مشاركت و شتاب در اجرا دو نیاز اساسی در بهسازی بافتهای فرسوده شهری

بطور معمول بافتهای فرسوده شهری از ارزش مكانی، محیطی و اقتصادی نازلی برخوردارند و به دلیل فقر ساكنین و مالكین آنها امكان نوسازی خودبخودی را نداشته و نیز سرمایه گذاران انگیزه‌ای جهت سرمایه گذاری در آن را ندارند.
البته در این میان بخشی از بافتهای شهری با عنوان 'بافت قدیمی' نیز وجود دارد كه شامل بناهایی است كه قبل از سال 1300 شكل گرفته اند.
بافت قدیمی نیز به رغم برخورداری از ارزشهای هویتی بخاطر فرسودگی كالبدی و فقدان استانداردهای ایمنی، استحكام و خدمات و زیرساختهای شهری از منزلت مكانی و سكونتی پایین برخوردار است.
رشد شهرنشینی نقش چشمگیری در تغییر بافتهای اصیل شهری و شكل گیری بافت فرسوده و ناكارآمد شهری دارد.
از آنجا كه مهمترین مولفه در جریان بازسازی بافتهای فرسوده و ناكارآمد شهری پیشگیری از گسترش حاشیه نشینی و توانمندسازی ساكنین این بافتها از طرق مختلف است لذا افزایش میزان مشاركت ساكنین بافتهای فرسوده در روند نوسازی و پیشگیری از خالی شدن بافت، ارتقاء كیفی بافتها و تامین فضای سبز از مهمترین مولفه ها در حفظ هویت فرهنگی اجتماعی آنها است.
از طرف دیگر بافتهای فرسوده محدوده های آسیب پذیر شهر محسوب می شوند كه نیازمند برنامه ریزی جامع برای ساماندهی، ارتقای كیفیت سكونت و حفظ بافت فرهنگی اجتماعی این مناطق است.
بر این اساس هم اینك در سطح 495 شهر كشور 54 هزار هكتار بافت فرسوده وجود دارد كه 21 هزار هكتار آن شامل بافتهای قدیمی و ارزشمند تاریخی است.
دولت در قالب طرحهای مختلف برای بازسازی و نوسازی این بافتها كه هشت میلیون و 500 هزار نفر در قالب یك میلیون و 800 هزار واحد مسكونی در این محدوده زندگی می كنند، اقدام كرده و تسهیلات پرداخت می‌كند.

* بافت فرسوده مشهد
كلانشهر مشهد در زمینه میزان بافت فرسوده در كشور رتبه دار است و پس از تهران و تبریز با دارا بودن دو هزار و 292 هكتار بافت فرسوده در جایگاه سوم ایستاده است.
هم اینك بافت فرسوده مشهد با گستره دو هزار و 292 هكتار حدود هشت درصد مساحت این شهر و 19 درصد جمعیت آن را در خود جای داده است.
بافت فرسوده مشهد شامل محدوده اطراف حرم امام رضا(ع)، بافت فرسوده میدان شهدا، بافت فرسوده آبكوه و بافت فرسوده قلعه وكیل آباد است.
منطقه چهار شهرداری مشهد بیشترین و منطقه 12 آن كمترین میزان بافت فرسوده این شهر را در خود جای داده اند.
به رغم گذشت افزون بر دو دهه از آغاز روند نوسازی و ساماندهی بافت فرسوده در كلانشهر مشهد روند بازسازی به كندی پیش می رود و فعالیتهای انجام شده در این زمینه محسوس و قابل قبول نیست.

