این اتفاق در عین ناباوری در مراكز ترك اعتیاد زیادی می افتد؛ مراكزی كه بیشتر و شاید همه آنها هیچ مجوزی برای فعالیت هم ندارند.
در نگاه این مراكز، معتادان ابزاری برای كسب سود و تیغ زدن خانواده هاست؛ طوری كه عوامل این مراكز گاه به جای نیروی انتظامی، معتادان كنار خیابان ها و خرابه ها را هم دستگیر و ظاهرا برای ترك اما در واقع اخاذی به كمپ می برند.
البته این تصویر گذار فقط گوشه ای از فجایع در حال وقوع كمپ های غیرمجاز است؛ شنیدن و خواندن همه ماجرا بی شك تحمل زیادی می خواهد.
طبق آمار رسمی، یك میلیون و 300 هزار معتاد و به تعبیر درست تر بیمار در كشور داریم كه بخش قابل توجهی از آنان با رضایت خود یا اجبار خانواده و دادگاه تن به رفتن به كمپ های ترك اعتیاد می دهند.
تعداد زیادی از همین معتادان سالم به جامعه بر می گردند و دور مواد را برای همیشه خط می كشند؛ هرچند اوضاع برخی از همین كمپ های مجاز هم كم اشكال نیست.
برای بسیاری ها كه در دو راهی رفتن و نرفتن به كمپ های ترك اعتیاد سرگردان شده اند، سوالات بی جواب بسیاری وجود دارد؛ اینكه به كدام كمپ ها مراجعه كنیم، همه معتادان باید یك دوره درمانی مشابه را بگذرانند، هزینه های درمان چقدر است، بیمه هم حمایت می كند یا خیر و ده ها سوال دیگر.
خبرگزاری ایرنا مركز كرمانشاه برای یافتن جواب این سوالات و بردن اوضاع كمپ ها زیر ذره بین، میزگردی را برگزار كرد كه حضور فضل الله رنجبر فرماندار كرمانشاه، علی شمشیری دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان و عبدالرضا میرزاییان مدیركل بهزیستی استان كرمانشاه آن را حسابی پربار ساخت.
مشروح این میزگرد را بخوانید:
* جمع آوری معتادان از سطح شهر آسان ترین مرحله مبارزه با اعتیاد و مواد مخدر است، چه فكری برای تكمیل چرخه و مراحل پس از جمع آوری شده است؟
شمشیری: برای نگهداری معتادان و ترك اعتیاد 2 راه وجود دارد، یكی مراكز ماده 15 ترك اعتیاد (كمپ های خصوصی) است كه افراد به صورت خود معرف و با رضایت به آنها یا مراكز متادون درمانی (MMT) مراجعه می كنند و طی یك دوره به صورت پرهیزمدار اقدام به ترك اعتیاد می كنند.
در كمپ های ترك اعتیاد یك سری آموزش های روانی و مشاوره ای هم به معتادان ارائه می شود.
ورود به این كمپ ها و خروج از آنها بستگی به رضایت فرد معتاد دارد و هیچ گونه اجباری در كار نیست.
اما افرادی كه در طرح پاكسازی مناطق آلوده جمع آوری می شوند، سرنوشت متفاوتی دارند، در طرح پاكسازی لزوما همه دستگیر شده ها كارتن خواب نیستند، یعنی ممكن است نیروی انتظامی با حكم دستگاه قضایی وارد برخی خانه ها هم بشود و متهمانی را بازداشت كند.
معتادان پس از جمع آوری مشمول 2 حكم قانونی می شوند؛ اگر با معتاد دستگیر شده، مواد مخدر هم كشف شده باشد وی مجرم خواهد بود و به زندان تحویل می شود؛ در غیر این صورت به مركز ماده 16 قانون مبارزه با مواد مخدر(كمپ ترك اعتیاد اجباری) تحویل می شوند.
* دوره درمان این دسته از معتادان چگونه تعیین می شود؟
شمشیری: طبق پروتكل الحاقی ماده 16، افرادی بازداشت شده توسط یك تیم متخصص، غربالگری و نحوه پذیرش آنان و زمان لازم برای درمان در مراكز ترك اعتیاد مشخص می شود.
پس از تشخیص تیم غربالگر، دادگاه اجازه بستری كردن و میزان دوره درمان معتادان را طی احكام جداگانه ای صادر می كند؛ در واقع هیچ مددجویی در مركز ماده 16 بدون حكم قضایی پذیرش نمی شود و نیز ترخیص از این مركز هم باید با حكم قضایی صورت گیرد.
* یعنی یا زندان یا كمپ؟
شمشیری: ممكن است در جریان معاینه مشخص شود كه فرد معتاد مبتلا به بیماری های واگیردار هم هست كه در این صورت برای درمان به دانشگاه علوم پزشكی استان ارجاع می شود.
یعنی همه دستگیر شده ها لزوما در مركز ماده 16 پذیرش نمی شوند و ممكن است به زندان یا دانشگاه علوم پزشكی ارجاع شوند.
* چند كمپ ترك اعتیاد اجباری داریم و زیرنظر كدام نهاد است؟
شمشیری: تنها مركز ماده 16 زیرنظر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان كرمانشاه است كه در جاده سراب نیلوفر، روستای سیاه كمر قرار دارد.
