سلامت زنان به عنوان نیمی از جمعیت كشور به حدی اهمیت دارد كه از 16 تا 22 مهرماه به عنوان هفته سلامت زنان تعیین شده و به همین مناسبت در گفت و گوی اختصاصی با دكتر حسن طاهراحمدی رئیس دانشگاه علوم پزشكی اراك، نقاط تهدید و راهكارهای ارتقای سلامت زنان مورد بررسی قرار گرفت.
س- عوامل تاثیر گذار بر سلامت زنان را چه می دانید؟
ج- موضوع سلامت یك مقوله چند وجهی است كه 50 درصد عوامل تاثیرگذار در آن در بستر اجتماعی، 25 درصد درعوامل ژنتیكی و بیولوژیكی و 25 درصد نیز در مراقبت های بهداشتی و درمانی است و با توجه به اینكه 49 درصد از جمعیت یك میلیون و 414 هزار نفری این استان معادل 698 هزار و 432 نفر را زنان شامل می شوند، با تكیه بر معادلات تاثیرگذار بر سلامت، تامین شادابی و تندرستی این قشر به عنوان ركن مهمی از نیروهای مولد انسانی جامعه در استان پی گرفته می شود.
س- مهمترین عوامل خطر بیماری در زنان و تهدید سلامت این قشر را در استان مركزی چه می دانید؟
ج- براساس آخرین ارزیابی های كشوری شیوع عوامل خطر بیماری ها، شاخص های متعددی سلامت زنان را تهدید می كند كه كم تحركی، چاقی و اضافه وزن، فشار خون بالا، مصرف كم سبزی و میوه در سبد غذایی روزانه و مصرف سیگار و سوء مصرف مواد از موضوعاتی است كه در این خصوص برجستگی معناداری دارد.
س- آیا آماری دراین خصوص وجود دارد؟
ج - بله، در آمارهای موجود 49 و 80 درصد زنان كم تحرك هستند و 46 و 24 صدم درصد چاقند، از طرف دیگر 17 و 75 صدم درصد زنان فشار خون بالا دارند و 53 صدم نیز با گرایش به مصرف سیگار سلامت خود را در معرض خطر قرار داده اند و هر یك از این عوامل می تواند بسترساز شیوع بیماری های مزمن و غیرواگیر در زنان باشد.
چاقی زنان ایرانی بیشتر به دلیل كمبود فعالیت فیزیكی و دریافت كالری اضافه در روز است و این مهم قبل از بیماری جسمی نوعی اختلال روانی است كه باید با فرهنگ سازی در جهت اصلاح آن برآمد. از سوی دیگر زنان كار در منزل را تحرك جسمانی می دانند درحالیكه این تحرك منجر به كالری سوزی نمی شود و انتخاب این رویه نادرست در سبك زندگی موجب شده كه طیفی از زنان میانسال و سالخورده كشور با عوارض جدی فشارخون، پوكی استخوان، دیابت، سرطان ها و بیماری های قلبی و عروقی دست و پنجه نرم كنند.
س - زنان استان مركزی با چه مخاطراتی مواجهند؟
ج- بر اساس آمار، شیوع بیماری های مفصلی در بین زنان 15 تا 54 ساله استان مركزی 13 و 88 صدم درصد، قلبی و عروقی چهار و 14 صدم درصد، آسم دو و 29 صدم درصد، دیابت دو و 52 صدم درصد و بیماریهای پوستی دو و 61 صدم درصد است و حدود 21 درصد از زنان میانسال استان حداقل یك بار به بیماری های مزمن مبتلا شده اند كه این مساله اهمیت پیشگیری از سنین پایین با همكاری بین بخشی تمامی دستگاه ها در كنار نظام سلامت را نشان می دهد.
س- یكی از شاخه های مهم تهدید سلامت زنان ابتلا به سرطان ها است لطفا بفرمایید الگوی سرطان های شایع زنان در استان مركزی چیست؟
ج- سرطان ها مولود رفتارهای نادرست زیستی و فعالیت بدنی نامناسب، فشارهای روانی انباشته و تغذیه نادرست است، هرچند عوامل محیطی و ژنتیكی نیز سهم قابل ملاحظه ای در ایجاد سرطان ها دارند اما می توان با نهادینه كردن رویه زیست سالم بخش مهمی از این بیماری را پیشگیری كرد و یا با تشخیص به هنگام از عوارض وسیع و هزینه های سربار و سنگین ناشی از آن جلوگیری كرد.
