صنعت گردشگری و الزامات توسعه آن در دوران پسا تحریم

به گزارش ایرنا، ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻭ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺭﻭﺯی با عنوان روز جهانی جهانگردی، ﺑﺎ ﻫﺪﻑ ﺑﺎﻻ‌ ﺑﺮﺩﻥ ﺳﻄﺢ ﺁﮔﺎﻫﯽ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻘﺶ ﮔﺮﺩﺷﮕﺮﯼ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻭ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻥ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﮔﺮﺩﺷﮕﺮﯼ ﺑﺮ ﺍﺭﺯﺵ‌ﻫﺎﯼ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ، ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﯼ ﺩﺭ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻧﻘﻄﻪ ﻋﻄﻔﯽ ﺩﺭ ﮔﺮﺩﺷﮕﺮﯼ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﯽ‌ﺷﻮﺩ.
'ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﺎﺭﺩ ﮔﺮﺩﺷﮕﺮ، ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﺎﺭﺩ ﻓﺮﺻﺖ' ﺷﻌﺎﺭ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﮔﺮﺩﺷﮕﺮﯼ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﻦ ﺭﻭﺯ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 2015 ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺮﻭ ﺁﻥ ' ﮔﺮﺩﺷﮕﺮ ﺍﻣﺮﻭﺯ، ﻓﺮﺻﺖ ﻓﺮﺩﺍ ' ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺷﻌﺎﺭ ﮔﺮﺩﺷﮕﺮﯼ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺭﻭﺯ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﮔﺮﺩﺷﮕﺮﯼ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ﺟﺎﺭﯼ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻭ ﺑﺎ ﻧﻤﺎﺩ 'ﮔﻞ ﺯﻋﻔﺮﺍﻥ' ﺑﻪ ﻫﻤﮕﺎﻥ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺍﺳﺖ.
صنعت گردشگری از بزرگ ترین، پیشتازترین و پیچیده ترین صنعت های دنیا محسوب می شود كه 12 درصد تولید ناخالص جهانی را به خود اختصاص داده و 250 میلیون شغل در سطح جهان پدید آورده است.
برخی كارشناسان بر این باورند كه گردشگری می تواند زمینه های پیشرفت را در كشورهای در حال توسعه فراهم آورد زیرا با ایجاد اشتغال، افزایش درآمدهای ملی و محلی، گسترش فرصت های كارآفرینی، سرمایه گذاری و كاهش تنش های سیاسی در دنیای كنونی رهاوردهای بسیاری را به ارمغان می آورد.
این صنعت از بخش های مهم درآمدی كشورهای اروپایی و آمریكای شمالی در 50 سال گذشته بوده است و كشورهایی همچون آمریكا، فرانسه، اسپانیا، انگلیس و ایتالیا با وجود ثروتمند بودن و برخورداری از درآمدهای بخش های اقتصادی، مدت هاست كه توسعه ی صنعت گردشگری را در دستور كار خود قرار داده اند و این امر نشان از مهم و قابل توجه بودن این صنعت دارد.
هم اكنون نیز كشورهای در حال توسعه و اقتصادهای نوظهور، توجه بسیاری به توسعه ی صنعت گردشگری دارند. برپایه گزارش های مختلف بین المللی این بخش اقتصادی در آینده اهمیت بیشتری نیز می یابد و پیش بینی می شود تا 2020 میلادی، صنعت گردشگری جهان، شاهد پنج درصد رشد سالانه باشد؛ رشدی كه بیش از تمامی بخش های اقتصادی دیگر محسوب می شود.
ایران یكی از زیباترین كشورهای جهان به شمار می رود كه تمدنی چندین هزار ساله دارد و از زیبایی هایی طبیعی و خیره كننده ای برخوردار است.
بر اساس گزارش سازمان جهانی گردشگری، ایران رتبه دهم جاذبه های باستانی و تاریخی را در جهان دارد و از امن ترین كشورهای منطقه و جهان از لحاظ امنیت برای گردشگران خارجی محسوب می شود.