*ظرفیت این كمپ چند نفر است؟
شمشیری: ظرفیت اسمی این مركز150 نفر است اما در ایام تعطیل حتی تا 180 نفر هم پذیرش می كنیم؛ با این حال تنها برای 100 نفر به ما اعتبار می دهند، امسال هم بودجه مراكز ماده 16 كشور به كمتر از نصف سال 93 هم كاهش یافته است.
میرزاییان: البته برای جبران كسری بودجه مركز ماده 16 از منابع استانی هم كمك گرفته ایم.
*هزینه یك دوره درمان فرد معتاد در مركز ترك اعتیاد اجباری چقدر است؟
شمشیری: پذیرش هر معتاد در مركز ماده 16، حدود 200 تا 250 هزار تومان فقط در زمان ورودی او هزینه دارد كه هر روز هم باید دست كم 10 تا 15 هزار تومان برای خورد و خوراكش در نظر گرفت، حال ممكن است هر معتاد سه ماه و یا حتی بیشتر در این مركز بستری شود.
* معتادان مواد مخدر صنعتی هم در مركز ماده 16 پذیرش می شوند؟
شمشیری: معتادان به مواد مخدر صنعتی علاوه بر مشكلات جسمانی، دارای مشكلات روحی و روانی وخیمی هم هستند كه شرارت و درگیری با خانواده و حتی ضرب و جرح نزدیكان از جمله پیامدهای آن است.
به دلیل همین رفتارهای پرخطر، خانواده خیلی از این معتادان هم دست به دامن دادگاه می شوند تا حكم انتقال اجباری آنان را در مركز ماده 16 بگیرند اما درمان این دسته از معتادان شامل پروتكل مراكز ماده 16 و كمپ های خصوصی(ماده 15) نمی شود اما می توان با ایجاد مركزی با عنوان تبصره 2 مكانی را برای درمان معتادان صنعتی ایجاد كرد.
اگر بخواهیم از آسیب های این حوزه كاسته شود حتما استان كرمانشاه به یك یا حتی چند مركز تبصره 2 نیازمند است و ما از سرمایه گذاری و ورود بخش خصوصی در این زمینه حمایت می كنیم.
یكی از پیشنهادهای ما به دوستان بهزیستی هم این است كه زمینه ایجاد مراكز ترك اعتیاد تحت عنوان تبصره 2 (به عنوان زیرمجموعه مراكز ماده 16) را فراهم كنند.
* با وجود اینكه ما تنها یك مركز ترك اعتیاد اجباری در استان داریم (مركز ماده 16) چرا تبلیغات مراكز ترك اعتیاد خصوصی با عنوان 'ترك اعتیاد اجباری' صورت می گیرد؟
شمشیری: هرگونه استفاده از لفظ 'اجباری' در تبلیغات مراكز ترك اعتیاد خصوصی غیرقانونی است اما متاسفانه هم اكنون شاهد این گونه تبلیغات در سطح شهر هستیم، كمپ های خصوصی صلاحیت ترك اعتیاد اجباری را ندارند.
* چند كمپ خصوصی مجاز در استان داریم؟
میرزاییان: سازمان بهزیستی استان تاكنون به 18 كمپ ترك اعتیاد خصوصی (مراكز ماده 15) مجوز داده است كه هشت كمپ در مركز استان و 10 مركز هم در سایر شهرها فعال است.
شمشیری: البته فكر كنم 22 كمپ در استان داشته باشیم.
میرزاییان: بله اما تنها 18 كمپ فعال است.
*ظرفیت هر كمپ چقدر است؟
میرزاییان: هر كمپ 30 نفر ظرفیت دارد.
*شهریه هر دوره ترك چقدر است؟
میرزاییان: كمپ ها برای هر دوره یك ماهه حدود 400 هزار تومان پول می گیرند كه پرداخت آن برای بسیاری از خانواده ها سنگین است.
البته بهزیستی هم با توجه به منابع اعتباری خود، بخشی از این هزینه را به عنوان یارانه به كمپ های مجاز پرداخت می كند تا به خانواده ها فشار كمتری وارد شود؛ البته این كمك نیز كفایت نمی كند.
به هرحال اعتیاد فقر را هم به دنبال دارد و خانواده های فرد معتاد از توان مالی لازم برای پرداخت هزینه ترك او برخوردار نیستند.
*مبلغ و نحوه پرداخت این یارانه به چه صورت است؟
میرزاییان: بسیاری از خانواده ها نمی توانند بیشتر از 200 تا 250 هزار تومان برای یك دوره ترك معتاد خود بپردازند، در اینجا بهزیستی طی قرارداری كه با كمپ ها دارد، بقیه هزینه (150 تا 200 هزار تومان) را به جای آن خانواده ها می پردازد.
البته مبلغ این یارانه به میزان متقاضیان بستگی دارد و هرچه متقاضی كمتر باشد میزان یارانه هم بیشتر است.
*با توجه به وجود مراكز گوناگون ترك اعتیاد و دوره های زمانی متفاوت آنان، خانواده ها چگونه تشخیص دهند كه به چه مركزی مراجعه كنند؟
میرزاییان: شیوه های برخورداری از خدمات مراكز ترك اعتیاد متفاوت و شامل مراكز ماده 16، اقامتی كوتاه مدت، متادون درمانی و بلندمدت است. اگر خانواده به مراكز درمانی، مراكز مقابله با اعتیاد یا اداره های بهزیستی مراجعه كنند، مشاوره های لازم و خوبی درباره دوره متناسب با شرایط هر فرد معتاد دریافت می كنند.
