تهران- پكن؛ حركت در مسیر مشاركت راهبردی

** خیز اقتصادی؛چین شریك تجاری اول 120 كشور دنیا
به گزارش خبرنگار سیاسی ایرنا، چین به عنوان دومین اقتصاد برتر دنیا در حالی به سمت رده اول اقتصادی جهانی خیز برداشته كه امسال یوان چین به عنوان سومین ارز در سبد صندوق بین المللی قرار گرفت. بانك توسعه زیر ساخت آسیا این كشور اصلاح نظام مالی بین المللی را از طریق راه اندازی ساختارهایی همچون بانك توسعه زیر ساخـت اسیا پیگیری می كند.
پیش بینی ها حاكی از این است چین در سال 2035 اقتصاد اول دنیا می شود. این كشور در حال حاضر با داشتن 6/3 تریلیون دلار بالاترین حجم ذخایر ارزی در دنیا را به خود اختصاص داده و در سال 2015 این رقم به 96/3 تریلیون دلار رسیده است.
در حال حاضر حجم مبادلات چین با آمریكا 550 میلیارد دلار، با اروپا 620 میلیارد دلار و با ژاپن هم 320 میلیارد دلار است كه توازن در هر سه حوزه به نفع چین است.
چین از نظر شاخص سرمایه گذاری و جذب سرمایه نیز رتبه بالایی به خود اختصاص داده است به طوری كه این كشور 128 میلیارد دلار در دنیا سرمایه گذاری كرده و از سوی دیگر 139 میلیارد دلار جذب سرمایه داشته است. علاوه بر این ذخایر ارزی كه باید سرمایه گذاری شود پیش بینی شده است در 2030 به رقم 500 میلیارد دلار برسد.
اگرچه در سال 2015 واردات چین هشت درصد رشد داشته است، با این حال نباید فراموش كرد كه 5/68 درصد از مصرف انرژی چین زغال سنگ است و سهم نفت در سبد مصرف انرژی این كشور تنها 10 درصد است.

**چین و ایران؛ توسعه همكاری ها در شرایط پساتحریم
چین شریك اول تجاری 120 كشور دنیاست، طی سال های اخیر فضای رسانه ای و افكار عمومی در قبال رابطه با چین به حضور اجناس بی كیفیت چینی در بازار ایران خلاصه شده است، با این حال نباید فراموش كرد كه چندین سال است كه این كشور نخستین شریك تجاری ایران می باشد. حجم مبادلات تجاری ایران و چین در سال 2014 حدود 52 میلیارد دلار بود. این رقم در سال 2015 به علت كاهش قیمت نفت با كاهش مواجه بود در حالی كه ایران در 2014 حدود 519 هزار بشكه نفت به چین صادر كرد این رقم در سال 2015 به 542 هزار بشكه رسید.
علاوه بر این 17 درصد از حجم كالاهای غیرنفتی به چین صادر می شود كه این رقم در سال گذشته افزایش یافت. باید متذكر شد كه در سال 2014 چین 36 درصد كل تجارت خارجی ایران را به خود اختصاص داد.
طی سال های اخیر كه ایران با تحریم های ظالمانه غرب مواجه بود چین یكی از كشورهایی بود كه كمك كرد اقتصاد ایران سرپا بماند.آن هم در زمانی كه به علت افزایش هزینه های همكاری با ایران خیلی از كشورها از اقتصاد ایران رفتند و از همكاری با ایران سرباز زدند.
ایران در این مدت اجناس و خدمات مورد نیاز خود را از طریق این كشور تامین كرد،و پروژه های ایران از طریق فاینانس چین اجرایی شد.
ممكن است این طور تلقی شود كه با رفع تحریم ها ایران به سمت غرب گرایش خواهد یافت با این حال چنین امری نه در عرصه واقعیت امكان پذیر است و نه برنامه ریزی و هدف گذاری ایران حركت در چنین سمت و سویی است.در واقع آمیختگی اقتصادی ایران و چین به اندازه ای هست كه به این زودی ها امكان انتقال از آن به سمت كشور دیگر امكان پذیر نیست. دستیابی به توسعه و دستیابی به اهداف و منافع ملی در شرایط رقابتی محقق می شود در واقع نه رابطه صرف با غرب و نه رابطه صرف با شرق تامین كننده منافع ایران نخواهد بود.
یكی از آثار تحریم، بلوكه شدن منابع مالی ایران در سیستم بانكی بین الملل بود در واقع با تحریم سوئیفت عملا امكان نقل و انتقال پول ایران وجود نداشت و همین امر باعث بلوكه شدن پول های ایران در كشورهای دیگر شده بود. چین هم یكی از كشورهایی بود كه پول ایران در آن بلوكه شده بود با این حال این منابع صرف تضمین فاینانس پروژه های و طرح های عمرانی و تولیدی ایران شد كه در صورت رسیدن به مرحله بهره برداری عملا آثار آن را در بخش های تولید و اشتغال خواهیم دید طبعا در صورت سررسید این منابع اگر طرح ها به مرحله عملیاتی رسیده باشد با بازپرداخت منابع فاینانس شده آزاد می شود و در غیر این صورت اقساط آن از محل منابع برداشت می شود ضمن اینكه متناسب با شرایط بین المللی و نرخ سود بهره به منابع تعلق می گیرد.

