در اين گزارش كه در شماره سه شنبه 11 اسفند 1394 هجري خورشيدي به قلم بيتا مهدوي منتشر شده، آمده است: براساس گزارش سازمان جهاني بهداشت، حدود 1.3ميليارد نفر در جهان سيگار مي‌كشند كه يك ميليارد نفرشان مرد و 300 ميليون نفرشان، زن هستند و اين در حالي است كه بيشتر اين افراد در كشورهاي در حال توسعه زندگي مي‌كنند كه كشور ما نيز از اين معضل بهداشتي، اجتماعي و اقتصادي بركنار نيست.
درگزارش يادشده همچنين آمده است كه مصرف سيگار و تنباكو به عنوان دومين علل مرگ و مير در دنيا شناخته شده است، به طوري كه سيگار سالانه جان 6 ميليون نفر در جهان را مي‌گيرد و به عبارت ديگر، در حال حاضر هر 6 ثانيه يك نفر، روزانه بيش از 15 هزار نفر و سالانه حدود 6 ميليون نفر بر اثر استعمال دخانيات، جان خود را از دست مي‌دهند كه با ادامه اين روند، سالانه بيش از10 ميليون مرگ تا سال2020 ميلادي پيش بيني مي‌شود.
بر اساس اين بررسي‌ها، روزانه بيش از 15 ميليارد نخ سيگار در سراسر جهان مصرف مي‌شود كه به عبارت ديگر هر دقيقه 10 ميليون نخ و يا 5.6 تريليون نخ در سال است و به آن معناست كه روزانه به ازاي هر نفر ساكن كره زمين 3 نخ سيگار به فروش و مصرف مي‌رسد.
كارشناسان معتقدند، مرگ هر فرد سيگاري به غير از زيان‌هاي فردي، موجب آسيب ديدن جدي و ضرر هنگفت بودجه سلامت عمومي مردم و نهايتا ضربه به توسعه كشورها مي‌شود و نيز حمايت از اجراي قوانين بهداشتي، ممنوعيت استعمال دخانيات در اماكن عمومي و آگاهي دادن به عامه مردم براي احقاق حق و جلوگيري از تجاوز به حريم سلامت آنان و آلوده نكردن هوا، از مهم‌ترين مواردي است كه بايد مورد توجه قرار گيرد.
** آمار چه مي‌گويد؟
در ايران نزديك به 21 درصد آقايان و 3 درصد خانم‌ها سيگاري هستند و سالانه نزديك به 65 ميليارد نخ سيگار كشورمان دود مي‌شود و اين جمعيت 8 تا10 ميليون نفري، روزانه حداقل10 ميليارد تومان را به باد مي‌دهند، كه البته هزينه‌هاي مربوط به قليان بايد جداگانه محاسبه شود.
براساس محاسبات بانك جهاني، دولت‌ها 2 برابر اين ارقام هزينه مداواي بيماريهاي ناشي از مصرف دخانيات مي‌كنند، يعني حداقل20 ميليارد تومان در روز به بودجه عمومي كشورها، خسارت وارد مي‌شود. فرمول محاسبه ساده چنين است كه هر يك ميليون نخ سيگار مصرفي معادل مرگ يك نفر است و اين رقم در ايران معادل سقوط يك هواپيماي مسافربري در روزاست! البته در اين ميان افراد بيگناه كه در معرض دود تحميلي سيگار و قليان قرار مي‌گيرند، نيز بي‌نصيب نيستند و بر اساس همين فرمول10 درصد اين رقم سهم آنهاست، يعني 6 هزار نفر در سال! باعث تأسف بيشتر است كه تقريبا يك‌سوم اين مرگ‌ومير‌ها در كودكان اتفاق مي‌افتد.
** مرگ بر اثر مصرف سيگار
دكتر سيد حسن هاشمي ـ وزير بهداشت، درمان و آموزش پزشكي در مصاحبه با خبرگزاري ايرنا در مورد استعمال سيگار در كشور اظهار داشته است: وزارت بهداشت و درمان قرباني استعمال دخانيات است و اين در حالي است كه بخش عمده‌اي از اعتبارات حوزه سلامت اين وزارتخانه صرف درمان بيماراني مي‌شود كه با سيگار، زندگي كرده‌اند.
وي با تاكيد بر اينكه با توجه به آمار فزاينده مصرف دخانيات در كشور، بايد اقدامات جدي تري براي كنترل دخانيات انجام شود، مي‌گويد: عزم جدي براي تغيير رويكردهاي گذشته به منظور مبارزه با استعمال دخانيات، ضروري است.