* پیشرفت 15 درصدی
مدیر ساماندهی بافت فرسوده و سكونتگاههای غیررسمی شهرداری مشهد می گوید 10 درصد از 65 هزارهكتار بافت فرسوده شهری در سطح كشور متعلق به مشهد است.
مسعود رضا مشرقی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: روند نوسازی بافت فرسوده مشهد از پیشرفت 15 تا 20 درصد برخوردار است و پروژه ها با محوریت مشاركت ساكنین این بافتها در روند بهسازی و نوسازی در دست انجام است.
وی ادامه داد: 20 درصد جمعیت این كلانشهر در بافتهای فرسوده ساكن هستند لذا توجه به مسائل اجتماعی فرهنگی در نوسازی بافت فرسوده مهمتر از بافت كالبدی است.
مدیر ساماندهی بافت فرسوده و سكونتگاههای غیررسمی شهرداری مشهد گفت: بالا بردن ضریب ماندگاری ساكنین از ضروریات نوسازی بافت فرسوده است زیرا با خالی شدن آن از سكنه جایگاه و منزلت فرهنگی این بافتها در معرض تهدید قرار می گیرد.
وی مساحت بافت فرسوده مشهد را دو هزار و 292 هكتار ذكر و بیان كرد: 367 هكتار از این مساحت كه 20 درصد بافت را شامل می شود دارای مدیریت اجرایی است.
مشرقی افزود: 10 درصد این میزان نیز به مساحت 215 هكتار دارای طرح موضوعی و 70 درصد دیگر دارای طرح تفصیلی است.
وی كمبود اعتبار و فقدان مشاركت ساكنان بافت در عملیات نوسازی را از مهمترین مشكلات پیش رو در این زمینه دانست.

* پنج هزار میلیارد ریال اوراق مشاركت برای نوسازی
شهردار مشهد نیز در خصوص وضعیت بافت فرسوده این كلانشهر به خبرنگار ایرنا گفت: پروژه نوسازی بافت فرسوده باید با مشاركت ساكنان با هدف احیای حیات فرهنگی و اجتماعی این مناطق انجام شود.
سیدصولت مرتضوی به فروش پنج هزار میلیارد ریال اوراق مشاركت برای اجرای پروژه نوسازی بافتهای فرسوده مشهد طی دو سال اخیر اشاره و بیان كرد: با انتشار این اوراق كار نوسازی بافتهای فرسوده در مشهد جان تازه‌ای گرفت.
وی افزود: امسال پیشنهاد انتشار 10 هزار میلیارد ریال اوراق برای نوسازی بافتهای فرسوده مشهد به بانك مركزی ارائه شد كه در صورت تحقق، عملیات بهسازی این بافتها شتاب خواهد گرفت.
شهردار مشهد ادامه داد: بازسازی بافت فرسوده و ساماندهی یك میلیون و 200 هزار نفر ساكن سكونتگاههای غیررسمی و حاشیه شهر از مهمترین دغدغه های مدیریت شهری مشهد است كه باید در سطح ملی به آن توجه شود.

* 794 پروانه ساختمانی در بافت فرسوده مشهد
مدیر ساماندهی بافت فرسوده و سكونتگاه‌های غیررسمی شهرداری مشهد گفت: صدور پروانه های ساختمانی در بافت فرسوده از سال 1392 آغاز شد.
وی افزود: از آن سال تا پایان پارسال 719 فقره و در نیمه نخس امسال 75 فقره پروانه ساختمانی در این بافتها صادر شد.
مشرقی ادامه داد: مطالعات بافت فرسوده منطقه آبكوه مشهد بطور كامل به پایان رسیده و كار نوسازی این بافت با 12 درصد پیشرفت در حال انجام است.
وی گفت: مطالعات بافت فرسوده مناطق وكیل آباد و محمدآباد مصلا نیز با 85 درصد پیشرفت مراحل پایانی را می گذراند.
مدیر ساماندهی بافت فرسوده و سكونتگاه‌های غیررسمی شهرداری مشهد افزود: نوسازی بافت فرسوده میدان شهدا نیز با 65 درصد پیشرفت و همچنین نوسازی بافت فرسوده پیرامون حرم مطهر امام رضا(ع) با 55 درصد پیشرفت در حال انجام است.
وی ادامه داد: مطالعات بهسازی بافتهای فرسوده در مناطق سعدی و هاشمی نژاد مشهد نیز به پایان رسیده و پس از تصویب طرح در كمیسیون ماده پنج عملیات اجرایی بهسازی این بافتها از سال آینده آغاز خواهد شد.

* 20 هزار میلیارد ریال اعتبار نیاز است
معاون شهرسازی و معماری شهرداری مشهد نیز در خصوص وضعیت بافت فرسوده و سكونتگاههای غیررسمی این كلانشهر گفت: هم اكنون مناطق بسیاری در شهر مشهد هستند كه شرایط بافت فرسوده را دارند اما به سبب فقدان سند، فرسودگی آنها مورد تائید مسئولان كشوری نیست.
محمدرضا حسین نژاد در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: یك میلیون و 300 هزار نفر در هشت پهنه و 64 محله حاشیه شهر مشهد سكونت دارند.
وی ادامه داد: چنانچه مشكل سند منازل این مناطق حل شود حدود سه هزار هكتار دیگر بافت فرسوده به مساحت بافت فرسوده مشهد افزوده می شود.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری مشهد گفت: ساماندهی سكونتگاههای غیررسمی و حاشیه شهر مشهد در بازه زمانی پنج ساله افزون بر 20 هزار میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد.