**عضویت ایران در پیمان شانگهای
سازمان همكاری های شانگهای یكی از نمودهای منطقه گرایی در آسیای شرقی و آسیای میانه است. این پیمان در حال حاضر علاوه بر همكاری های اقتصادی همكاری های سیاسی و نظامی را هم در دستور كار دارد. این امر به ویژه به علت بافت فرهنگی، مذهبی و قومی منطقه و استعداد آن برای گسترش افراط گرایی و تروریسم و ضرورت مقابله با آن اهمیت می یابد. ایران در حال حاضر به عنوان عضو نظر سازمان شانگهای است با این حال عضویت كامل ایران در این سازمان به علت تحریم های شورای امنیت محقق نشد در حالی كه در همین مدت هند و پاكستان توانستند به عضویت این پیمان درآیند. اكنون می توان گفت با لغو تحریم ها علیه ایران زمینه برای عضویت ایران در این پیمان فراهم شده است. عضویت در این پیمان قطعا ظرفیت هایی را در اختیار ایران برای پیگیری سیاست اصولی موازنه شرق و غرب فراهم می كند. موضع چین در قبال عضویت ایران در این سازمان احتمالا در اسنادی كه در سفر شی جین پینگ به تهران تهیه شده روشن خواهد شد.

**همكاری های هسته ای در دوران پسا تحریم
چین در مذاكرات هسته ای ایران و گروه 1+5 در دو سال اخیر اگر چه بازیگر اصلی نبوده با این حال در جریان این مذاكرات نقش سازنده ای ایفا كرده است همین امر در كنار همكاری های اقتصادی در زمانی كه این همكاری ها برای هر كشوری پرهزینه بود باعث اعتماد سازی بین دو كشور شده و از همین روست كه ادر بازطراحی راكتور آب سنگین اراك به عنوان طرف اصلی ایران و سازمان انرژی اتمی پیش بینی شده است و احتمالا در سفر شی جین پینگ درباره همكاری های هسته ای دو طرف هم مذاكراتی صورت گرفته و اسنادی امضا خواهد شد.

چین عرصه بین الملل؛بازیگری در خاورمیانه
چین و تاثیرات سیاسی و اقتصادی این كشور زیر ذره بین كشورهای بزرگ دیگر قرار دارد.