وزير بهداشت، درمان و آموزش پزشكي با بيان اين مطلب كه سيگار منجر به سالانه50 هزار مورد مرگ مي‌شود كه قابل پيش بيني و پيشگيري است، مي‌افزايد: سالانه حداقل50 ميليارد نخ سيگاردر ايران مصرف مي‌شود و دخانيات سالانه بيش از 6 ميليون نفر را در جهان مي‌كشد.
** وي با تاكيد بر ضرورت بهره گيري
از الگوهاي بين‌المللي موفق در كاهش مصرف دخانيات مي‌گويد: متأسفانه مصرف دخانيات اعم از سيگار و قليان رو به افزايش است و اين در حالي است كه حدود10 و نيم ميليون نفر در كشورمان سيگار مي‌كشند و متاسفانه مصرف آن در زنان هم رو به افزايش است.
دكتر‌هاشمي يادآوري مي‌كند: استعمال دخانيات از نظر عوارض عامل90 درصد مشكلات ريوي، 80 درصد برونشيت مزمن، و 25 درصد ساير بيماريهاي ناشي از مصرف دخانيات است.
وي مي‌گويد: بخش مهمي از اعتبارات حوزه سلامت كه بايد به مصرف تأمين بهداشت عمومي و درمان مردم برسد، صرف بيماريهاي ناشي از استعمال دخانيات مي‌شود.
** ابتلا به سرطان ريه
وزير بهداشت، درمان و آموزش پزشكي با اشاره به اين مطلب كه50 درصد از علت مرگ‌هاي ناشي از ابتلا به بيماريهاي قلبي و سكته مغزي، مصرف دخانيات است مي‌افزايد: متاسفانه ابتلا به اين بيماري‌ها در اين افراد 2 تا 4 برابر بيشتر است، به طوري كه ابتلا به سرطان ريه در سيگاري‌ها 23 برابر در مردان و 13 برابر در زنان بيشتر است و نوزاداني كه از مادران سيگاري متولد مي‌شوند، حدود300 گرم كم وزن‌تر هستند.
وي يادآوري مي‌كند: كاهش استعمال دخانيات نياز به همكاري‌هاي فرابخشي در حوزه‌هاي آموزش و پرورش، آموزش عالي، ورزش و ساير حوزه‌هاي مرتبط دارد.
دكتر‌هاشمي با بيان اينكه متاسفانه در حوزه پيشگيري از استعمال دخانيات، رسانه‌ها خيلي اثربخش نبوده‌اند و در برخي موارد اثرات تخريبي نيز داشته‌اند، اظهار اميدواري كرده است كه در برنامه ششم توسعه و تصويب لايحه بودجه، بعد از چند سال تلاش، توجه ويژه‌اي به اين موضوع مهم صورت گيرد تا بتوان در حوزه كنترل دخانيات، موفق عمل كرد.
** مضرات سيگار
دكتر محمد سجاد رضايي ـ متخصص بيماريهاي داخلي در مورد مضرات مصرف سيگار به گزارشگر روزنامه اطلاعات مي‌گويد: بيش از4000 ماده شيميايي در دود تنباكو وجود دارد كه حداقل250 ماده آن، مضر است و بيش از50 ماده شيميايي موجود در دود تنباكو نيز موجب ابتلا به سرطان مي‌شود. تماس با دود افراد سيگاري در بزرگسالان، موجب بروز بيماريهاي شديد قلبي، تنفسي و سرطان ريه مي‌شود و در نوزادان نيز تماس مستمر با دود سيگار به مرگ ناگهاني آنان مي‌انجامد و باعث مي‌شود كه زنان باردار، نوزادان كم‌وزن به دنيا آورند.