اما متاسفانه برخی مواقع خانواده ها بدون دریافت مشاوره اقدام می كنند یا معتاد خود را ندانسته به كمپ های غیرمجاز می سپارند.
*دوره ترك اعتیاد در همه كمپ های خصوصی استان میان مدت است، درست است؟
میرزاییان: بله، 28 روزه است.
*مركز اجتماع درمان مدار(TC) كه برنامه درمانی دراز مدت سه ماه تا 2 ساله دارد در استان كرمانشاه نداریم؟
شمشیری: خیر TC نداریم و با توجه به وضعیت اعتباری كنونی امكان ایجاد آن نیست و نمی توان قول تاسیس آن را هم داد چون زمان بر است.
میرزاییان: البته پیگیر تاسیس TC در استان هستیم.
* در برخی از همین كمپ های مجاز، استانداردهای علوم پزشكی و پروتكل بهزیستی رعایت نمی شود...
میرزاییان: واقعیت این است كه در رعایت استانداردها مشكل داریم اما به نسبت سایر استان ها در رعایت استانداردها وضعیت مطلوبی داریم و جز استان های سبز هستیم.
وضعیت كمپ ها یك موضوع چالشی در سطح كشور است. در برخی استان ها كمپ های غیرمجاز حتی از كمپ های مجاز هم بیشتر است.
*الان در كشور چندم هستیم؟
میرزاییان: به صورت عددی رتبه بندی نشده اما در گزارشی كه از حوزه بهزیستی استان ها تهیه شده، استان های اصفهان، لرستان، مركزی و كرمانشاه در رتبه های برتر كشور بودند.
* آیا در این كمپ ها به معتادان حرفه آموزی هم می شود كه بازگشت راحتی به جامعه داشته باشند و بتوانند صاحب شغل شوند؟
میرزاییان: خیلی از معتادان بهبودیافته توانمندی هایی داشته و دارند و می توانند هم در سازمان تامین اجتماعی و هم سازمان بهزیستی در قالب حرفه و توانمندی خود خدمات ارائه كنند.
اگر بتوانند شرایط مورد نظر از جمله مجوز شغل را فراهم كنند، بین 10 تا 15 میلیون تومان به آنان تسهیلات قرض الحسنه می دهیم و تاكنون هم پرداخت شده است. مشكلی كه در این زمینه وجود دارد، موضوع تضمین به بانك های پرداخت كننده وام است كه نتیجه بی اعتمادی اطرافیان فرد بهبود یافته به اوست.
در این زمینه هم تلاش كردیم كه تا جای امكان به افرد بهبود یافته در این زمینه كمك كنیم.
*شما به افرادی كه هیچ حرفه ای ندارند در دوران ترك اعتیاد، حرفه ای آموزش نمی دهید؟
میرزاییان: اداره كل آموزش فنی و حرفه ای شرایط بسیار خوب و رایگانی را برای آموزش افراد بهبود یافته فراهم كرده است.
شمشیری: اداره كل فنی حرفه ای استان از ستاد مبارزه با مواد مخدر برای حرفه آموزی این افراد اعتبار می گیرد. یعنی ستاد حتی اعتبار تهیه مواد خام مورد نیاز برای آموزش مددجوها را هم پرداخت می كند.
در برخی كمپ ها هم حرفه آموزی در دستور كار است.
* طبق پروتكل بهزیستی، مراجعه یا خروج از كمپ های ترك اعتیاد باید كاملا با رضایت فرد معتاد باشد و كمپ ها حتی دیوار هم نداشته باشد. یا اینكه شیوه برخورد و دوره درمان معتاد كاملا قاعده مند باشد اما گزارش های زیادی مبنی بر تخطی از این اصول قانونی وجود دارد، چرا؟
میرزاییان: چنین مواردی در كمپ های مجاز نداریم. حتما در كمپ های غیرمجاز بوده است.
مشكل جای دیگری است. یك سرپرست خانواده برای انتخاب پزشك خود یا یكی از اعضای خانواده، از چندین نفر مشاوره می گیرد اما برای سپردن عضو معتاد خانواده به كمپ های ترك اعتیاد، هیچ تحقیقی نمی كند.
ضروری است كه شهروندان اطلاعات لازم درباره مراكز مجاز را از اداره های بهزیستی و درمانی محل سكونت خود دریافت سپس اقدام به مراجعه به آن كمپ ها كنند.
با صراحت می گویم كه این تخلف هایی كه گاه رسانه ای هم می شود، در كمپ های غیرمجاز رخ می دهد.
شمشیری: بله همین طور است. اگر چنین مواردی در كمپ های مجاز گزارش شود با جدیت برخورد می كنیم.
*مگر نظارت شما بر كمپ های مجاز چگونه است؟
میرزاییان: ما یك هیات نظارت عالی داریم به مسئولیت آقای شمشیری، یك نظارت درون سیستمی بهزیستی و نیز نظارتی كه از سوی فرمانداری صورت می گیرد.
فراتر از آن هم دستگاه های نظارتی استان و كشور هستند.
رنجبر: سال 93 و زمانی كه هنوز مراكز غیرمجاز خیلی رشد نكرده بودند، ما در فرمانداری یك تیم به همراه نماینده دادستان برای نظارت بر كمپ های مجاز تشكیل دادیم؛ این تیم پس از مدتی چند كمپ مجاز را به دلیل رعایت نكردن برخی استانداردها تعطیل كرد.