** اهمیت سفر شی جین پینگ
برای تبیین اهمیت سفر رییس جمهوری چین به تهران باید نگاهی به مسائل و رخدادهای عرصه بین المللی و منطقه ای پیرامون دو كشور پرداخت. بعد از 14 سال این اولین سفر نفر اول چین به تهران است كه این سفر مقارن شده با لغو تحریم های هسته ای علیه ایران، لازم به ذكر است كه شی جین پینگ قرار بود اردیبهشت ماه امسال به تهران سفر كند كه این سفر تا امروز به تعویق افتاد. همین یكشنبه اخیر 26 دی ماه بود كه بالاخره بعد از 12 سال مذاكره روز اجرای برجام فرا رسید و بعد از انجام تعهدات ایران و 1+5 تحریم هایی كه دستور لغو آنها در مهر ماه سال جاری صادر شده بود عملا لغو شد، در واقع شی جین پینگ نخستین رییس دولتی است كه بعد از لغو تحریم ها به ایران می آید و همین امر حتی از نظر سمبلیك نیز حائز اهمیت است.
از سوی دیگر ایران و عربستان به عنوان دو قدرت اصلی در منطقه خاورمیانه دور جدیدی از تنش ها را با شهادت شیخ نمر تجربه می كنند. به دنبال اعدام شیخ نمر باقر النمر روحانی برجسته شیعه درعربستان سعودی دور جدیدی از تنش ها بین دو كشور ایجاد شد . جمعی از مردم در تهران و مشهد با نمایندگی های عربستان حمله كردند و خساراتی به ساختمان های سفارت و كنسولگری عربستان سعودی وارد كردند با این حال این اقدام از سوی مسئولین و مقامات كشورمان محكوم شد و برخورد های انتظامی و قضایی با مسببین این حادثه نیز در جریان است. عربستان سعودی كه از توافق هسته ای و افزایش نفوذ ایران در خاورمیانه به شدت عصبانی بود این اقدام احساسی را دستمایه دور جدیدی از تنش ها قرار داد و سفارت خود را در تهران تعطیل كرد. چین كه از مصرف كنندگان اصلی نفت خاورمیانه است از به خطر افتادن امنیت انرژی در خاورمیانه و افزایش قیمت آن بیمناك است. از سوی دیگر این كشور با توجه به تركیب جمعیتی به ویژه در سینگ یانك با خطر تروریسم نیز دست به گریبان است بنابر این انگیزه جدی برای برقراری ثبات در منطقه خاورمیانه و كاهش تنش ها بین ایران و عربستان سعودی دارد. شی جین پینگ در سفر خود به خاورمیانه ابتدا به ریاض، پس از آن قاهره و در نهایت به تهران می آید و این تحركات را می توان در راستای تلاش های پكن برای كاهش تنش ها در خاورمیانه تعریف كرد. هر چند نواز شریف نخست وزیر پاكستان در سفر این هفته خود به تهران و ریاض تا حدود زیادی ابتكار عمل را در این زمینه در دست گرفته است.
این سفر در شرایطی انجام می شود كه برجام به نتیجه رسیده است. از سوی دیگر تنش بین ایران عربستان هم وجود دارد. در ضمن، این اولین سفر مقام اول چین به تهران بعد از 14 سال است بنابراین ظرف زمانی این سفر بسیار مهم است. از سوی دیگر شی جین پینگ قبل از سفر به ایران به عربستان و مصر سفر كرده و در ادامه این سفر قرار است به تهران سفر كند بنا براین این سفر از جهت مسائل منطقه ای هم حائز اهمیت است .
البته با توجه سفر نواز شریف به تهران به نظر می رسد حداقل از بابت میانجی گری بین ایران و عربستان سفر اهمیت سابق را نداشته باشد.

** امضای سند مشاركت راهبردی ایران و چین
چین با 60 كشور اسناد مشاركت راهبردی امضا كرده كه این اسناد در سایت وزارت خارجه این كشور منتشر شده است . در این اسناد رویكرد و چشم انداز روابط چین با این كشورها ترسیم شده است.
این كشور همانطور كه به دنبال توسعه روابط با كشورهای شرق آسیا هست، توسعه روابط با غرب آسیا را هم در دستور كار دارد و همكاری با جمعیت چهار میلیارد نفری را مد نظر قرار داده است.
در واقع سفر شی جین پینگ از این جهت نیز حائز اهمیت است. در این سفر سند مشاركت راهبردی ایران و چین منتشر می شود و این اولین سفری است كه در طول آن، ایران سند مشاركت راهبردی با یك قدرت جهانی منتشر می كند.
با توجه به شكل و محتوای این سند امید می رود این سفر نقطه عطفی در روابط تهران-پكن باشد و دو كشور بتوانند وارد رابطه راهبردی با یكدیگر شوند. در این سفر قرار است 17 سند همكاری بین دو كشور منتشر شود. امضای این سند بعد از لغو تحریم ها می تواند حاوی پیام برای سایر بازیگران منطقه ای و بین المللی باشد و می توان گفت امروز دیگر زمینه توسعه همكاری های سیاسی، نظامی، امنیتی و اقتصادی بدون توجه به ملاحظات طرف ثالث بیش از هر زمان دیگری فراهم شده است.
در این سفر عضو دفتر پولیبرو و رییس مركز تحقیقاتی حزب كمونیست، به همراه دو معاون رییس جمهوری، رییس كمیسیون اصلاحات وتوسعه كه مسائلی همچون جاده ابریشم را تحت نظر دارد، یان جی شی مشاور شورای دولتی، وزیران بازرگانی، امور خارجه، اقتصاد، گمرك، فناوری اطلاعات و رییس سازمان انرژی اتمی چین جی شین پینگ را همراهی خواهند كرد.
حوزه هایی همچون مسائل امنیتی و اطلاعاتی، معاضدت قضایی و كیفری و روابط فرهنگی از دیگر محورهای همكاری های دو جانبه تهران پكن است و انتظار می رود در سند مشاركت راهبردی كه در این سفر منتشر می شود این مسائل هم مد نظر قرار گیرد. نكته مهمی كه چین در عرصه تعاملات بین المللی پیگیری می كند رویكرد جاده ابریشم است و حضور رییس كمیسیون اصلاحات و توسعه چین در این سفر حاكی از جایگاه و اهمیت این رویكرد در نظام برنامه ریزی چینی هاست.

