سیاست تك فرزندی درچین لغو شد، اما اثرات آن تا چندین دهه باقی خواهد ماند

دراین گزارش آمده است:دولت چین پنجشنبه گذشته اعلام كرد كه سیاست تك فرزندی را تغییر می دهد و از این پس هر خانواده می تواند تا 2 فرزند داشته باشد .
سیاست تك فرزندی چین كه زمانی 'دیوار چین' در تنظیم خانواده به شمار می رفت، یكی از جسورانه ترین استراتژی هایی است كه در دوران مدرن كشوری برای مدیریت ابعاد جمعیتی اش آن را به كار می بندد.
اینك بعد از 35 سال اجرای این پروژه، متخصصان امر از معایب و آثار زیانبار جانبی این سیاست سخن به میان می آورند .
یكی از معایب این پروژه، به هم خوردن ساختارهای سنتی در حمایت از افراد میانسال جامعه است. اثر دیگر زیانبار آن به هم خوردن توازن جمعیتی در تعداد مردان و زنان جامعه است و این ویژگی می تواند منجر به ناآرامی های اجتماعی شود .
بسیاری در چین از این سیاست استقبال كرده اند.
اما از آن روی كه این سیاست كه 35 سال بر جامعه چین حاكم بوده ، اینك به یك هنجار عادی در جامعه بدل شده است ،تغییر آن اثرات بسیار محدودی خواهد داشت چراكه میراث سیاست قدیمی برای چندین دهه در جامعه باقی خواهد ماند .
جمعیت شناسان بر این عقیده اند كه این یك اصل كلی در سراسر جهان است كه نرخ باروری در تمام كشورها با سطح آموزش و ثروت و دارایی زنان نسبت معكوس دارد.
'هازل دنتون ' از اقتصاددانان سابق شاغل در 'بانك جهانی ' و استاد رشته جمعیت شناسی و توسعه در دانشگاه 'جورج تاون' آمریكا در این زمینه معتقد است كه هر اندازه سطح سواد و تحصیلات و امكانات مادی زنان بیشتر باشد به همان میزان نرخ باروری آنها پایین تر خواهد بود.
دنتون براین باور است كه در درازمدت نرخ باروری زنان بیش از آنكه متاثر از سیاست تك فرزندی باشد بیشتر متاثر از توسعه و افزایش سطح سواد و تحصیلات و ثروت زنان است.
دنتون می گوید: ' هنگامی كه زنان حق انتخاب و فرصت آموزش و اشتغال داشته باشند، بی تردید خانواده ای كوچكتر را برای خود ترجیح خواهند داد'.
شرایط اجتماعی كشورهای مرفه و ثروتمند مصداق این مدعاست .
امروز كشورهای ثروتمند بیش از كشورهای در حال توسعه نگران كاهش رشد جمعیت خود هستند . اغلب كشورهای مرفه و ثروتمند نرخ باروری شان كمتر از سطح مورد نیاز برای حفظ ثبات جمعیتی است یعنی معادل حدود 1/2 كودك برای هر زن . بعضی از كشورها برای رفع مشكل حتی مشوق هایی برای خانواده ها جهت افزایش تعداد فرزندان در نظر گرفته اند .
'ریچارد جكسون' از اعضاء 'مركز مطالعات استراتژیك و بین الملل ' اعلام كرده است كه همسایگان چین می كوشند نرخ باروری زنان را در جامعه خود تنزل دهند . به عنوان مثال در هنگ كنگ نرخ باروری، یك كودك برای هر زن است در حالیكه سیاست تك فرزندی حاكم بر چین در هنگ كنگ جاری نیست.
جكسون می گوید كه نرخ باروری در چین قبل از تغییر سیاست تك فرزندی حدود 5/1 كودك برای هر زن بود كه البته مشمول استثناهایی هم بود.
این قانون در شهرها با قوت تمام اجرا می شد اما در شهرهای كوچك و روستاها به خصوص در مواردی كه فرزند اول خانواده دختر بود، خانواده ها در آرزوی داشتن پسر ترجیح می دادند فرزند دومی هم داشته باشند .