بعد از این اتفاق ها، من به نماینده فرمانداری گفتم ما در مجموع كمتر از 10 كمپ مجاز داریم و اگر اینها را هم تعطیل كنیم تكلیف خانواده چه می شود. آن وقت است كه مردم به كمپ های غیرمجاز مراجعه می كنند و فجایع زیادی به بار می آید زیرا در این كمپ ها اصلا مشخص نیست كه چه می گذرد.
به همین دلیل به صاحبان كمپ های مجاز گفتیم كه به فعالیت خود ادامه دهند اما نقص های خود را طی یك بازه زمانی برطرف كنند.
از طرف دیگر به سراغ كمپ های غیرمجاز آمدیم و هنوز هم این مسیر ادامه دارد.
میرزاییان: درست است؛ وقتی كمبودهایی در كمپ های مجاز وجود دارد كه امكان رفع آن هست، بهتر است به جای بستن كمپ، در جهت بهبود آن تلاش كنیم.
*اگر كسی از كمپ های مجاز شكایت داشته باشد، به كجا باید مراجعه كند؟
میرزاییان: امكان شكایت از كمپ های غیرمجاز و حتی دستگاه های متولی از جمله بهزیستی هم وجود دارد. مردم می توانند برای شكایت از كمپ ها به بهزیستی یا فرمانداری مراجعه كنند و به طور قطع مقصران بازخواست می شوند.
*چرا كمپ غیرمجاز داریم؟
میرزاییان: ما در همه اصناف غیرمجاز داریم. از صنف های خدماتی گرفته تا فرهنگی و كسب و كار، واحد غیرمجاز وجود دارد. راه حل مقابله با این كمپ ها بالا بردن سطح آگاهی مردم است.
*در اینجا برخلاف سایر اصناف، تعداد كمپ های غیرمجاز محدود و امكان نظارت و برخورد با آنان راحت است.
شمشیری: قطعا همین طور است.
*آیا تعداد كمپ های ترك اعتیاد مجاز به اندازه كافی هست كه بهانه ایجاد كمپ های غیرمجاز یا مراجعه به آنها فراهم نشود؟
شمشیری: من این را قبول ندارم كه كمپ های مجاز ما كم است و همین موجب سبب رفتن عده ای به سوی تاسیس كمپ های غیرمجاز شده است؛ زیرا ظرفیت كمپ های مجاز استان تكمیل نیست و همواره امكان پذیرش در آنها وجود داشته؛ به همین دلیل ادعای محدودیت مراكز مجاز نادرست است.
ضمن اینكه با وجود محدودیت های موجود، كمپ های ماده 15 استان (كمپ های خصوصی) جز بهترین مراكز كشور هستند.
میرزاییان: وضعیت استان كرمانشاه در كشور از نظر كمپ های غیرمجاز از خیلی از استان ها بهتر است اما با همین مراكز موجود هم برخورد قانونی می كنیم.
* چقدر از ظرفیت كمپ های مجاز استان خالی است؟
میرزاییان: آماری ندارم اما می توانم بگویم كه این ظرفیت تكمیل نیست و در برخی كمپ ها حتی تا 20 نفر هم ظرفیت پذیرش وجود دارد. از نظر بخشنامه های كشوری، اكنون بهزیستی استان مجاز به صدور مجوز تاسیس كمپ جدید نیست اما اگر زمانی این ضرورت وجود داشته باشد، ما برای صدور مجوز جدید حتما پیگیری خواهیم كرد.
*آقای رنجبر همین طور است؟
رنجبر: درست است كه الان ظرفیت برخی از كمپ ها تكمیل نیست اما از طرف دیگر باید در صدور مجوز برخورد سهل تری داشته باشیم تا علاقه مندان به تاسیس كمپ، به جای ایجاد كمپ غیرمجاز به سوی ایجاد مراكز مجاز حركت كنند.
این یك واقعیت است؛ همه اش نباید بگوییم تقصیر ما نیست، تقصیر ما هم هست و باید فرمانداری، شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر، بهزیستی و سایر نهادها هم شرایط را فراهم كنند تا سرمایه گذاران بیشتری برای تاسیس كمپ مجاز اقدام كنند.
ایرادی ندارد كه در بخش خصوصی هم رقابت ایجاد شود.
*مگر الان چه سخت گیری هایی می شود؟
رنجبر: مثلا ما وقتی 10 تا كمپ داریم، اگر نفر دیگری برای تاسیس كمپ مراجعه كند می گوییم نیازی به تاسیس كمپ جدید نیست.
شمشیری: ما محدودیتی در زمینه تاسیس كمپ نداریم اما اینكه ساده تر بگیریم موضوع مبهمی است؛ اینجا ما با جان افراد سر و كار داریم و نمی شود به صرف اینكه یك نفر علاقه مند به تاسیس كمپ است به او مجوز بدهیم.
رنجبر: بله حتما باید صلاحیت داشته باشد. اگر هزینه ترك اعتیاد كاهش یابد و یارانه ترك اضافه شود، كمپ های مجاز توسعه می یابند و دسترسی خانواده ها بیشتر می شود.
