وضعیت زیرساخت های استان مركزی در برابر زلزله

شهر خشت و گلی بم كه بر روی یك گسل خاموش قرار داشت و هیچكس فكر نمی كرد زلزله ای 6.6 ریشتری در آن منطقه اتفاق بیفتد و چند سال مسئولان را درگیر بازسازی ها كند.
زلزله بم طبق آمار رسمی 26 هزار و 271 قربانی ، 30 هزار مجروح و بیش از یكصد هزار نفر بی خانمان بر جا گذاشت و این درحالی است كه تعداد واقعی قربانیان این حادثه به مراتب بیشتر از میزان اعلام شده بوده است.
با توجه به اینكه ایران بر روی كمربند زلزله قرار دارد و 36 بلا كه مهمترین آنها زلزله است همواره كشور ما را تهدید می كند، پیشگیری باید در اولویت برنامه ها قرار گیرد.

*** هر ساله تعداد زیادی زلزله در كشورمان اتفاق می افتد
به گفته مدیركل مدیریت بحران استانداری استان مركزی، امسال هفته ایمنی در برابر زلزله و كاهش بلایای طبیعی از 30 آذر تا پنجم دی ماه با شعار دولت و ملت همدل و همزبان، ایمنی ایران اسلامی برگزار شد.
حسینعلی نظیفی گفت: هدف دولت وسازمان مدیریت بحران كشور جلب توجه مردم به بحث پیشگیری و آمادگی در برابر حوادث و بلایا به خصوص زلزله به عنوان بزرگترین خطری كه كشور را تهدید می كند ، است.
وی افزود: هرساله تعداد زیادی زلزله در كشورمان اتفاق می افتد كه باید بحث پیشگیری و آمادگی مردم و ایمنی آنان در مقابل حوادث غیرمترقبه بیش از پیش مورد توجه جدی مسئولان قرار گیرد.
وی بیان كرد: دولت برای اینكه وقوع زلزله و حوادث غیرمترقبه در كشورمان با كمترین خسارت، تلفات جانی و مالی پشت سر گذاشته شود ، برنامه ریزی كرده و به نوعی در این هفته می كوشد راه های پیشگیری از وارد آمدن خسارات را به اطلاع عموم مردم برساند.
وی اظهاركرد: در امر پیشگیری؛ مهمترین بحث آموزش، اطلاع رسانی و برنامه ریزی جهت شناسایی خطرات و حوادث پیش روی جامعه اسلامی از قبیل سیل ، زلزله و خشكسالی است.
مدیركل مدیریت بحران استانداری استان مركزی گفت: این حوادث و بلایای طبیعی بطور مستمر اتفاق می افتد و برای شناسایی آنها باید اقدامات جدی صورت گیرد.
نظیفی افزود: در استان مركزی؛ طرح مطالعاتی شناسایی خطرات و بلایای طبیعی انجام شده و در عین حالی كه از آموزش غافل نشده ، بحث مانورها و آمادگی دستگاه های اجرایی و مردم در دستور كار قرار گرفته است.
وی بیان كرد: اجرای مانور زلزله در مدارس استان مركزی بطور سراسری با كشور و نیز مانور دستگاه های اجرایی با هماهنگی استانداری مركزی از جمله این علمیات های تمرینی بوده است.
وی اظهاركرد: این تمرین ها باعث می شود مردم و رده های مختلف دستگاه های اجرایی خدمات رسان و امدادرسان آمادگی های خود را در مواجهه با خطرات، حوادث و بلایا محك بزنند.
وی گفت: قانونگذار برای بحث مدیریت بحران؛ سلسله مراتب و رده های مختلف اجرایی ، اتاق فرماندهی و هماهنگی را در كل كشور و استان ها تشكیل داده است.
نظیفی افزود: شورای هماهنگی مدیریت بحران كشور در بالاترین سطح زیرنظر ریاست جمهوری قرار دارد و با جانشینی وزیر كشور اداره می شود و علاوه بر حوادث و بلایا، اقدامات استان ها را رصد می كنند.