ایران جزو 10 كشور دارای پتانسیل های بالقوه گردشگری در جهان است، در حالی كه به لحاظ درآمدی و بالفعل بودن در ردیف صدم نیز قرار ندارد و این موضوع در شان و جایگاه كشوری با هفت هزار سال تاریخ و بهره مندی از آثار باستانی فراوان نیست.
موقعیت جغرافیایی كشور سبب شده تا فصل های متفاوت هم زمان در فضای زیستی ایران وجود داشته باشد و شرایط جغرافیایی كشور، تمایل به سكونت را از گذشته دور برای مهاجران به این مناطق افزایش داده و وجود ابنیه و یادمان های تاریخی بسیار، گردشگران فراوانی را برای بازدید جذب می كند.
میزان گردشگران ورودی در 1393 هجری خورشیدی نسبت به سال 1392 هجری خورشیدی 100 درصد افزایش یافته و در 1394 هجری خورشیدی تراكم گردشگران در شهرهایی چون شیراز اتفاق افتاده است.
سال 1392 هجری خورشیدی، پنج هزار گردشگر خارجی ایران را به عنوان مقصد سفر خود انتخاب كردند كه از این تعداد نیمی از آنان شهرهای مذهبی را به عنوان مقصد اول و بقیه استان های شمالی به ویژه گیلان را به دلیل امنیت موجود در آن برای مقصد گردشگری خود برگزیده اند.
بر اساس آمارها، سالانه پنج میلیون و 100 هزار گردشگر به ایران می آیند كه از آن میان، نیمی از آنها برای زیارت حرم امام رضا(ع) در مشهد، حرم حضرت معصومه(س) در قم و شاهچراغ در شیراز به كشور سفر می كنند.
در زمینه سرمایه گذاری بخش خصوصی نیز باید بیان كرد كه طی سه ماه نخست 1394 هجری خورشیدی، 5 گروه سرمایه گذار یونانی، تركیه ای، عرب، كره جنوبی و آلمانی نسبت به سرمایه گذاری در صنعت گردشگری ایران ابراز علاقه كرده اند كه بیشتر آنها منتظر رفع تحریم ها بودند و اكنون با همت تیم مذاكره كننده هسته ای این مانع نیز برطرف شده است.
تحلیل های آماری نشان می دهد كه گردشگران مذهبی و زیارتی حجم قابل توجهی از گردشگران ورودی به كشور را به خود اختصاص داده اند و زائرین عراقی در صدر این گروه قرار دارند.
*** سیاست های دولت یازدهم و الزامات رونق گردشگری در دوران پسا تحریم
پسا تحریم كلید واژه پركاربردی است كه پس از جمع بندی مذاكرات ایران با 1+5 در فرهنگ لغات اقتصادی و تحلیل های كارشناسان و صاحبنظران كشور به كار می رود و به اعتقاد كارشناسان نیازمند رویه و گفتمانی است كه پیامدهای مثبت را در عرصه اقتصاد به جا بگذارد.
برنامه ریزی دقیق و منسجم، فرهنگ سازی، به روز كردن تجهیزات، امكانات و توسعه روابط بین المللی بدون شك برای رونق صنعت گردشگری نیاز اساسی محسوب می شود و اكنون دولت یازدهم در این زمینه بسیار قدرتمندتر از گذشته وارد شده است.
دولت اعتقاد دارد استفاده از ظرفیت های غنی ایران در زمینه های گردشگری حلال و مذهبی، سلامت، تاریخی و طبیعت گردی راهگشای بسیاری از مشكلات موجود اقتصادی كشور خواهد بود.