* تزریق 10 هزار میلیارد ریال به بافت فرسوده مشهد
معاون اقتصادی شهرداری مشهد نیز به خبرنگار ایرنا گفت: امسال مبلغ 10 هزار و 500 میلیارد ریال اعتبار از طریق فروش اوراق مشاركت به بافت فرسوده مشهد تزریق می شود.
محمدرضا مزجی افزود: شهرداری مشهد برای بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده برنامه بلند مدت تدوین كرده و بر این اساس برای هر بافت فرسوده مدیر اجرایی تعیین شده است.
وی ادامه داد: از سال 1384 تاكنون مبلغ 16 هزار و 500 میلیارد ریال اعتبار از طریق فروش اوراق مشاركت به این بافت تزریق شده است.
مزجی گفت: امسال نیز برای نوسازی بافت فرسوده منطقه آبكوه مشهد دو هزار میلیارد ریال اوراق مشاركت منتشر می شود.
وی افزود: این اعتبار صرف اجرای دو پروژه فضای سبز، بازگشایی معابر و 45 پروژه تجاری، مسكونی و اداری می شود.
معاون اقتصادی شهرداری مشهد در ادامه با اشاره به تخصیص دو هزار میلیارد ریال اعتبار برای بافت فرسوده منطقه عامل از محل فروش اوراق مشاركت گفت: این اعتبار نیز برای اجرای یك پروژه فضای سبز، توقفگاه خودرو، مجتمع ورزشی و 25 پروژه تجاری، مسكونی و اداری هزینه می شود.
وی ادامه داد: بودجه بافت فرسوده طرح میدان شهدا نیز امسال از محل فروش اوراق مشاركت، دو هزار میلیارد ریال است كه این بودجه برای پروژه های مشاركتی، توقفگاه خودرو، فضای سبز و تعداد هفت پروژه سرمایه گذاری اعمال می شود.
مزجی افزود: برای نوسازی بافت منطقه ثامن مشهد نیز چهار هزار و 500 میلیارد ریال اعتبار در قالب انتشار اوراق مشاركت در سال جاری در نظر گرفته شده است.
وی همچنین گفت: برای اجرای طرحهای نوسازی بافتهای فرسوده باید مردم، دولت و شهرداری در كنار یكدیگر مشاركت كنند.

* سرمایه گذاری هفت هزار میلیارد ریالی دولت
بافت فرسوده منطقه ثامن مشهد با توجه به همجواری با بارگاه منور رضوی از اهمیت خاصی برخوردار لذا در سطح ملی مورد توجه دولتمردان است.
طرح ملی نوسازی و بهسازی بافت پیرامون حرم مطهر رضوی در گستره ای به وسعت 366 هكتار از سال 1374 آغاز شده و تاكنون فقط 55 درصد پیشرفت داشته است.
معاون معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: دولت تاكنون از محل اعتبارات سازمان عمران و بهسازی افزون بر هفت هزار میلیارد ریال در منطقه ثامن مشهد سرمایه گذاری كرده كه البته به نظر می رسد سرمایه آورده شده توسط دولت با كاری كه انجام می شود متناسب نیست.
پیروز حناچی افزود: رویكرد نوسازی بافتهای فرسوده استفاده از ظرفیتهای مردمی و مشاركت بخش خصوصی است.
وی ادامه داد: در فرایند نوسازی و بهسازی بافت فرسوده منطقه ثامن ساز و كاری دیده شده كه به واسطه بارگذاری سنگین، سرمایه گذاری در این منطقه دارای توجیه اقتصادی است.
معاون وزیر راه و شهرسازی گفت: چنانچه قیمت زمین در این منطقه سرسام آور افزایش نیابد و از قاعده خارج نشود، فرایند بهسازی آن با توجه به توجیه اقتصادی به گردش درآمده و سرعت می گیرد.
وی افزود: با توجه به انتخاب مشهد به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام در سال 2017 میلادی، طرح و برنامه نوین شهرسازی و شهر هوشمند برای اجرا در اطراف حرم مطهر امام رضا(ع) شامل موارد مختلف شهرسازی نظیر كاربریها، خط آسمان و دسترسی طراحی شده است.