وي مي‌افزايد: در هر نخ سيگار20 ماده سمي و سرطان زا وجود دارد كه موجب افزايش خطر ابتلا به سرطان مي‌شودو اين در حالي است كه مواد خطرناك سمي مانند سيانور، بنزن، فلزات سنگين، سرب و كورم هم كه در سيگار وجود دارد، با استنشاق، وارد بدن مي‌شود. اين مواد در دراز مدت موجب بروز سرطان‌هايي مانند ريه، حنجره، حفره دهان، حلق، مري، معده، لوزالمعده، كليه، مثانه و دهانه رحم مي‌شود، به طوري كه بر اساس تحقيقات انجام شده در صورت ادامه استعمال دخانيات توسط افراد سيگاري، احتمال مبتلا شدن آنان به سرطان‌هاي ديگر از قبيل زبان، دهان، غدد، بزاق و حلق (6 تا 27 برابر)، سرطان بيني (2 مرتبه)، گلو (12 مرتبه)، مري (8 تا 10 برابر)، حنجره (10 تا 18 برابر)، معده( 2 تا 3 برابر)، كليه (5 برابر)، لوزالمعده (2 تا 5 برابر) و مقعد (5 تا 6 برابر) بيشتر وجود دارد.
دكتر رضايي با اشاره به اينكه خطر ابتلا به سرطان ريه با ميزان مصرف روزانه و سن شروع سيگار ارتباط مستقيم دارد، يادآوري مي‌كند: خطر سرطان ريه در افراد 15 تا 64 ساله‌اي كه مصرف دخانيات را از 15 سالگي شروع كرده‌اند، 3 برابر افرادي است كه سن شروع مصرف دخانيات آنان در 25 سالگي بوده است.
** سيگار و بيماريهاي قلبي عروقي
دكتر رضايي با بيان اين مطلب كه استعمال دخانيات با اثرگذاري بر روي عوامل انعقادي و نيز تغليظ خون، احتمال تشكيل لخته و بسته شدن سرخرگ‌ها را افزايش مي‌دهد، مي‌گويد: سيگار با اثرگذاشتن بر روي رگ‌هاي كوچك، خون‌رساني به بخش‌هاي انتهايي اندام‌ها را مختل مي‌كند كه اين عارضه در افراد ديابتي كه گرفتاري اعصاب محيطي نيز دارند، بسيار خطرناك است و احتمال قطع عضو را هم افزايش مي‌دهد.
از اين رو سيگاري‌ها در دهه‌هاي سوم و چهارم زندگي خود 5 برابر ديگران احتمال ابتلا به حمله قلبي دارند و يك سال پس از ترك سيگار، خطر بيماري عروق قلب آنان نصف مي‌شود و 15 سال پس از ترك، خطر نسبي مرگ ناشي از بيماري قلبي به حد افراد غيرسيگاري مي‌رسد تنگي نفس، تپش قلب و افزايش فشارخون از اثرات قلبي زودرس استعمال دخانيات است.
وي مي‌افزايد: استعمال سيگار به تنهايي خطر ابتلا به بيماري عروق قلبي را به‌طور متوسط 2 برابر مي‌كند و همچنين عامل 21 درصد بيماريهاي كشنده قلبي است. دود سيگار مرگ و مير ناشي از بيماريهاي قلبي را براي همسران و فرزندان افراد سيگاري هم 3ر1 برابر افزايش مي‌دهد، اضطراب ناشي از استعمال دخانيات خطر سكته قلبي مجدد را 2 برابر و مرگ را 3 برابر مي‌كند و افسردگي نيز در 25 درصد بيماران دچار ناراحتي‌هاي قلبي حاد، ديده مي‌شود و مرگ و مير آنان را 4 برابر مي‌كند.
اين متخصص بيماريهاي داخلي با بيان اين مطلب كه سيگار كشيدن از راه‌هاي مختلفي بر قلب اثر مي‌گذارد و ياد آوري مي‌كند: دود سيگار محتوي نيكوتين كه يك ماده شديداً اعتيادآور است، 3 اثر فوري در بدن دارد، ضربان در حال استراحت قلب را افزايش مي‌دهد، فشار خون را موقتاً بالا مي‌برد و رگ‌هاي خوني را منقبض مي‌كند. برخلاف افزايش ضربان قلب ناشي از فعاليت‌هاي بدني، افزايش ضربان قلب به دليل نيكوتين، حتي زماني كه فرد در حال استراحت است، ادامه مي‌يابد.
دود سيگار محتوي مونوكسيد كربن است و زماني كه استنشاق مي‌شود، به كاهش توزيع اكسيژن در مغز، قلب و ساير قسمت‌هاي بدن مي‌انجامد. به علاوه، سيگار كشيدن مي‌تواند با كاهش خون‌رساني و اكسيژن‌رساني به جنين، به عوارضي در حاملگي منجر مي‌شود. مونوكسيد كربن ميزان اكسيژن در دسترس قلب را كاهش مي‌دهد و به افزايش چربي در لايه‌هاي داخلي شريان، به وضعيتي كه به تصلب شرايين معروف است، كمك مي‌كند و در نهايت، رگ‌هاي خوني، سفت‌تر و باريك‌تر مي‌شود و جريان خون كاهش مي‌يابد. گاهي يك لخته تشكيل مي‌شود و جريان خون را مي‌بندد كه اين انسداد علت عمده سكته‌هاي قلبي و مغزي است.