تشكیل كارگروه مشترك سازمان میراث فرهنگی، وزارت امور خارجه، وزارت كشور و وزارت اطلاعات برای تسریع در صدور ویزا، افزایش زمان ویزای فرودگاهی و افزایش تعداد كشورهای بی نیاز از روادید، حضور فعال تر در نمایشگاه های معتبر بین المللی گردشگری، توجه به تبلیغات از جمله راه اندازی دفاتر اطلاع رسانی و جذب گردشگر خارجی در كشورهای هدف و از همه مهم تر ایجاد فضای مناسب برای ورود روزافزون گردشگران اروپایی به ایران از جمله اقدام هایی محسوب می شود كه همگان طی دوران تصدی مسئولیت دولت یازدهم به عنوان بخشی از دستاوردهای دولت متكی به گفتمان اعتدال و دیپلماسی شاهد آن بوده اند.
در زمینه جذب گردشگر خارجی در دولت یازدهم، روند صدور روادید رو به رشد بوده كه در این زمینه برای شهروندان 190 كشور ویزای فرودگاهی به مدت 2 هفته صادر شده؛ ویزایی كه تا یك ماه قابل تمدید است. همچنین به منظور افزایش گردشگران خارجی، سازمان میراث فرهنگی، 40 دفتر جذب گردشگران را در كشورهای مختلف جهان راه اندازی خواهد كرد كه تاكنون 9 دفتر در این زمینه برپا شده است و تلاش می شود تا در پایان 1395 هجری خورشیدی، 25 دفتر با استفاده از ظرفیت های بخش خصوصی در 40 كشور شكل بگیرد.
از دیگر اقدامات دیگر دولت یازدهم در زمینه ی بهبود صنعت گردشگری می توان به تخفیف مركزهای اقامتی كمتر شناخته شده به مسافران نوروزی در 1394 هجری خورشیدی اشاره كرد.
دولت تدبیر و امید در خصوص ایجاد امنیت برای گردشگران خارجی و تداوم ورود آنها به كشور نیز موفق بوده كه این امر بازتاب خوبی در جهان داشته است و گردشگران، در گفت و گو با شبكه های داخلی خود، به امنیت و فرهنگ غنی ایرانی اذعان داشته‎اند.
همچنین سیاست برد- برد دولت در تعامل با جهان یكی از دلایل رشد صنعت گردشگری كشور طی دو سال گذشته بوده و از لحاظ جذب سرمایه گذاران حوزه ی گردشگری، دولت تسهیلات بانكی ارزان قیمت از محل صندوق توسعه ی ملی پرداخت كرده است كه این امر با توجه به ظرفیت بالای سواحل جنوبی كشور به ویژه جزیره ی قشم در اولویت قرار دارد. توسعه ی سرمایه گذاری ها در بخش بنادر و تجهیزات نیز با هدف تقویت عرصه های اقتصادی و گردشگری از سیاست های اصلی دولت یازدهم محسوب می شود.
سیاست های دیگر دولت یازدهم در زمینه ی گردشگری؛ ایجاد شورا راهبردی گردشگری سلامت به شمار می رود.
این شورا، فروردین 1393 هجری خورشیدی با حضور چهار دستگاه شامل وزارت بهداشت و درمان، سازمان نظام پزشكی، سازمان میراث و گردشگری و وزارت خارجه تشكیل شد و سیاست گذاری، برنامه ریزی، نظارت بر فعالان حوزه ی گردشگری سلامت و تدوین آیین نامه اجرایی دبیرخانه ی گردشگری سلامت را بر عهده گرفت.
*** ساخت كانون های گردشگری
دولت یازدهم در مسیر بهبود صنعت گردشگری توجه ویژه ای به لزوم بهره گیری از ظرفیت های استانی كشور دارد. به عنوان مثال دولت در كردستان اقدام به ساخت كمپ های گردشگری برای قشرهای كم درآمد كرده كه در مرحله نخست در سنندج، بانه و مریوان این كمپ ها ایجاد شده و در جریان سفر هیات دولت به كردستان نیز 95 میلیارد تومان تسهیلات برای طرح های شاخص و 10میلیارد تومان كمك زیر ساختی به منظور طرح های گردشگری در استان در نظر گرفته شده است.