بر اساس اطلاعات موجود شایع ترین نوع این بیماری در بین زنان استان مركزی سرطان پستان است و پس از آن سرطان پوست و كولوركتال( روده) بیشترین آمار ثبتی را در این خطه شامل می شوند.
البته سرطان تخمدان و رحم نیز جزء سرطان های مهم و شایع زنان است و برای پیشگیری از آن باید غربالگری سرطان پستان و تست پاپ اسمیر از سوی زنان در سنین میانسالی جدی گرفته شود.
سبك زندگی ناسالم، عادت به حمل و نقل با ماشین و كارهای منزل با وسایل مدرن به جای تحرك فیزیكی، چاقی، افزایش مصرف چربی ها، نمك، شیرینی های غیرطبیعی، فست فودها و نوشابه های گازدار و پنهان بودن زوایای رفتارهای جنسی، افزایش شركای جنسی و احتمال بیماری های مقاربتی و سرطان های زنانه از مسایلی است كه به شیوع سرطان ها دامن زده است.
س- آیا ارزیابی از نقش بیماری ها در مرگ و میر زنان استان مركزی وجود دارد؟
ج- در پژوهشی كه از علل مرگ زنان 30 تا 59 ساله استان مركزی در سال 91 انجام شده، بیماری های سرطان، قلبی و عروقی، حوادث، امراض غدد، بیماری های دستگاه تنفسی، نارسایی های سیستم عصبی و بیماری های ادراری تناسلی به ترتیب مهمترین دلیل مرگ های ثبت شده بوده است و این مساله لزوم پرداخت نظام مند به اصول خودمراقبتی فعال در زنان را در خود دارد چرا كه نگاه گذرا بر طیف علل مرگ زنان بیانگر آن است كه می توان با اصول بهداشت فردی و جمعی و تغییر سبك زندگی از بسیاری از موارد ذكر شده پیشگیری كرد.
س- یكی از مولفه های اساسی در حوزه سلامت زنان بهداشت روانی است در این خصوص بفرمایید استان مركزی با چه تهدیدها و مشكلاتی رو به رو است؟
ج- سلامت روان از موضوعات جدی است كه متاسفانه طیفی از جامعه به خصوص زنان از عوارض ناشی از آن رنج می برند.
مدرن شدن شیوه های زندگی بدون آمادگی فرهنگی و اجتماعی، فقر و بیكاری، شیوع اعتیاد و استرس های شغلی، پایین آمدن آستانه تحمل مشكلات و نداشتن مهارت های زندگی از موضوعاتی است كه به تهدید سلامت روان به ویژه زنان دامن می زند.
اختلالات برخوردی و اضطرابی، افسردگی، خودكشی، خشونت ها و اعتیاد از موضوعاتی است كه در حیطه سلامت روان قرار می گیرد و خوشبختانه در قالب برنامه تحول نظام سلامت و ایجاد پایگاه های بهداشتی حاشیه شهرها، مقوله مراقبت های بهداشت روان با حساسیت و جدیت بیشتری دنبال خواهد شد.
متاسفانه زنان بیشتر قربانی خشونت های پیدا و پنهان در انواع مختلف هستند و با توجه به طبع حساس و لطیف، آسیب پذیری جدی تری را در مشكلات دارند و می طلبد با كمك سایر دستگاه ها زنجیره آموزش مهارت های زندگی در تمامی سطوح و سنین مختلف همگانی شود تا مهارت های خود كنترلی در این قشر بالا برود.
با توجه به نقشی كه زن در مدیریت امور خانه، تربیت فرزندان و همچنین نقش های مختلف اجتماعی دارد هر گونه بیماری روحی و روانی چه خفیف و چه شدید در این قشر به شدت بر ثبات و آرامش خانواده و جامعه اثرگذار است و خسارت های وسیعی را در پی دارد.