جكسون پیش بینی می كند كه اینك با تغییر سیاست تك فرزندی، نرخ باروری در مادران چینی اگر هم شاهد رشد باشد؛ به بیش از 8/1 كودك برای هر مادر نخواهد رسید .
دكتر جكسون می افزاید:' در جوامعی كه سنت غالب این است كه اكثر خانواده ها ترجیح می دهند فرزندشان پسر باشد، سیاست تك فرزندی تعادل جمعیتی مردان و زنان را برهم می زند به گونه ای كه در حال حاضر در مقابل هر 100 دختر 120 پسر وجود دارد .
جكسون می گوید :' چین در دهه های پیش رو هم با مشكل مهلك عدم تعادل جنسیتی در جامعه مواجه خواهد بود '.
وی معتقد است كه بهتر بود سیاست تك فرزندی سالها قبل تغییر می كرد .
در این مقاله 'نیكولاس ابراشتاد' از كارشناسان موسسه 'آمریكن اینترپرایز' هم مطرح می كند كه در نوع بشر، طبیعتا تعداد موالید پسر بیش از موالید دختر است , اما از باب آنكه میزان مرگ و میر پسران بیش از دختران است، اما در سن باروری نرخ جنسیتی گرایش به تساوی جنسیتی دارد.
جمعیت شناسان معتقدند كه در منطقه شرق آسیا عموما یك اولویت اجتماعی برای تولد فرزند پسر وجود دارد. البته این هنجار سنتی در جامعه چین به حد افراط گونه وجود ندارد. حال باید دید آیا با تغییر سیاست تك فرزندی، خانواده های چینی از این حیث قابل مقایسه با همسایگان این كشور خواهند بود .
البته، كاهش نرخ میزان موالید در چین تنها به علت اجرای سیاست تك فرزندی نیست بلكه عامل اصلی رشد و توسعه این كشور است. كاری كه سیاست تك فرزندی دراین روند انجام داد این بود كه فقط نرخ رشد جمعیت را به یكباره پایین آورد .
جكسون كه كتابی در خصوص پیر شدن سریع جمعیت چین نوشته است می گوید كه یكی از آثار مخرب و غیر قابل پیش بینی سیاست تك فرزندی و پیر شدن جمعیت چین این است كه دیگر هیچ جوانی در خانواده نیست كه از پیرها نگهداری كند .
میانگین سن جمعیت در چین حدود 37 سال است كه یك سال جوانتر از میانگین سن در آمریكاست.
تا سال 2050 طبق پرروژه های جمعیتی سازمان ملل، میانگین سن مردم آمریكا به42 سال خواهد رسید در حالی كه این رقم برای چین 50 سال خواهد بود .
'ساموئل پریستون' استاد رشته جمعیت شناسی در دانشگاه پنسیلوانیا ی آمریكا هم در باب این موضوع می گوید:' رهبران چین احتمالا دورنمای این سیاستشان را مد نظر قرار داده و به این ارزیابی رسیده اند كه لازم است روند كاهش جمعیت را كند كنند .
جكسون هم می گوید: در فرهنگ چین كه ملهم از آموزه های 'كنفوسیوس ' است وظیفه مراقبت از والدین حین كهولت سنی آنان بر عهده پسر است اما امروز عملا در خانواده ها این نقش را همسر ایفا می كند .
او در مورد عدم تعادل جنسیتی در جامعه می افزاید كه اگر خانواده دختر نداشته باشد بالطبع خواهر زن و یا خواهر شوهر هم وجود نخواهد داشت.
'ویلیام فری' جمعیت شناس در موسسه 'بروكینگز' می گوید :' واضح است كه چین با پیر شدن جمعیت و وابسته ماندن جمعیت پیر خود مواجه است'.
او می افزاید: ' چشم پوشیدن از سیاست تك فرزندی نیازمند زمان است'.
آساق**1591**1446