شمشیری: البته این را می پذیرم كه باید از نظر تعداد كمپ های ماده 15 جامعه اشباع شود و احساس كمبودی وجود نداشته باشد.
الان بخش عمده ای از جامعه گرفتار معتادان مواد مخدر صنعتی است. با توجه به اینكه این دسته از معتادان با رضایت خود به كمپ های خصوصی مراجعه نمی كنند، به طور طبیعی مشمول ترك اجباری می شوند. اما از سوی دیگر با توجه به ممنوعیت پذیرش این گونه معتادان در مركز ماده 16، من در جلسه اخیر بهزیستی و دانشگاه علوم پزشكی پیشنهاد دادم كه چند نفر از متقاضیان ایجاد كمپ با همكاری یكدیگر یك مركز مناسب خصوصی برای این دسته از معتادان تاسیس كنند؛ با عنوان مركز تبصره 2 ذیل ماده 16 كه لفظ اجبار هم بر آن اطلاق می شود.
دادگاه هم می تواند معتادان صنعتی را به این مركز ارجاع دهد و مشكل بخش عمده ای از خانواده های درگیر این معضل حل می شود.
*چند كمپ غیرمجاز در استان وجود دارد؟
رنجبر: تاكنون حدود 16 كمپ غیرمجاز در استان شناسایی شده كه 9 مورد از آنها تعطیل شده است و 2، سه مركز هم به نهادهای قضایی معرفی و با متولیان آنها برخورد قانونی شده است.
الان در دستگاه های قضایی استان حمایت های خوبی برای مقابله با كمپ های غیرمجاز ترك اعتیاد صورت می گیرد و سایر دستگاه های متولی از جمله نیروی انتظامی، بهزیستی و شورای هماهنگی برای مبارزه با این كمپ ها، انسجام مناسبی را دارند.
ما تیمی را متشكل از نمایندگان فرمانداری، بهزیستی و ناجا تشكیل داده ایم كه به محض اطلاع از فعالیت یك مركز غیرمجاز نسبت به برخورد با آن اقدام می كنند.
*سایر كمپ های غیرمجاز چرا تعطیل نشدند؟
رنجبر: هنوز شناسایی نشدند.
*یعنی شناسایی آنها آنقدر سخت است؟
رنجبر: بله. متاسفانه مكان فعالیت آنها برای ما مشخص نیست. ما هر زمان تبلیغات آنها را ببینیم به سرعت با نیروی انتظامی هماهنگی و نسبت به تعطیلی كمپ اقدام می كنیم.
ما برای پیدا كردن جای این كمپ ها كه به صورت مخفیگاه است، مجبوریم از شگردهای پلیسی استفاده كنیم. مثلا ما فردی را به عنوان معتاد برای ترك به این كمپ ها برده ایم و از این طریق محل آن شناسایی و برخورد كرده ایم؛ از جمله در سمت قزانچی و روستاهای نزدیك فیروزآباد.
*مردم چگونه می توانند مكان این كمپ را به شما اطلاع دهند تا پلمپ شوند؟
رنجبر: می توانند با دفتر فرماندار با شماره تلفن 38238354 یا بهزیستی، شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر و سامانه 110 تماس بگیرند تا به سرعت برخورد شود.
* تبلیغات كمپ های غیرمجاز فریبنده و اغواكننده است؟
میرزاییان: بله. خیلی از تبلیغات كمپ های غیرمجاز تحریك آمیز است و مردم را اغفال می كند.
رنجبر: الان در سطح شهرها مشاهده می كنیم كه تبلیغات یك كمپ ترك اعتیاد با نام ها و شماره تلفن های مختلف توزیع می شود.
شمشیری: در واقع بانی و متولی كار یك نفر است اما با چند اسم و شماره تماس اقدام به تبلیغات می كند.
رنجبر: یكی از علت های مراجعه به كمپ های غیرمجاز بازارشكنی این كمپ هاست. به این معنی كه چون هزینه یك دوره درمان در مراكز مجاز حدود 400 هزار تومان است، كمپ های غیرمجاز با قیمت كمتری اقدام به تبلیغ می كنند كه آگاه نبودن برخی هم سبب مراجعه به این كمپ ها می شود.
نكته دیگر اینكه كمپ های مجاز در معرض بازدید و نظارت هستند و چون برخی خانواده ها دوست ندارند دیگران و حتی مسئولان از معتاد بودن عضو این خانواده مطلع شوند، به كمپ های غیرمجاز روی می آورند.
*واقعا اوضاع این كمپ ها خراب است. برخی گزارش ها از برخورد با معتادان تكان دهنده است.
رنجبر: نیروهای اجرایی این كمپ ها بدون مجوز و آموزش لازم برای برخورد با بیماران هستند و با معتادان برخوردهای خشن و غیرانسانی داشته اند؛ حتی گزارش هایی مبنی بر رفتارهای نامناسب عوامل كمپ با خانواده های معتادان هم داشته ایم.
آنان در مواردی از شكنجه با هدف آزار و اذیت و فشار معتادان استفاده كرده اند یا خانواده های آنان را با هدف اخاذی تهدید كرده اند.
یكی از این فرصت طلبان با اجاره یك گاوداری آن را به كمپ تبدیل و اقدام به تبلیغات هم كرده بود یا در مواردی اقدام به دستگیری معتاد از سطح خیابان ها می كرد و با تماس با خانواده وی، برای ترك او تقاضای پول كرده است. زمانی هم كه تیم فرمانداری به آنجا مراجعه كرده متواری شده اند؛ خیلی از همین افراد همچنان متواری هستند.