س- یكی از مهمترین مسئولیت های یك زن در زندگی انجام وظایف باروری به بهترین شكل است لطفا در خصوص وضعیت باروری استان و تهدیدها و آسیب هایی كه در این بخش زنان را تهدید می كند، توضیح بفرمایید؟
ج- بهداشت باروری در صدر برنامه های سلامت زنان است چرا كه زن سالم و آگاه به تكالیف زناشویی و مادری سرمایه بزرگ كشور محسوب می شود و باید ترتیبی اتخاذ شود تا راهبردهای جدید جمعیتی كه توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شده با بهترین شكل در حفظ سلامت مادر و تولد نسل توانمند، با نشاط و سالم اجرایی شود.
تمامی تلاش نظام مراقبت بارداری استان در این است كه زنان به فرزندآوری با فاصله گذاری های درست در بهترین سن باروری (18 تا 35 سال) ترغیب شوند و از بارداری های ناخواسته و پرخطر در سن زیر 18 سال و بالای 35 سال پیشگیری شود.
فرزندآوری باید در زنجیره ای از فرایند آگاهی بخشی پیش از ازدواج، روش های موثر زناشویی سالم و بقای زندگی مشترك و خودمراقبتی فعال مادر در بارداری هدفمند دنبال شود تا ضریب آسیب برای مادر و كودك به حداقل برسد و با توجه به طیف بیماری های زمینه ای میانسالی، هزینه های سربار درمانی و مراقبتی نیز با پرهیز از بارداری در سن بالا حذف شود.
آخرین آمارهای موجود استان حاكی از آن است كه علت 16 درصد بارداری های پرخطر منجر به بستری در مراكز درمانی استان در سال 93 در سن بالای 35 سال بوده و یك و سه دهم درصد این بستری ها نیز مربوط به مادران باردار با سن زیر 18 سال بوده است.
از نظر شاخص های توسعه حذف مرگ مادر و نوزاد دو مولفه مهم هستند كه نظام مراقبت بارداری كشوردر سال های اخیر توانسته در این شاخص ها موفقیت های چشمگیری داشته باشد اما حتی یك مورد مرگ مادر و نوزاد نیز پذیرفته نیست و باید برای دستیابی به این سطح همراهی فكری و فرهنگی زنان و خانواده ها با سیاست های بهداشت باروی به صورت تنگاتنگ دنبال شود.
س- بر اساس آمار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی در سال 70 ، بیش از 15 درصد زوج های ایرانی نابارور هستند و استان مركزی نیز در این خصوص با مشكلاتی مواجه است لطفا با توجه به تبعاتی كه نازایی در ثبات خانواده و الگوی جمعیتی دارد،بفرمایید وضعیت استان در این خصوص و اقداماتی چگونه است؟
ج- ناباروری واقعیتی تلخ است كه در سال های اخیر روند رو به رشد آن در كشور مشاهده می شود و استان مركزی نیز به عنوان یكی از مناطق كشور كه این معضل در سلامت باروری آن وجود دارد، با مشكلاتی مواجه است.
خوشبختانه مركز تخصصی نازایی در جهاد دانشگاهی اراك راه اندازی شده كه ظرفیت مناسبی در پاسخگویی درمانی برای زوج های نابارور است اما مساله مهم در سیاست های این حوزه باید «پیشگیری محوری» باشد نه «درمان محوری».
بالا رفتن سن ازدواج با درصد باروری زوج ها نسبت عكس دارد و از سویی نیز استرس ها و آلودگی های محیطی و شیوع برخی بیماری های مزمن و عفونت های لگنی زنان و به تعویق انداختن فرایند فرزندآوری می تواند از دلایل مهم نازایی به شمار آید.
بر اساس آخرین آمار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی 62 و چهار دهم زنان مطالعه شده 15 تا 45 ساله به نوعی با مشكل عفونت لگنی دست و پنجه نرم می كنند كه بی توجهی به درمان به موقع آن می تواند یكی از عوامل كاهش توان باروری و نازایی باشد.
یكی از تهدیدهای سلامت زنان در حوزه ناباروری نیز به دامنه بیماری های مقاربتی، ویروس ایدز و پیامدهای آن مربوط می شود كه اهمیت زیادی دارد و با توجه به اینكه موج سوم ایدز از راه رسیده و این بیماری به دلیل بی علامتی و دوره كمون طولانی خاموش قربانی می گیرد، تقویت اخلاق مداری، حذر دادن جوانان از رابطه جنسی خارج از ضابطه و تقویت داشته های معنوی و دینی قوی بسیار مهم است كه باید با همكاری بخشهای متولی در جامعه با حساسیت دنبال شود.
