنین روزهایی را برای گردهمایی مردم قرار داده است و برپایی نماز در قالب آن از مهمترین عمل های این روز محسوب می شود، زیرا كه حضور و برگزاری نماز در این هنگامه نمونه ی بارز و الگوی بی همتایی از وحدت، یكپارچگی و همدلی در ایمان مردم است. این نماز برای سهولت و دسترسی تمامی مردم در مكان های مختلف شهر برگزار می شود اما بهتر است كه مسلمانان با برپایی نماز در یك مكان مشخص در شهر، تبلور وحدت، همراهی و همكاری خویش را به نمایش بگذارند.
حجت الاسلام علیرضا اصلانی نیز در پایان با بیان اینكه وحدت حضور مسلمانان در برپایی مراسم های عید قربان و گردهمایی های بزرگی همچون حضور در مكه و طواف خانه ی خدا، لرزه بر تن استكبار و دشمنان جهان اسلام می اندازد، بیان داشت: آنان با مشاهده ی این یكدلی و همرنگی، مسلمانان را در برابر خود متحد می بینند كه این امر مانع از زیاده خواهی دشمن خواهد شد. همچنین حضور امت مسلمان برای برپایی نماز در روز عید قربان نماد همدلی آنان در بازماندن از گناه به امید لطف پروردگار است.
*گروه اطلاع رسانی(مرضیه دهقانی)
پژوهشم**9165**2002**9131