كشورهای آفریقایی 26 دسامبر سال 1945 میلادی به یك واحد پولی مشترك رسیدند كه به 'فرانك آفریقا' موسوم شد . این واحد پولی كه به ابتكار دولت فرانسه ایجاد شد با گذشت دقیقا 70 سال و به رغم بروز فراز و نشیب های اقتصادی هم در اروپا و هم در آفریقا توانسته است تا كنون در بسیاری از مناطق آفریقا به بقای خود ادامه دهد.
كشورهای آفریقایی 'بنین'، 'بوركینا فاسو'، 'گینه بیسائو'، 'ساحل عاج'، 'مالی'، 'نیجر'، 'سنگال'، 'توگو'، 'جمهوری آفریقای مركزی'، 'چاد'، 'كنگو'، 'گینه'، 'گابون' و 'كامرون' از جمله كشورهای هستند كه واحد پولی مشترك آفریقا همچنان براقتصاد آنان حاكم است.
بسیاری از كشورهای آفریقایی طی 70 سال گذشته یكی پس از دیگری به استقلال دست یافتند و به تبع آن تلاش كردند از چتر اقتصادی كشورهای استمارگر نیز خارج شوند.
برای مثال با استقلال كشورهای غنا ، نیجریه و سیرالئون از استعمار انگلیس ، واحد پول پوند نیز از این كشورها رخت بربست ولی نكته حایز اهمیت اینكه واحد پولی 'فرانك آفریقا' كه كاملا تحت نفوذ و مدیریت فرانسه است همچنان در بسیاری از مناطق آفریقا حكمفرماست.
از جمله ویژگی های واحد پولی مشترك آفریقا آن است كه بانك مركزی فرانسه پشتوانه آن محسوب می شود.
برمبنای همین ساختار و براساس توافقی ، از سال 1945 یعنی زمان شكل گیری واحد پولی مشترك آفریقا تا سال 1975 میلادی صد درصد ذخایر ارزی كشورهای آفریقایی دارای 'واحد پولی مشترك' در بانك مركزی فرانسه نگهداری می شد.
این میزان از سال 1975 میلادی تا به بعد به 65 درصد كاهش یافت و در سال 2007 میلادی براساس توافق جدیدی 50 درصد ذخایر ارزی كشورهای آفریقایی دارای واحد پولی مشترك در بانك مركزی فرانسه نگهداری می شود.
نكته جالب توجه دیگر در واحد پولی مشترك آفریقا این است كه هریك از كشورهای عضو این توافق می توانند تصاویر و طرحهای مورد نظر خود را بر روی پول ملی خود درج كنند ولی ارزش هر واحد از این پولهای ظاهرا متفاوت با یكدیگر برابر است.
این وضعیت موجب شده كه طی 70 سال گذشته بخش عمده ای از ذخایر ارزی و پولی آفریقا در بانك مركزی فرانسه نگهداری شود و برهمین اساس دولت فرانسه توانسته است نفوذ قابل ملاحظه ای بر اقتصاد و گردش پولی در آفریقا داشته باشد كه بی شك منافع سرشاری از این طریق نصیب پاریس شده است.
آمار موسسات مالی مستقل بین المللی نشان می دهد كه در سال 2005 میلادی بیش از 3 هزار و 600 میلیارد فرانك آفریقا معادل 72 میلیارد یورو از ذخایر ارزی آفریقا در بانك مركزی فرانسه نگهداری می شد و این به منزله مدیریت اقتصادی بخش بزرگی از آفریقا توسط فرانسه است.
گرچه طی سالهای گذشته و با ورود فعال و گسترده چین به آفریقا و سرمایه گذاریهای عمده پكن در قاره سیاه رقیب بزرگی برای فرانسه در این منطقه ظهور كرده ولی پاریس تا كنون توانسته است بخش بزرگی از برتری اقتصادی خود را در كشورهای آفریقایی حفظ كند.
با این وجود به نظر می رسد كه تمایل كشورهای آفریقایی برای همكاری با تمامی سرمایه گذاران از جمله چین از یك سو و نیز رقابت تنگاتنگ قدرتهای بزرگ از سوی دیگر، موجب خواهد شد آفریقا در آینده نزدیك به یك منطقه چند قطبی تبدیل شود و از حیطه نفوذ و انحصار یك یا دو قدرت خارج گردد.
در همین راستا 'آنگولا' از ابتدای ماه میلادی جاری 'یوآن' را به عنوان واحد پول دوم خود پذیرفت.
آفریقای جنوبی به عنوان نخستین شریك تجاری چین در قاره آفریقا و زیمبابوه نیز پیش از این، واحد پول چین را به عنوان واحد دوم پولی خود پذیرفته بودند.
این در حالی است كه 'غنا' ، 'نیجریه' و 'جزیره' موریس نیز ذخایر ارزی خود را به صورت 'یوان' نگهداری می كنند.
این روند بیانگر آن است كه 'یوآن' به تدریج در حال تبدیل شدن به واحد پولی فراگیر در آن دسته از كشورهای آفریقایی است كه عضو واحد پول مشترك یعنی 'فرانك آفریقا ' نیستند.
چین از سال 2009 میلادی به عنوان نخستین شریك تجاری آفریقا وارد مبادلات اقتصادی این قاره شد. در سال 2014 میلادی مجموع مبادلات اقتصادی چین با كشورهای آفریقایی بالغ بر دوهزار و 220 میلیارد دلار برآورد شده است كه تقریبا 20 برابر مبادلات اقتصادی این كشور با آفریقا نسبت به سال 2000 میلادی است.
گزارش از محمدرضا عرفانیان
خاورم**1583**1586
تهران- ایرنا- پس از پایان جنگ جهانی دوم ، برگ جدیدی از تاریخ تحول آفریقا رقم خورد كه ایجاد واحد پولی مشترك آفریقا از جمله این رویدادها محسوب می شود.