سيگاري‌ها مشكلات مزمن بهداشتي زيادي مانند سرفه، كوتاهي نفس و عفونت‌هاي مكرر تنفسي را تجربه مي‌كنند. به علاوه سيگار كشيدن، منجر به مشكلات جدي دراز مدت مانند بيماريهاي قلبي و ريوي مثل آمفيزم و سرطان‌هاي دهان و ريه مي‌شود.
وي با بيان اين مطلب كه به دنبال قطع مصرف دخانيات، خطر نسبي ايجادسرطان به طورقابل توجهي كاهش مي‌يابد، مي‌گويد: بهترين راه پيشگيري از ابتلا به سرطان، سيگار نكشيدن است و اين در حالي است كه در استعمال دخانيات تنها خود فرد در معرض خطر و بيماري قرار ندارد، بلكه دود سيگار موجب بروز آسيب‌هاي جدي و خطرناك و از جمله سرطان و بيماريهاي قلبي و عروقي در همسر و فرزندان و تمامي افرادي كه در آن فضاي بسته قرار دارند، مي‌شود.
دكتر رضايي با بيان اينكه سرطان سومين عامل مرگ و مير در كشور به شمار مي‌رود، مي‌افزايد: با اجراي طرح‌هاي فرهنگ سازي و آموزشي و عزم جدي دولت براي اجراي طرح‌هاي پيشگيرانه و محدوديت استعمال سيگار و ديگر انواع دخانيات در محل‌هاي عمومي، مي‌توان در راه ارتقاء دانش و سلامت جامعه گام برداشت.
** كاهش سن مصرف سيگار
دكتر غلامرضا محمودي ـ عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي و سرپرست كلينيك ترك سيگار در مورد كاهش سن مصرف سيگاربه گزارشگر روزنامه اطلاعات مي‌گويد: اين الگوي جهاني است؛ يعني هميشه در همه جوامع، سال به سال سن مصرف كنندگان سيگار پايين مي‌آيد، چرا كه بر روي نوجوانان و جوانان كارهاي آموزشي انجام نمي‌شود. علاقه به كشيدن سيگار در ايران و در همه رده‌هاي سني وجود دارد و باعث مي‌شود نوجوانان و جوانان الگوپذيري از سنين بالاتر داشته باشند و يكسري كنجكاوي‌هايي را پيدا كنند كه همين مسأله باعث شروع و يا تجربه مصرف سيگار در سنين پايين مي‌شود.
چون سيگار به دليل وجود نيكوتين به شدت اعتيارآور است، خيلي سريع شخص را معتاد مي‌كند و به اين ترتيب روحيه مصرف در او باقي مي‌ماند و مجبور به تداوم مصرف مي‌شود و از اين روست كه سيگار را جزء موادمخدر مي‌دانند. متأسفانه ما طي اين سال‌ها آموزش‌هاي خاصي را براي جوانان نداشته‌ايم و آنها را به حال خود رها كرده‌ايم.
** اعتياد به نيكوتين
دكتر محمودي در مورد اعتياد به مصرف نيكوتين مي‌گويد: طبق تعريف سازمان جهاني بهداشت، نيكوتين جزو مواد مخدر است و ماده مخدر هم ماده‌اي است كه 4 ويژگي را داشته باشد؛ اجبار به مصرف، تداوم مصرف، بروز عوارض در صورت قطع مصرف و بالاخره گرفتن پاداش در صورت مصرف مجدد.
در مورد سيگار به دليل وجود نيكوتين در آن، اين 4 خصوصيت وجود دارد و فرد مجبور به مصرف مداوم آن مي‌شود و اگر هم مصرفش را قطع كند، دچار يكسري مشكلات مي‌شود و وقتي دوباره مصرف را از سر بگيرد، احساس آرامش مي‌كند.