** چین و آمریكا
چین در دوران اخیر رویكردی اتخاذ كرد كه در راستای همكاری و همخوانی با ایالات متحده آمریكا تعریف می شد با این حال این سیاست دستاورد چندانی به همراه نداشته است؛ سیاست مهار چین، مشكلات در جنوب و شرق چین و در نهایت صف بندی های جدید باعث شده كه چینی ها تعریف جدیدی از روابط با آمریكا در دستور كار قرار دهند به طوری كه امروز در كنار تعامل با آمریكا، رقابت گسترده هم در پیش گرفته می شود.
این شرایط اقتضا می كند روابط اقتصادی ایران و چین به هم نزدیك شود. متغیر دیگری كه در روابط تهران-پكن باید به آن توجه كرد، ورود چین به خاورمیانه است. چینی ها در گذشته برای ورود به خاورمیانه رغبتی از خود نشان نمی دادند و سعی می كردند به خاورمیانه نزدیك نشوند. با این حال شرایط امروز خاورمیانه شرایطی نیست كه چینی ها بتوانند نسبت به آن بی اعتنا باشند؛ چنان كه گفته شد جریانات افراط گرا، انرژی و امنیت آن و بازارهای مصرف خاورمیانه كه چین بالاترین حجم صادرات به آن منطقه را دارد، جایگاه خاورمیانه را در اولویت بندی برنامه ریزان چینی ارتقا داده است. این روندهای حاكم بر خاورمیانه اقتضا می كند روابط ایران و چین معنای جدیدی داشته باشد.

**حضور چین در بحران سوریه
چینی ها در قبال رویدادهای بین المللی با طمانینه برخورد می كنند. پكن در قبال بحران سوریه نزدیك به ایران و روسیه بوده است تا جناح مقابل، به طوری كه این رویكرد را می توان در موضع گیری های سیاسی این كشور در قبال سوریه مشاهده كرد، هرچند چین به طور جدی در مسائل سوریه ورود نكرده و بیشتر مشورت و مذاكره بوده تا اقدامات عملی. هر چند در نهایت رویكرد چین ورود به سمت یك طرف ماجرا نیست و طوری نیست كه وارد ائتلافی بشود.

**كلام آخر؛
چین قدرت بزرگی است و ضروری است كه شناخت ما باید از این كشور چه در عرصه رسانه ای و چه در مراكز مطالعاتی تقویت شده و متناسب با نقش و جایگاه چین به این كشور پرداخته شود. چنانكه گفته شد فضای رسانه ای در ایران نبست به چین چندان مطابق واقعیات نیست و اطلاعات محدودی هم كه از این كشور منعكس می شود، عمدتا از منابع غربی گرفته می شود. هر چند چنین شرایطی در چین هم وجود دارد اما تا این بخش از روابط دو كشور حل نشود نمی توان به منافع ملی و اهداف راهبردی نظام كمكی كرد.
سیام(5)**2021**2017