* تملك 30 درصد بافت فرسوده آبكوه
سرپرست مدیریت اجرایی بافت فرسوده آبكوه نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با اشاره به تملك 30 درصد این بافت گفت: طی 2،5 سال گذشته 580 قطعه از هزار و 894 قطعه موجود در منطقه آبكوه مشهد به مساحت 75 هزار و 12 متر تملك شده است.
علیرضا قربانیان افزود: 157 هزار و 720 متر دیگر از این بافت باید تملك شود و همچنین طبق مصوبه شورای اسلامی شهر مشهد 33 قطعه 250 متری در شمال شرقی این بافت و دو قطعه 300 متری آماده واگذاری به ساكنین برای نوسازی است.
وی ادامه داد: هم اكنون شش پروژه سرمایه گذاری برای این بافت تعریف شده كه در مرحله تملك زمین قرار دارد.
سرپرست مدیریت اجرایی بافت فرسوده آبكوه با اشاره به انتشار هزار و 500 میلیارد ریال اوراق مشاركت برای تملك این بافت گفت: امسال نیز دو هزار میلیارد ریال در قالب فروش اوراق مشاركت برای تملك بافت فرسوده آبكوه در نظر گرفته شده است.
وی افزود: آبكوه و سعدآباد كه در گذشته روستاهایی در حاشیه شهر مشهد بودند اینك سكونتگاه یكپارچه ای معروف به محله قلعه آبكوه را با هشت هزار نفر جمعیت در داخل شهر مشهد شكل داده اند.

* نفوذناپذیری اورژانس و نیروهای امدادی
جدا از مباحث اعتباری و كندی انجام پروژه نوسازی بافت فرسوده معضل نفوذناپذیری این مناطق برای نیروهای امدادی و آتش نشانی از موضوعات مهم در بافتهای فرسوده است كه در مواقع بحران عواقب جبران ناپذیری در پی دارد لذا در روند نوسازی باید به این مهم توجه شود.
مدیرعامل سازمان آتش نشانی مشهد در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: در اغلب مراكز اقامتی و ساختمانهای واقع در بافتهای فرسوده به خصوص بافت پیرامونی حرم منور امام رضا(ع) امكان امدادرسانی و ورود خودروهای سنگین آتش نشانی وجود ندارد.
آتشپاد دوم حسن جعفری معابر كم عرض را از مهمترین مشكلات بافت اطراف حرم مطهر امام رضا(ع) و سایر بافتهای فرسوده ذكر و بیان كرد: همین معابر كم عرض نیز به توقفگاهی برای خودروها تبدیل شده اند كه هنگام امدادرسانی مشكل را دوچندان می كند.
وی افزود: طول نردبانهای سازمان آتش نشانی برای عملیات امداد و نجات حدود 20 متر است لذا امكان استفاده از این نردبانها در معابر باریك بافت فرسوده وجود ندارد.
مدیرعامل سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی مشهد ادامه داد: دود گرفتگی علت بیش از 70 درصد فوتیهای ناشی از آتش سوزی است كه این رقم ارتباط مستقیم با امكان استفاده از تجهیزات آتش نشانی و زود رسیدن به محل حادثه دارد.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری مشهد نیز در این خصوص گفت: یكی از موارد مورد توجه در بافتهای فرسوده نفوذناپذیری این مناطق برای اورژانس و نیروهای امدادی است لذا در تبصره 41 بودجه سال 94 شهرداری مشهد مبلغ 500 میلیارد ریال برای تملك، بازگشایی و اصلاح معابر حاشیه شهر و معابر دارای اولویت اختصاص یافت.
حسین نژاد افزود: اعتبارات نقدی تملك شهرداری مبلغ هزار و 450 میلیارد ریال است كه 500 میلیارد ریال از این مبلغ برای ساماندهی معابر حاشیه شهر در سال جاری تخصیص یافت.
طبق برنامه پنجم توسعه سالانه باید حداقل 10 درصد از بافتهای فرسوده در سطح كشور نوسازی می شد كه این امر در كلانشهر مشهد مانند سایر كلانشهر با عقب ماندگی زیادی همراه است.
7505/1858