نيكوتين يك آلكوييد بسيار قوي است كه خيلي سريع در خون جذب مي‌شود و به مغز مي‌رسد و در مغز نيز باعث افزايش آدرنالين يا نووآدرنالين مي‌شود. ترشح اين مواد در خون سبب افزايش فشار آن مي‌شود و ضربان قلب را نيز بالا مي‌برد كه در پي آن، مقدار هورمون كورتيزول و قندخون بالا مي‌رود و همين عامل باعث سرخوشي شخص مي‌شود، احساس تمركز بيشتري مي‌كند و انرژيك مي‌شود و همه اين خوشي‌ها بر اثر عملكرد نيكوتين در بدن است و وقتي فرد به اين تجربه برسد كه سرخوشي به وسيله نيكوتين برايش بوجود مي‌آيد، پايبند آن مي‌شود.
اين عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي با اشاره به اين مطلب كه از طريق ورزش، تنفس عميق، نوشيدن آب و گرفتن حمام گرم نيز علائم سرخوشي در شخص به وجود مي‌آيد، مي‌افزايد: اين كارها همان اثري را كه سيگار براي فرد دارد، به وجود مي‌آورند، ولي انجام آنها مقداري سخت است يا فرد خيلي سريع نمي‌تواند آنها را انجام دهد. او فقط ياد گرفته است كه با سيگار كشيدن پاداشي را كه مي‌خواهد كسب كند و چون كسب مي‌كند به اين كار ادامه مي‌دهد.
وي در مورد حمايت از قوانين ممنوعيت استعمال دخانيات در اماكن عمومي اظهار مي‌دارد: آگاهي دادن به مردم براي احقاق حق خود و جلوگيري از تجاوز به حريم سلامت آنها و آلوده كردن هوا، موضوع بسيار بااهميتي است. اين قوانين علاوه بر حمايت از سلامت عمومي، تشويق‌كننده افراد سيگاري و قلياني براي ترك آنها نيز محسوب مي‌شود و البته همكاري رسانه‌ها و به‌‌خصوص صدا و سيما، سينما، تئاتر و اصحاب هنر در اين زمينه بسيار بااهميت است.
متاسفانه نتايج مطالعه انجام شده در ايران بيانگر آن است كه باوجود ممنوعيت نشان دادن صحنه‌هاي مربوط به استعمال دخانيات از جنبه‌هاي تبليغ و ترويج در فيلم‌ها، سريال‌ها و برنامه‌هاي تفريحي، اين پديده روند تصاعدي دارد و از دهه60 كه ميانگين آن 39.1 ثانيه بوده، در دهه 80 به 3.99 ثانيه رسيده كه گامي برخلاف سلامت افراد جامعه و به‌‌خصوص كودكان و نوجوانان، به حساب مي‌آيد.
** راه‌هاي ترك سيگار
ـ پيش از ترك كامل سيگار، سعي كنيد مكان‌هايي را به عنوان مكان‌هاي ممنوعه براي استعمال سيگار درنظر بگيريد و سپس در اين مكان‌ها مثلاً منزل، محل كار و يا اماكن عمومي، به هيچ عنوان سيگار نكشيد. همسر و فرزندان فرد سيگاري، افراد بسيار مناسبي براي كمك به او در ترك اعتياد به سيگار هستند.
ـ براي ترك سيگار بايد ايجاد انگيزه كرد. انگيزه يعني تلاش براي رسيدن فرد سيگاري به اينكه خود بخواهد، نه ديگران، به عبارت ديگر، اطرافيان فقط مي‌توانند در ايجاد انگيزه، كمك‌كننده باشند و اين خود فرد است كه بايد انگيزه را در خود ايجاد كند.
ـ ليستي از معايب و فوايد سيگار را تهيه كنيد و آن را منصفانه بخوانيد. با توجه به تمامي جزييات، اگر تمايل به ترك سيگار پيدا كرديد، آن را عقب نيندازيد و حتماً در اسرع وقت شروع كنيد.
ـ زمان و نوع كاري را كه با آن سيگار مي‌كشيد، مشخص كنيد و به دلايل سيگار كشيدن خود در آن زمان و احساسي كه بعد از مصرف سيگار داشته‌ايد، فكر كنيد.
*منبع: روزنامه اطلاعات
**گروه اطلاع رساني**9117**9131
تهران- ايرنا- روزنامه اطلاعات در گزارشي ممنوعيت استعمال دخانيت و آگاهي دادن به عامه مردم براي احقاق حق و جلوگيري از تجاوز به حريم سلامت عمومي مردم را از ديد كارشناسان بررسي و انتشار داد.