وی بیان كرد: ضمن اینكه در تمامی استان ها، استانداران به عنوان رئیس شورای هماهنگی مدیریت بحران استان به همراه معاونین هماهنگی امورعمرانی استانداری ها وظایف رصد كردن حوادث و بلایا را در استان ها دنبال می كنند، فرماندار هر شهرستان نیز به عنوان رئیس شورای هماهنگی مدیریت بحران شهرستان مربوطه فعالیت دارد و این سلسله مراتب در روستاها نیز وجود دارد و دهیاران به عنوان مدیران بحران روستاها شناسایی می شوند.
وی اظهاركرد: این سلسله مراتب ضمن داشتن مسئولیت ارائه آموزش های لازم به مردم، اگر حوادث و بلایای طبیعی در نقطه ای از كشور نیز اتفاق بیفتد با فرماندهی منسجم می توانند به خدمات رسانی و امدادرسانی دستگاه های مختلف اجرایی نظارت و هماهنگی داشته باشند.
مدیركل مدیریت بحران استانداری استان مركزی می گوید: استانداری ها براساس قوانین و مقررات سه وظیفه ذاتی حمایتی، هدایتی و نظارتی در ارتباط با دستگاه های امدادرسان و خدمات رسان مدیریت بحران انجام می دهند.
نظیفی گفت: استانداری ها در بعد حمایتی؛ اعتبارات و تسهیلات را از طریق مواد قانونی 10 و 12 در اختیار دستگاه های اجرایی مربوطه قرارمی دهند و از نظر هدایتی نیز قوانین و مقررات مربوط به حوادث و بلایا و راه های پیشگیری، پیش بینی وآمادگی، مقابله و بازسازی و بازتوانی این قوانین و مقررات در اختیار دستگاه های اجرایی قرار می گیرد و به آنها ابلاغ می شود كه انجام وظیفه كنند.
وی بیان كرد: بحث نظارت بر عملكرد و فعالیت های دستگاه های اجرایی نیز به عهده استانداران، فرمانداران و سازمان مدیریت بحران كشور قرار داده شده كه هماهنگی ها و اقدامات قبل ، حین وقوع و پس از وقوع حادثه توسط فرمانداران و استانداری ها انجام می شود.
وی اظهاركرد: با توجه به امكانات و ظرفیت های موجود در بخش پیش بینی و پیشگیری از حوادث و بلایا مشكلاتی وجود دارد كه عمدتا مربوط به اعتبارات در مراحل چهارگانه مدیریت بحران «پیش بینی و پیشگیری ، آمادگی و تجهیز، مقابله، بازسازی و بازتوانی» است كه می بایست نوع هزینه كرد این اعتبارات بیشتر به سمت مقابله ، بازسازی و بازتوانی پیش برود.
به گفته وی ، این درحالی است كه پیشگیری مقدم بر درمان است و اگر زلزله به عنوان یك خطر بالقوه و بالفعل هر روز در سطح كشور اتفاق می افتد و خواهد افتاد و زمین هر روز زیرپای ما می لرزد، نباید از این واقعیت تلخ و خطر زلزله كه شدت آن اكثرا كم است، غافل نشویم.
نظیفی گفت: آگاهی دادن، آموزش و اطلاع رسانی توسط رسانه ها در ارتباط با حوادث و بلایای طبیعی می تواند بسیار گره گشا باشد و فرهنگ عمومی مردم و مسئولان را بالا ببرد كه جا دارد از همه رسانه ها و به ویژه ایرنا به عنوان رسانه مادر و تاثیرگذار در جامعه تشكر ویژه شود.
وی با بیان اینكه بیش از 70 درصد روستاهای استان مركزی در مقابل زلزله و حوادث غیرمترقبه آسیب پذیرند، افزود: در آخرین زلزله اتفاق افتاده در استان مركزی در سال 92 با شدت چهار و هفت دهم ریشتر؛ خسارات زیادی به روستاهای بخش نوبران از توابع شهرستان ساوه وارد آمد كه همچنان تبعات و اثرات آن ادامه دارد.