استان اردبیل از استان هایی محسوب می شود كه دولت یازدهم در خصوص بهبود صنعت گردشگری توجه ویژه ای به آن دارد و برای بهبود صنعت گردشگری در منطقه ی آزاد اروند رود برنامه های پیش بینی شده ای را برای احیاء زمین های كشاورزی، جلوگیری از شوری آب رودخانه بهمنشیر و حفظ زمین های كشاورزی آبادان و ساخت سد در دهانه رودخانه بهمنشیر در نظر گرفته است.
دولت تدبیر و امید همچنین در زمینه بهبود صنعت گردشگری به بخش روستا نشین و ایجاد كانون های گردشگری و صنایع دستی روستایی در كشور توجه ویژه ای دارد.
معاون رییس جمهوری و رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در نشست مشترك با سیدابوالفضل رضوی معاون توسعه ی روستایی و مناطق محروم نیز از ایجاد كانون های گردشگری و صنایع دستی روستایی با اهتمام دولت و سازمان میراث فرهنگی و با هدف ایجاد اشتغال و تثبیت جمعیت و حفظ هویت فرهنگی و تاریخی روستاها در كشور خبر داده است.
**گفتمان اعتدال در عرصه گردشگری
اعتدال، حركتی به سمت توازن است كه می تواند نقش مهمی در توسعه ی دیپلماسی فرهنگی داشته باشد. تبیین ابعاد مفهومی و نظری گفتمان اعتدال و دیپلماسی فرهنگی، نسبت آن با توسعه گردشگری و بررسی سیاست دولت تدبیر و امید در بهره گیری از ظرفیت دیپلماسی در توسعه ی گردشگری، به عنوان سیاست و رویكرد مهمی به شمار می رود كه از آغاز به كار دولت یازدهم به صورتی جدی در دستور كار قرار گرفته و اكنون، ورود چشمگیر گردشگران خارجی از كشورهای مختلف جهان به كشور و تمایل روز افزون سرمایه گذاران بین المللی برای حضور و سرمایه گذاری در ایران، به خوبی بیانگر عملیاتی شدن راهبرد و گفتمان اعتدال در عرصه ی گردشگری است.
رویكردی كه پیوند فرهنگ ها و دیپلماسی عمومی و جهانی را با خط مشی اعتدال، گسترش می دهد و در این مسیر به نتایج ارزنده ای در حوزه ی بین المللی به ویژه در بخش گردشگری می رسد.
در سمپوزیوم گردشگری پایدار در تهران، بر پایه تفاهم نامه ای كه با سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به امضا رسید؛ 80 رایزن فرهنگی ایران در 60 كشور دنیا برای پیشبرد اهداف این سازمان همكاری می كنند. دستاوردهای دولت یازدهم سبب شده است تا بسیاری از رسانه های بین المللی به این نكته اذعان كنند و رونق صنعت گردشگری ایران را در 2 سال گذشته به سبب دیپلماسی دولت اعتدال و توسعه را در صدر اخبار خویش قرار دهند.
**تخصیص اعتبارات
ساخت فرودگاه ها، نقش مؤثری در توسعه ی گردشگری دارد و از این رو برنامه دولت بر این است كه با احداث دو ترمینال بزرگ مسافری طی سال های آینده، ظرفیت پذیرش و اعزام مسافر در فرودگاه بین المللی امام خمینی(ره) را تا شش برابر افزایش دهد.