متاسفانه برخی از شهروندان هم به دلیل نبود آگاهی تصور می كنند شرایط این كمپ ها مناسب است و چون هزینه پایین تری از كمپ های مجاز دریافت می كنند، بیماران خود را به دست آنها می سپارند؛ غافل از اینكه بعدا مشكلات جدی برای آنان پیش می آید.
*به نظر می رسد یكی از دلایل مراجعه به مراكز غیرمجاز، عملكرد نامناسب مراكز متادون درمانی(MMT) هاست. زیرا نگاه خیلی از این مراكز انتفاعی است و در مواردی اصلا مجوز فعالیت هم ندارند. به عبارت دیگر برخی مراجعان همین مراكز كه با وجود هزینه چندباره به نتیجه نرسیده اند، به كمپ های غیرمجاز روی آورده اند. در واقع دیگر توان پرداخت این هزینه ها را ندارند.
میرزاییان: این طور نیست. ضمن اینكه بهزیستی حدود 10 مركز MMT دارد و دانشگاه علوم پزشكی هم به حدود 100 مركز MMT مجوز فعالیت داده كه بیمه سلامت برای همه مراجعان تسهیلاتی قرار داده است.
مراكز دولتی كه زیرنظر دانشگاه علوم پزشكی و بهزیستی هستند، می توانند از مزایای بیمه سلامت استفاده و هزینه كمتری را پرداخت كنند. لازمه این كار اطلاع رسانی و آگاهی مردم است تا آنان برای درمان به این مراكز مراجعه كنند.
*همه بیمه ها مورد قبول است؟
میرزاییان: بله فرقی ندارد. اگر مردم به مراكز بهزیستی مراجعه كنند، درباره نحوه استفاده از این بیمه و مراكز مجاز به طور كامل راهنمایی می شوند.
*من سوال قبلی را از روایه دیگری می پرسم. به نظر می رسد یكی از علل رونق گرفتن كمپ های ترك اعتیاد بازدهی پایین كمپ های مجاز است. این درست است كه درصد بازدهی كمپ های ما كمتر از 25 درصد است. یعنی از هر 100 نفر دست كم 75 نفر با وجود پرداخت هزینه و گذاشتن وقت، نتیجه ای نمی گیرند؟
میرزاییان: من نمی توانم آماری را در این باره ارائه كنم.
رنجبر: یقین داشته باشید فعالیت كمپ های مجاز از غیرمجازها بهتر است.
شمشیری: گفته می شود كه آمار بازدهی در همه دنیا بین 20 تا 25 درصد است كه ممكن است در مواردی به 30 درصد هم برسد اما لازمه افزایش این میزان بازدهی، حمایت های پس از ترك اعتیاد است. طبق قانون یكی از این حمایت ها این است كه مشاوره های روانشناسی به فرد بهبودیافته ارائه شود اما برخی مراكز به عطاری تبدیل شده اند و جز فروش مواد حمایت دیگری نمی كنند.
* در واقع چرخه ترك اعتیاد كامل نیست.
شمشیری: بله؛ بدن فرد معتاد ظرف 20 تا 25 روز سم زدایی می شود اما موضوع وسوسه مصرف دوباره مواد بسیار مهم و جدی است اما اگر او مورد حمایت های روحی، روانی و اجتماعی قرار گیرد، می تواند بر این وسوسه غلبه كند. ما الان افرادی را داریم كه با وجود ترك اعتیاد همچنان خانواده ها از پذیرش آنان خودداری می كنند.
*چرا؟
شمشیری: آنان معتاد را به عنوان یك موجودی رانده شده كه نمی توان به آن اعتماد كرد، می بینند. باید این را بپذیریم. وقتی خانواده زیر بار پذیرش افراد بهبودیافته نمی روند، جامعه چگونه آنها را بپذیرد. رفع این مشكل نیاز به فرهنگ سازی دارد.
* معتادان گمنام(NA) یك انجمن بین المللی غیرانتفاعی متشكل از معتادان در حال بهبودی است كه با نشستن دور هم و كمك به یكدیگر درصد دوری از مواد مخدر هستند. این انجمن و شعار آن چقدر می تواند موثر باشد.
شمشیری: خیلی اثرگذار است. من اعتقاد زیادی به بهبودی كامل از طریق این انجمن دارم.
رنجبر: این انجمن موفقی است كه گام های مثبتی برداشته اما متاسفانه با مشكلات متعددی در استان مواجه است. همین الان برای تهیه یك سالن برای آنها كلی مشكلات داریم. هماهنگی سالن برخی اداره ها برای جلسه های این انجمن یا حتی برخی اماكن عمومی خیلی سخت است؛ چون تصور عمومی از افراد معتاد و یا در حال ترك، یك تصور منفی است. البته برخی دستگاه ها از جمله اداره ارشاد همكاری خوبی می كنند. اگر بتوانیم برای این انجمن سالن اجتماعات مهیا كنیم، نسبت به بسیاری از دیگر فعالیت ها موثر است.