نظیفی بیان كرد: این زلزله گرچه تلفات جانی نداشت، اما خسارات مالی فراوانی به 52 روستای منطقه وارد آمد.

*** چرخه مدیریت بحران شامل پیش بینی، پیشگیری، آمادگی و آموزش، مقابله به موقع و بازسازی است
به گفته معاون امداد و نجات جمعیت هلال احمر استان مركزی، چرخه مدیریت بحران شامل پیش بینی، پیشگیری ، آمادگی و آموزش، مقابله به موقع و بازسازی است و تمامی مسئولان مربوطه در امر مدیریت بحران می بایست فعالیت های سازمانی خود را در همین راستا انجام دهند.
دكتر محمد محمدی اظها كرد: جمعیت هلال احمر در مجموع 9 انبار امدادی در سطح استان مركزی دارد و در هر كدام از آنها 22 قلم كالای ضروری از قبیل پتو، موكت، ست ظروف، كلمن، انواع كنسروجات، والور، چادرامدادی و غیره برای استفاده اضطراری حدود دو درصد جمعیت پیش بینی و دپو شده است.
وی افزود: هلال احمر به سبب سر و كار داشتن با عموم مردم جامعه، آموزش های همگانی، مقدماتی، تكمیلی و تخصصی شامل نجات در آوار (زلزله) ، سیلاب، جاده، برف و كولاك، ارتفاع ، كوهستان و غیره را در دستور كار خود قرار داده است.
وی تاكید كرد: ازآموزش های تخصصی مهمتر ارائه آموزش های همگانی برای عموم جامعه است كه شامل اطلاعات اولیه درباره حوادث، برخوردها و ارزیابی ها در مراحل ابتدایی، تنفس مصنوعی و CPR می باشد و اگر آموزش های همگانی در جامعه تبدیل به فرهنگ شود در مقابله با حوادث قدرتمندانه و هوشمندانه برخورد خواهیم كرد.
وی بیان كرد: در بافت های فرسوده و مقاوم سازی شاید نتوانیم دخالت كنیم ولی با آموزش های همگانی می توان نقش فرهنگ سازی برای مقاوم سازی خانه ها را حائز اهمیت نمود.
معاون امداد و نجات جمعیت هلال احمر استان مركزی گفت: هم اكنون حدود یك هزار نیروی آموزش دیده تخصصی در سطح این استان وجود دارد كه به فراخور حوادث فراخوان می شوند و این تیم ها در قالب اسكان اضطراری، آوار، حمایت روانی، كوهستان، سیلاب ، برف و كولاك ، جاده و حوادث هسته ای گروه بندی شده اند.
محمدی افزود: كانال ارتباطی جمعیت هلال احمر استان مركزی شماره 112 است و نیروهای مستقر در EOC (مركز عملیات اورژانسی هلال احمر) به صورت 24 ساعته در آماده باش كامل قرار دارند.
وی بیان كرد: برای زمستان 10 پایگاه ثابت در محورهای ارتباطی استان مركزی عملیات امداد و نجات انجام می دهند و با توجه به شرایط جوی هشت پایگاه سیار نیز در گردنه ها و موارد ضروری خدمات لازم را ارائه خواهند كرد.
وی اظهاركرد: دربرف وكولاك در جاده ها علاوه بر امدادرسانی؛ بحث اسكان در حسینیه ها، مساجد و پایگاه های امدادجاده ای و تغذیه اضطراری نیز برای 24 ساعت در صورت مسدود بودن جاده ها پیش بینی می شود.
معاون امداد ونجات جمعیت هلال احمر استان مركزی، احداث انبارهای امدادی در نقاط مختلف استان، ارائه آموزش های تخصصی، ساماندهی افراد آموزش دیده، به روزرسانی اطلاعات بازآموزی و تداوم آموزشی، انجام عملیات تمرینی توان افزایی ، به روزرسانی تجهیزات، آمبولانس ها و تجهیزات رهاسازی در جاده ها را از برنامه های در دست اقدام این جمعیت در استان عنوان كرد.