همچنین پیش بینی می شود كه ترمینال زیارتی سلام در 14 ماه آینده به بهره برداری برسد و برای تسهیل تردد مسافران از فرودگاه امام خمینی(ره)، برنامه ریزی دولت بر این نكته استوار است كه شبكه ی ریلی كشور به پایانه های مسافری این فرودگاه وصل شود و نحوه ی اتصال این فرودگاه به آزاد راه ها نیز در دستور كار وزارت راه قرار گیرد. علاوه بر این در سال گذشته بیش از 60 هزار كیلومتر راه هوایی در كشور ایجاد شده است تا تمامی پروازهای عبوری بتوانند از كوتاه ترین مسیر از آسمان ایران عبور كنند.
در ادامه سیاست های دولت اعتدال برای بهبود صنعت گردشگری، سی ام اردیبهشت 1394 هجری خورشیدی معاون رییس جمهوری و رییس سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در سفر هیات دولت به استان آذربایجان شرقی، شروع ساخت هتل پنج ستاره سیمرغ در منطقه ی نمونه ی گردشگری سد امند استان آذربایجان شرقی را كلنگ زنی كرد تا این مكان در زمان تعیین شده ی سه ساله به بهره برداری برسد.
در حال حاضر 940 طرح گردشگری شامل هتل، مراكز اقامتی، تفریحگاه ها، شهربازی، تله كابین و هتل آپارتمان با اعتباری بالغ بر 23 هزار میلیارد تومان با میانگین پیشرفت فیزیكی 40 درصد در حال انجام است. به طوری كه بسیاری از سرمایه گذاران از صنایع دیگر، برای سرمایه گذاری به بخش گردشگری روی آوردند.
**همكاری های خارجی در حوزه ی گردشگری
دولت یازدهم برای گسترش فعالیت های گردشگری به ویژه جذب گردشگران خارجی به بهبود روابط با كشورهای مختلف پرداخته و در این میان جلسه هایی در زمینه ی توسعه و همكاری های دو جانبه تشكیل داده و دیدارهایی با كشورهایی همچون آذربایجان، صربستان، تایلند، آلمان، عراق و ... برپا كرده است.
**برپایی همایش ها، كارگروه ها
كابینه ی یازدهم اقدام به برپایی كارگروه توسعه ی گردشگری عشایر كرده است و در این باره مرتضی رحمانی موحد معاون گردشگری در مراسم گشایش سومین جشنواره اقوام و عشایر در كهگیلویه و بویراحمد، اعلام كرد كه معاونت گردشگری در نظر دارد با هماهنگی سازمان امور عشایری كشور و در راستای ساماندهی عشایر، كارگروه توسعه گردشگری عشایر را با حضور دستگاه های دولتی، فعالان و تورگردانان بخش خصوصی، تشكیل دهد.
از مهم ترین اولویت های این كارگروه، تدوین مسیرهای گردشگری عشایری، نگارش و تهیه ی تقویم كوچ عشایر، تهیه ی بسته های تبلیغاتی برای معرفی عشایر ایران، برنامه ریزی برای برگزاری جشنواره های استانی، منطقه ای و ملی برای معرفی طوایف مختلف و توانمندی های جوامع محلی و فراهم كردن بستر لازم برای توسعه ی اكو كمپ های عشایری است.
تشكیل كمیسیون شورای عالی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز از دیگر اقدامات دولت محسوب می شود. این گونه كمیسیون ها كه با حضور سید محمد بهشتی عضو شورای عالی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، اسدالله درویش امیری معاون امور مجلس، حقوقی و استانها، بهمن نامور مطلق معاون صنایع دستی، مدیران كل معاونت های سازمان و نمایندگانی از دستگاه های عضو شورای عالی میراث فرهنگی شكل می گیرد، نشانه ی آن است كه دولت تمام تلاش خود را برای بهبود صنعت جهانگردی به كار برده است.