میرزاییان: البته بهزیستی استان 2 سالن را به صورت دائمی در اختیار آنان قرار داده است. از جمله ساختمان های بهزیستی در منطقه شاطرآباد و جاده سنندج. اما هنوز هم محدودیت داریم. ما نیازمندیم كه در نقاط مختلف شهر سالن داشته باشیم. مردم هم باید بپذیرند كه همه در خطر اعتیاد هستند و كسی مصون نیست.
*اعتیاد یكی از اضلاع مثلث معضل های كرمانشاه است.
میرزاییان: من این را قبول ندارم.
*یعنی به اعتقاد شما اعتیاد در استان كرمانشاه یك معضل نیست.
میرزاییان: ما نباید برای گرفتن اعتبار سیاه نمایی كنیم. وضعیت اعتیاد در استان كرمانشاه نه به نسبت كشور و نه حتی دنیا وخیم نیست. كشوری مانند آمریكا با همه پیشرفت ها تنها توانسته 25 درصد مقابله مثبت با مواد مخدر داشته باشد اما ایران در شرایطی كه همسایه كانون اصلی تولید مواد مخدر دنیا است، در امر مقابله موفق بوده است.
همچنین در نشست منطقه ای كه چندی پیش در استان كرمانشاه برگزار شد، روشن شد كه وضعیت اعتیاد در بسیاری از همسایه های استان وخیم تر از ماست.
نمی گوییم كه خانواده ها، مدارس و... نسبت به اعتیاد بی تفاوت باشند اما امنیت لازم برای آحاد جامعه را هم نباید سلب كرد زیرا ناامنی شرایط توسعه اقتصادی را هم تحت الشعاع قرار می دهد و یكی از شاخص های سرمایه گذاری در هر منطقه ای، پایین بودن آسیب های اجتماعی در آن است.
رنجبر: یك زمانی می گوییم كه مثلا اعتبارات حوزه اعتیاد كم است اما زمانی دیگر می گوییم مردیم از دست اعتیاد. این 2 نگاه متفاوت است. نگاه دوم اصلا مناسب نیست.
شمشیری: پس از جنگ تحمیلی هیچ معضل و مشكلی به اندازه اعتیاد برای كشور آسیب زا نبوده است طوری كه حتی رهبر معظم انقلاب از آن با عنوان 'قتل عام جوانان' یاد می كنند.
امروز مواد مخدر صنعتی گریبانگیر نسل جوان شده است و با انواع و اقسام تبلیغات مكاره دشمن به اسم زیبایی و تناسب اندام و... گرایش به آن روز به روز هم رو به رشد است.
*از اعتبارات سازمان ها و صندوق های جهانی برای مبارزه با اعتیاد استفاده نكرده اید؟
میرزاییان: ما سه سال متوالی در كنار 16 استان دیگر كشور از این كمك ها استفاده كرده ایم.
* چه مبلغی؟
میرزاییان: سالانه بین 600 تا 700 میلیون تومان به ما كمك شد. با هدف كاهش آسیب ها و خطرهای اعتیاد و پیامدهای آن هزینه شده است.
*یكی از شرایط بانك جهانی این است كه كمك های آن از طریق سمن ها(سازمان های غیردولتی) هزینه شود. شما چگونه این مبلغ را هزینه كرده اید؟
میرزاییان: بیش از 97 درصد خدمات ارائه شده در بهزیستی توسط سمن ها صورت می گیرد و جز 2 سه تا مركز همچون شیرخوارگاه كه شرایط حاكمیتی دارند، سایر خدمات ما در قالب قرارداد با سمن ها به مردم ارائه می شود.طبعا كمك های صندوق جهانی هم در قالب سمن ها هزینه شده است.
صندوق جهانی هر اعتباری كه به دستگاه های دولتی می دهد، خودش هم بر هزینه كرد آن نظارت می كند و نماینده این صندوق از نزدیك بر جزئیات اجرای پروتكل موردنظرش نظارت دارد.
*چیزی از این اعتبار مانده است؟
میرزاییان: آخرین كمك به ما در سال 93 بود كه اندك مبلغ باقیمانده از آن هم در حال هزینه شدن است.
*قرار بود كه كمپ ترك اعتیاد بانوان از آبان ماه امسال در استان راه اندازی شود. این اتفاق كی می افتد؟
شمشیری: وضعیت زنان معتاد خیابانی و كارتن خواب استان در حدی نیست كه ایجاد مركز ماده 16 برای آن فوریت داشته باشد اما با حمایت های سازمان بهزیستی چند متقاضی برای ایجاد مركز ترك اعتیاد خصوصی داشته ایم كه یكی این مراكز تكمیل شده و در حال فعالیت است اما هنوز به طور رسمی افتتاح نشده است.
یك مورد دیگر هم همچنان دنبال اخذ مجوز است.
از ماه آینده هم بیمارستان فارابی كرمانشاه یك بخش بستردرمان ترك اعتیاد راه اندازی می كند.
میرزاییان: مركز ترك اعتیاد بانوان بالاتر از میدان مصدق است.
*ظرفیت این كمپ هم 30 نفره است؟
میرزاییان: بله.
* گویا تنها سرپناه برای اقامت شبانه زنان خیابانی و كارتن خواب كرمانشاه هم تعطیل شده است.
میرزاییان: خیر تعطیل نشده است.
شمشیری: ممكن است در ایامی متقاضی نداشته باشد؛ همین.