محمدی توضیح داد: دربرف اول كه حدود دو هفته قبل در استان مركزی بارید، گردنه دخان واقع در محور ارتباطی ساوه - همدان بر اثر برف و كولاك مسدود شد و در این حادثه دو دستگاه آمبولانس به یاری تنها پایگاه ثابت امداد جاده ای منطقه شتافت و عملیات امداد رسانی صورت گرفت.
وی گفت: دراین عملیات امداد و نجات حدود 800 نفر از مسافران گرفتار در برف ، در شهرهای ساوه و زرندیه اسكان اضطراری داده شدند و وسایل گرمایشی و تغذیه اضطراری در اختیار آنان قرار گرفت.
وی یادآور شد: در صورت نهادینه كردن آموزش های همگانی در جامعه، ایجاد فرهنگ مقاوم سازی بناها ، مدیریت واحد عملیات های امدادی و انجام عملیات های تمرینی برای به روزرسانی نیروها؛ امكان امدادونجات به مصدومان احتمالی در حوادث غیرمترقبه افزایش خواهد یافت.
معاون امداد و نجات جمعیت هلال احمر استان مركزی همچنین گفت: مركز ON SAT (مركز نگهداری سگ های زنده یاب) در پایگاه آهنگران به سمت فرمهین واقع در 30 كیلومتری اراك با داشتن دو قلاده سگ زنده یاب نیز برای پیداكردن افراد مصدوم زیرآوار مانده، آماده خدمات رسانی در مواقع بحرانی است.
محمدی ادامه داد: براساس تفاهم نامه ای بین دبیر كل جمعیت هلال احمر و استاندارمركزی مقرر شد در هرماه 15 روز یكبار ، یك فروند بالگرد در فرودگاه اراك مستقر شود تا در حوادث احتمالی پاسخگویی لازم را داشته باشیم.
وی افزود: طی سال های گذشته چندین عملیات امداد و نجات به وسیله بالگرد انجام شد، اما در حال حاضر به خاطر انجام پاره ای تعمیرات و عدم وجود محل مناسب برای اسكان عوامل امدادی و استقرار بالگرد باعث شده استان مركزی در دو ماه اخیر فاقد بالگرد باشد.
به گفته محمدی، استان های قم ، لرستان ، همدان و تهران به عنوان استان های معین استان مركزی برای حوادث و سوانح احتمالی تعیین شده اند و مركزی نیز به عنوان معین استان های قم ، لرستان ، همدان و تهران تعیین شده است.

*** در ایران 120 گسل زلزله شناسایی شده كه از این تعداد 20 گسل فعال است
مدیركل بنیاد مسكن انقلاب اسلامی استان مركزی نیز می گوید: در ایران حدود 120 گسل شناسایی شده كه از این تعداد 20 گسل فعال است.
محمدرضا رضا فرح گفت: سامانه گسلی زاگرس كه ازمرزعراق و ایران (شهرمریوان) شروع شده و تا شمال بندرعباس امتداد دارد، سامانه گسلی مكران كه از جمله گسل های طویل در ساحل دریای عمان درجنوب شرق ایران است و سامانه گسلی قطر- كازرون شامل قطعات گسل برازجان ، كنارتخته، كازرون و دنا از جمله مهمترین گسل های كشورمان است.
وی افزود: ایران با دارابودن یك درصد جمعیت جهان یكی از 10 كشور سانحه خیز جهان است و شش درصد تلفات بلایای طبیعی دنیا را به خود اختصاص داده است.
وی آسیب پذیری ایران در برابر زلزله را یكهزار برابر كشورهای ژاپن و آمریكا عنوان كرد و گفت: 90 درصد شهرها و روستاهای كشورمان در معرض خطر سیل و زلزله قرار دارد.
به گفته مدیركل بنیاد مسكن انقلاب اسلامی استان مركزی ، از 31 نوع حوادث طبیعی در ایران ، 17 مورد آن از جمله سیل، زلزله ، زمین لغزش و طوفان در استان مركزی رخ می دهد وان منطقه جزو 10 استان اول دارای حوادث طبیعی كشور است.