اصلاح این تفكر نادرست در جامعه كه تحصیل و یا اشتغال مانع از فرزند آوری و برای تشكیل زندگی مشترك دست و پاگیر است، از موضوعات مهم در سلامت باروری زنان است چرا كه تغییر باورها در این حوزه است كه امكان اجرای موثر برنامه های بهداشت باروری را در جامعه فراهم می كند.
س- درباره دختران و زنان روستایی چه اقداماتی انجام شده است؟
ج- بر اساس مستندات موجود آماری 24 درصد از دختران 30 تا 50 ساله معادل 11 هزار و 544نفر در روستاهای استان مركزی هرگز ازدواج نكرده اند كه این مساله پیوست های عمیقی با مشكلات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی دارد و می طلبد با اقدامات كلان و هدفمند و حل چالش های این بخش امكان بازگشت درصد بیشتری از دختران در سن باروری را به چرخه فرزند آوری استان فراهم كرد.
بر اساس آمارهای ثبت احوال تعداد واقعه ازدواج در دهه 80 با جمعیت در سن ازدواج تقریبا نصف بوده و این در حالیست كه در استان مركزی به ازای هر پنج ازدواج یك طلاق وجوددارد و این مناسبت ها در سیاست های جمعیتی و سلامت باروری به طور مستقیم اثرگذار است.
س- دورنمای سلامت زنان استان و كشور با توجه به جهت گیری های سلامت در دولت یازدهم را چه می بینید و انتظارات در این حوزه چیست؟
ج- برنامه تحول نظام سلامت در مرحله نخست كاهش پرداخت هزینه درمانی از جیب مردم را دنبال كرده اما این به معنای درمان محور بودن این برنامه مترقی نیست، چرا كه اگر مردم مدام دغدغه هزینه های درمانی را داشته باشند فرصتی برای پیشگیری و مشاركت های خودمراقبتی نمی ماند.
سلامت زنان به عنوان یكی از اولویت های مهم در حوزه برنامه های دولت هدفگذاری شده و ایجاد پایگاه های بهداشتی حاشیه شهرها و تقویت نیروی انسانی پزشك در روستاها در برنامه تحول نظام سلامت با این هدف است كه برنامه های مراقبتی و رصد بیماری ها و تغییر رفتارهای زیستی به صورت هدفمند دنبال شود و در این حوزه انتظاراست كه زنان به عنوان ركن مهم خانواده همكاری و مشاركت بیشتری با سیاست های ابلاغی داشته باشند.
مدیریت سلامت زنان در حوزه ریاست جمهوری، قانون ترویج تغذیه با شیر مادر و حمایت از مادران شیرده، آموزش های مهارت زندگی و سلامت اجتماعی، فرهنگ سازی سرمایه های اجتماعی، توانمندسازی زنان در برابر فشارهای زندگی، حساس سازی جامعه به كنترل بیماری های مزمن از راهبردهایی است كه در گفتمان سلامت دولت یازدهم بر آن تاكید است.
آنچه مسلم است همانطور كه شعار امسال هفته سلامت زنان «زن قلب خانواده» تعیین شده باید مولفه های سلامت برای این قشر به گونه ای در تعامل با سایر بخش ها حاصل شود كه به معنای واقعی كلمه برخورداری از رفاه كامل جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی زنان حاصل شده و در سایه توانمندی و رشد آگاهی این قشر پوست اندازی در رویه زیست ناسالم كشور و الگوهای ناصحیح تغذیه و رفتار خانوارها انجام شود.ك/3
مصاحبه از: مژگان حیدری
6013/6012
اراك - ایرنا -سلامت جامعه برآیندی از زنجیره تندرستی ونشاط تك تك افراد است و برای بهره مندی از توان نیروی انسانی كارآمد در مسیر اهداف توسعه پایدار، شناخت تهدیدها و فرصت ها در حوزه حفظ و ارتقای سلامت اهمیت ویژه ای دارد.