سرانجام با به نتیجه رسیدن مذاكرات هسته ای، دولت اعتدال در عرصه ی گردشگری در قالب 2 برنامه ی عمده به جلو حركت خواهد كرد؛ یكی در امر ورود گردشگران خارجی به ایران كه از زمان آغاز به كار دولت یازدهم رو به افزایش بوده است و از طرف دیگر در زمینه ی جذب سرمایه های خارجی در یك سال و نیم گذشته، 14 یا 15 گروه سرمایه گذار خارجی از كشورهای اروپایی، آسیای جنوب شرقی و عربی برای گفت وگو به ایران آمده اند و با توجه به رونق به وجود آمده، خواهان سرمایه گذاری در صنعت گردشگری ایران شده اند.
*** الزامات رونق این صنعت از نگاه كارشناسان
كارشناس ارشد صنعت گردشگری و از مدرسان این رشته در مراكز آموزش عالی در خصوص راهبردها و الزامات توسعه پایدار در این صنعت، تجدید نظر و بازنویسی قوانین، كاهش دیوانسالاری اداری و حذف قوانین دست و پاگیر پیش روی سرمایه گذاران را ضروری می داند و می گوید:لازم است، نقشه راه ترسیم شده بر اساس اسناد بالادستی توسعه كشور در این صنعت با دقت پیگیری و اجرا شود.
تهمینه اسدی تصریح می كند:لازم است، قوانین دست و پاگیر به نفع رونق این صنعت حذف شود.
علیرضا نظری اسفنگره از دیگر كارشناسان و صاحبنظران این صنعت كه دستی نیز در تورگردانی و تدریس این رشته در مراكز آموزش عالی دارد، به ایرنا می گوید:سفر و مسافرت باید از كالای لوكس به كالای مصرفی تبدیل شده و مسافرت، همگانی شود.
وی اضافه می كند: استانداردسازی هتل ها و مراكز اقامتی، حمایت عملی از سرمایه گذاران این صنعت، تكمیل طرح های ناتمام عمرانی این صنعت، آسان سازی سفر، ارائه تسهیلات به قشرهای مختلف مردم نظیر كارمندان برای رونق سفرها و هم افزایی همگانی دستگاه ها نظیر وزارت امور خارجه، وزارت اطلاعات و دیگر نهادها برای تسهیل ورود گردشگر و ارائه آموزش به دست اندركاران و مجریان گردشگری از دیگر ضروریات رونق این صنعت در كشوری است كه توانمندی های لازم را برای رونق گردشگری دارد.
مهران محدثی از دیگر كارشناسان صنعت گردشگری در خصوص الزامات رونق این صنعت در دوران پسا تحریم گفت: اگر مسئولان، این صنعت را به چشم صنعت بدون دود، اشتغالزا و پردرآمد قبول كنند، رخدادهای مثبتی در این زمینه شاهد خواهیم بود.
وی با تاكید بر لزوم حمایت دولت از بخش خصوصی برای توسعه صنعت گردشگری گفت:اگر از صنعت گردشگری به درستی حمایت شود این صنعت كم درآمدتر از صنعت نفت نخواهد بود ضمن اینكه كم هزینه تر از آن است.
محدثی نخستین گام برای توسعه صنعت گردشگری در دوران پسا تحریم را فرهنگسازی دانست و گفت: باید رایزن های فرهنگی ایران در سفارتخانه ها فعالانه عمل و ایران را در دنیا به عنوان كشوری امن و دارای امكانات گردشگری معرفی كنند.
این فعال صنعت گردشگری اضافه می كند:در داخل كشور نیز، باید زیرساخت های لازم از جمله راه، مجتمع های خدماتی بین راهی، سرویس های بهداشتی استاندارد و به روز، وسایل حمل و نقل، هتل و سایر امكانات رفاهی ساخته شود.
وی با اشاره به كمبود پرسنل و تورلیدرهای آموزش دیده در كشور گفت: در حال حاضر با محدودیت مجریان متخصص در صنعت گردشگری مواجه هستیم این در حالی است كه جوانان زیادی در كشور جویای كار هستند.
6125
گزارش از: سیدبهادر حسینی تشنیزی