رضافرح با بیان اینكه استان مركزی با داشتن بیش از 11 گسل از جمله دو گسل فعال تلخاب و تبرته كه بیشتر فعالیت آن در شهرستان های زرندیه و ساوه است ، گفت: مركزی یكی ازاستان های خطرپذیردراین زمینه است و شهرستان های یادشده نیزكمترین تعداد واحدهای مقاوم سازی شده را دارند.
وی تعداد روستاهای استان مركزی را براساس سرشماری سال 1390 ، یك هزار و 210 پارچه ، جمعیت روستایی را بیش از 369 هزار نفر و مجموع شهرهای زیر25 هزار نفر را 27 شهر و با جمعیت افزون بر یك میلیون و 455 هزار نفر ذكر كرد.
وی افزود: با استفاده از تسهیلات طرح ویژه درسال های گذشته بالغ بر 35 هزار واحد روستایی در سطح استان مركزی مقاوم سازی شده و حدود 77 هزار واحد دیگر نیاز به مقاوم سازی دارند.

*** اجرای دقیق و كامل مقررات ملی ساختمان و اصول و ضوابط معماری و شهرسازی بهترین پیشگیری راه از زلزله است
به گفته مدیرمسكن و ساختمان اداره كل راه و شهرسازی استان مركزی ، اجرای دقیق و كامل مقررات ملی ساختمان و اصول و ضوابط معماری و شهرسازی در احداث ساختمان ها و نیز به كارگیری عوامل اجرایی ماهر و دارای كارت مهارت فنی و مصالح استاندارد و مرغوب باعث ایجاد ساختمان هایی با كاركرد مناسب حین وقوع زلزله شده و بهترین پیشگیری به حساب می آید.
مجتبی قادری ، شناخت و آگاهی از خطرات زمین ساختی پیرامون مناطق شهری و روستایی، آمادگی لازم برای مدیریت بحران در صورت بروز حوادث طبیعی به ویژه زلزله و زمین لغزش، جمع آوری اطلاعات پایه و سامان دهی و تجزیه و تحلیل آنها در زمینه زلزله و استفاده از آنها در برنامه ریزی شهری و طراحی مهندسی ساختمان ها ، انجام مطالعات پژوهشی كاربردی نظیر طرح لرزه خیزی و پهنه بندی خطر نسبی زمین لرزه در استان مركزی و طرح ریزپهنه بندی زلزله شهر اراك، تجهیز و تكمیل شبكه لرزه نگاری استان و احداث پایگاه لرزه نگاری باند پهن ورچه خمین و جلوگیری از گسترش سكونت گاه های غیررسمی را از جمله اولویت های برنامه ای اداره كل راه و شهرسازی استان مركزی عنوان كرد.
وی گفت: برای مقاوم سازی واحدهای مسكونی بافت های فرسوده در كلان شهر اراك 500 میلیون ریال ، برای شهرهای بالای 200 هزار نفر(ساوه) 400 میلیون ریال و برای سایر شهرهای استان 300 میلیون ریال پیش بینی شده است.
وی افزود: این تسهیلات 10 تا 15 ساله است و سود دوران مشاركت 22 درصد و دوران ساخت 21 درصد است و دولت متعهد شده كه 10 درصد آن را بپردازد با این حساب سود دوران مشاركت 21 درصد و دوران ساخت 11 درصد خواهد بود و هم اكنون هیچ محدودیتی وجود ندارد و بانك ها سهمیه ای بطور سالانه در نظر می گیرند.
مدیرمسكن و ساختمان اداره كل راه و شهرسازی استان مركزی گفت: این استان به سبب قرار گرفتن در شرایط ویژه لرزه زمین ساختی ، گسل های زیادی به عنوان چشمه های لرزه زا در دل خود دارد.