رنجبر: سیاست بر این است كه هر فردی در سرما گرفتار شد یك مركزی برای این اقامت شبانه داشته باشد به همین منظور یك مركز در پایانه شهید كاویانی و یك مركز هم در خیابان اربابی فعال است. این دو مركز توسط سمن ها اداره می شوند.
الان مركز اقامت زنان در چشمه سفید هم آمادگی اقامت زنان بی سرپناه را دارد.
یكی از مشكلات ما مقاومت های مردمی است كه با قرار داشتن سرپناه كارتن خواب ها در محلات خود مخالفت می كنند.
*وقتی سرپناه ها به خارج شهر هم منتقل شود، مراجعه كارتن خواب ها به این مراكز دشوار می شود؟
رنجبر: خیلی سخت است. ناچاریم كه برای رفت و آمد آنان از مینی بوس یا وسیله نقلیه دیگری استفاده كنیم.
البته ایجاد یك مركز درمانی ترك اعتیاد مردان و زنان هم بر روی تپه كولی آباد شهر كرمانشاه در دستور كار است.
شمشیری: این مركز در یك ساختمان كه قبلا متعلق به بانك جهانی بود، ایجاد می شود. این ساختمان به بخش خصوصی تحویل و مركز ترك اعتیاد در آن راه اندازی می شود.
*كار آن تا كجا پیش رفته است؟
رنجبر: این ساختمان سالها بدون استفاده مانده و حتی برخی درها و پنجره های آن هم به سرقت رفته بود. در شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر این موضوع را مطرح كردیم و مصوب شد كه فرمانداری كرمانشاه این ساختمان را در اختیار گروهی از پزشكان متقاضی برای ایجاد یك مركز درمانی مردان و زنان قرار دهد.
این طرح در هیات امنای دانشگاه علوم پزشكی هم مصوب شده است اما بر اساس اعلام این هیات، وزیر بهداشت هم باید این درخواست را تایید كند و به همین دلیل متاسفانه كار عقب افتاده است.
البته ما همچنان پیگیر كار و منتظر جواب دانشگاه هستیم.
شمشیری: متاسفانه برای پیچ و خم های اداری و بروكراسی ها كارها را كند می كند. در این موارد مدیر مربوطه باید با شجاعت تصمیم گیری كند و آن را در چرخه طولانی اداری گیر نیندازد تا بیت المال هم هدر نرود.
*وضعیت سرپناه كارتن خواب ها در چشمه سفید به كجا رسیده است؟
رنجبر: ساختمان چشمه سفید با هدف نگهداری متكدیان و ترك اعتیاد زنان معتاد حدود 85 تا 90 درصد پیشرف فیزیكی دارد.
*یعنی امسال به بهره برداری می رسد؟
رنجبر: بله امسال افتتاح می رسد.
*چقدر ظرفیت دارد؟
شمشیری: حدود 70 تا 80 نفر ظرفیت دارد.
*گفت و گو را جمع بندی كنیم. با وجود همه موانع و مشكلات، برای رفع معضل اعتیاد و كمك به ترك آن اكنون چه باید كرد؟
رنجبر: یكی از ركن های مبارزه با اعتیاد، مردم و جامعه هستند؛ به همین دلیل وزیر كشور موضوع اجتماعی كردن این مبارزه را مطرح كرد. در این زمینه نقش رسانه بسیار مهم است.
خبرگزاری ها و صدا و سیما نقش بسیاری موثری در اطلاع رسانی و آگاه سازی جامعه درباره كمپ های غیرمجاز دارند.
ضمن اینكه اعتبارات مراكز اجتماعی بسیار اندك است. اینقدر كه دنبال كارهای عمرانی و اقتصادی هستیم دنبال كارهای فرهنگی و اجتماعی نیستیم و این یك ضعف بزرگ در شاكله مدیریتی نه در استان كه در كشور است و باید آن را اصلاح كنیم و و تا این دیدگاه به یك باور و اقدام عملی تبدیل نشود، راه به جایی نمی بریم.
متاسفانه برنامه مدون و روشنی برای همین موضوع ترك اعتیاد وجود ندارد. مثلا الان زمین و بستر لازم برای توسعه مركز ماده 16 استان آماده است و با تخصیص اعتبار می توان آن را توسعه داد اما كمكی نمی شود.
میرزاییان: در گذشته یك جوان خجالت می كشید یا جرات نمی كرد كه در مقابل بزرگتر خانه و محله یا معلم خود حتی یك سیگار هم در دست بگیرد اما اكنون قبح همه اینها شكسته است با این حال امیدواریم كه بتوانیم با ورود و كمك خود مردم فرهنگ گذشته را احیا كنیم.
الان پایگاه های سلامت در سطح استان و پایگاه های خدمات اجتماعی در مناطق حاشیه نشین در همین مسیر در حال فعالیت هستند؛ اما تعداد آنان كم است.
شمشیری: اگر هر دستگاهی برابر شرح وظیفه ابلاغی رهبر معظم انقلاب به قوای سه گانه وقت و توان بگذارد و مقید به اجرای 11 بند آن باشد به طور قطع بسیاری از مشكلات موجود حل می شود.
7444/8066
گفت و گو از عبدالله الماسی خبرنگار ایرنا مركز كرمانشاه
كرمانشاه - ایرنا - خیلی از معتادان بخت برگشته در توهم خماری هم تصور نمی كنند روزی برای ترك، زیر شكنجه های غیرانسانی بروند و ابزار اخاذی از خانواده هایشان شوند.