قادری افزود: گسل تبرته با روند شمال غربی - جنوب شرقی از شمال غربی روستای تبرته در فاصله 15 كیلومتری غرب فرمهین واقع شده و تا فراسوی جنوب شرقی روستای انجدان در جنوب شرقی اراك گسترش دارد و طول این گسل بیشتر از یكصد كیلومتر است و بطور كلی گسل تبرته مهمترین گسل نزدیك به شهر اراك است و از فاصله حدود 15 كیلومتری شمال شرقی اراك می گذرد و می تواند بیشترین شتاب را به شهر اراك وارد كند.
وی بیان كرد: گسل تلخاب با روندی تقریبا موازی گسل تبرته در شمال شرقی آن گسترش دارد كه از فاصله حدود 40 كیلومتری شمال شرقی اراك می گذرد واز فاصله حدود 4 كیلومتری شرق كمیجان در شمال غربی تا نزدیكی خورهه در جنوب شرقی (شمال غربی دلیجان) ادامه می یابد.
وی اظهاركرد: اثر این گسل در كنار جاده اراك - قم در فاصله حدود شش كیلومتری ابراهیم آباد قابل مشاهده است و درروستای تلخاب زون گسل را به وضوح می توان دید و این گسل در انتهای شمال غربی تغییر روند داده و به سوی شمال متمایل می شود و تا شمال روستای كسرات در ارتفاعات تساور گسترش دارد و طول آن بیشتر از 110 كیلومتر است و از فاصله حدود 12 كیلومتری جنوب غربی آشتیان واز فاصله حدود 10 كیلومتری شمال شرقی فرمهین می گذرد.
وی گفت: گسل تفرش هم روند گسل های تلخاب و تبرته است و از جنوب غربی شهر تفرش می گذرد و این گسل حدود 50 كیلومتر طول دارد و شاخه اصلی آن از فاصله حدود 4 كیلومتری جنوب شرقی تفرش می گذرد ، اما شاخه های كوچك دیگری از آن در فاصله كمتری از تفرش قرار دارد.
به گفته مدیر مسكن و ساختمان اداره كل راه و شهرسازی استان مركزی ، گسل ایندس نیز با درازای بیش از یكصد كیلومتردر جنوب و جنوب غربی دشت ساوه قرار دارد و ازجنوب و جنوب شرقی تا نزدیكی سلفچگان گسترش دارد و این گسل از فاصله حدود صد متری شمای شرقی سد ساوه می گذرد.
قادری گفت: گسل های متعددی مانند چغار، عزالدین، خشك رود، كوشك نصرت، البرز، بیدهند، كهك، موجان، راهجرد، نیزار، شمال محلات، جنوب محلات، گسل های خمین، گلپایگان، شمال فرنق، امان آباد، انجیرك و چشمه پلنگ در پهنه استان و اطراف آن گسترش دارد كه هركدام آنهااهمیت خاصی دارند ولی گسل های كوشك نصرت، تفرش، ایندس، تبرته، تلخاب وچشمه پلنگ مهمترین گسل های فعال استان مركزی به شمار می آیند.
وی افزود: استان مركزی در مقایسه با پیرامون آن از میزان لرزه خیزی نسبتا كمتری برخوردار است و در قسمت های جنوب شرقی و به ویژه غرب كاهش می یابد به گونه ای كه در بخش غربی استان مركزی نسبتا آرام است ولی بخش های شمالی و مركز آن دارای میزان لرزه خیزی بیشتری است.
وی، با انتقاد از دستگاه های متولی امر حوادث غیرمترقبه، همگرایی و هماهنگی بین سازمانی این دستگاه ها را ضعیف خواند و گفت: موضوع زلزله دربین مردم وحتی مسئولان ومتولیان امر جدی گرفته نمی شود و ازسویی نیز اعتباركافی برای این موضوع اختصاص داده نمی شود، آموزش های همگانی به صورت مقطعی است و از استمراركافی برخوردار نیست ضمن اینكه برخی از شیوه های آموزشی سنتی است و منطبق بر آخرین تجربیات جهانی نمی باشد.
گزارش: احمد الهی
6066/6012