مهمترین عوامل ابتلا به سرطان در ایران، سبك زندگی افراد است

پنجشنبه گذشته (سیزدهم اسفند ماه)، مراسم گرامیداشت بیست و پنجمین سالگرد انجام عمل پیوند مغز استخوان در كشور برگزار شد؛ مراسمی كه افزون بر پزشكان، پرستاران و دست اندركاران بخش پیوند مغز استخوان بیمارستان «دكتر شریعتی» تهران، جمعی از بیماران بهبودیافته و خانواده های آنان حضور داشتند. در این مراسم همچنین برخی چهره های سیاسی و مسوولان نظیر «سیدعباس عراقچی» معاون وزیر امور خارجه، «مجید انصاری» معاون پارلمانی رییس جمهوری و «رسول دیناروند» معاون غذا و داروی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی حاضر بودند.
پیوند مغز استخوان نخستین بار در سال 1369 و به همت پروفسور «اردشیر قوام زاده» رییس بخش خون و هماتولوژی بیمارستان دكتر شریعتی تهران در كشور انجام شد. از آن زمان تاكنون نزدیك به 6 هزار پیوند در كشور انجام شده است. این آمار چشمگیر، افزون بر پیوند ایران به بانك جهانی سلول های بنیادی مغز استخوان، كشورمان را در جمع پیشتازان پیوند مغز استخوان و در كنار كشورهایی نظیر آمریكا و آلمان قرار داده است.
به بهانه گذشت ربع قرن از نخستین عمل پیوند كه افزون بر نجات جان هزاران نفر، از نظر اقتصادی نیز بار قابل توجهی از هزینه های روی دوش بیماران و دولت را برداشت، با قوام زاده، پدر پیوند مغز استخوان ایران در دفتر وی در بیمارستان دكتر شریعتی به گفت وگو نشستیم.
قوام زاده در سخنان خود با اشاره به گذشت 25 سال از نخستین پیوند مغز استخوان و هزاران پیوند موفق گفت: در كشور ما همه به دنبال موفقیت های سیاسی، اقتصادی و ... هستند. این در حالی است كه مسوولان كشور باید بیش از گذشته به دستاوردهای علمی و در راس آن میزان پیوندهای مغز استخوان موفقِ انجام شده در ایران ببالند و افتخار كنند. این میزان پیوند موفق در چنین بازه كمی در هیچ جای جهان دیده نشده است و امر ساده ای نیست.
وی همچنین با اشاره به تربیت صدها متخصص خون و سرطان كه اكنون در سراسر ایران فعالیت می كنند، از لزوم آموزش درست و تخصصی گفت.
قوام زاده در بیان مشكل ها و كاستی های بخش خون و سرطان بیمارستان شریعتی به مسایلی همچون كمبود فضا و امكانات، نبود بخش رادیوتراپی و ... اشاره كرد و از مسوولان مربوط درخواست كرد تا اقدام های لازم در خصوص رفع این مشكل را انجام دهند.

در ادامه متن كامل این گفت وگو آمده است:
***ایرنا: وضعیت ابتلا به سرطان خون در كشور ما چگونه است؟ به ویژه كه در سال های گذشته نگرانی هایی درباره تاثیر عامل های محیطی مانند آلودگی هوا و ... در ابتلا به سرطان، وجود داشته است.
**قوام زاده: در ایران میزان ابتلا به سرطان در مقایسه با سایر كشورها بدون شك كمتر است ولی در عین حال در مقایسه با جمعیت كشور، این میزان در حال افزایش است. چند سالی است كه 2 نوع از سرطان (روده بزرگ و مولتیپل میلوم یا سرطان سلول های پلاسما) به شدت در حال افزایش است. سرطان ریه هم بصورت نسبی جزو این دسته از سرطان ها است اما در سایر سرطان ها روند رو به رشدِ نگران كننده ای را شاهد نیستیم و نباید با عنوان هایی همچون سونامی سرطان مردم را نگران كرد.
اكنون آمریكا بیشترین درصد ابتلا به انواع سرطان را دارا است و این بیش از همه به شیوه تولید انبوه در این كشور و دستكاری در مواد غذایی در راستای افزایش میزان تولید باز می گردد. به همین دلیل است كه در كشورهای اروپایی میزان ابتلا به سرطان كمتر است چراكه در اروپا استفاده از مواد غذایی اورگانیك رواج دارد. در كشور ما نیز در صورت همكاری وزارت جهاد كشاورزی با وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی از راه كنترل سمپاشی محصولات كشاورزی، محدودیت استفاده از كودهای شیمیایی و همچنین حمایت از تولید محصولات اورگانیك، میزان ابتلا به سرطان را بسیار پایین آورد.

***ایرنا: پس دلیل ابتلا سرطان در كشور ما بیش از روش زندگی به تغذیه بازمی گردد؟
**قوام زاده: البته روش زندگی هم در این خصوص بسیار مهم و تاثیرگذار است و عوامل مهم ابتلا به سرطان را باید در سبك زندگی افراد جست اما در این میان نباید نقش ژنتیك را نیز نادیده گرفت.

***ایرنا: اكنون 25 سال از نخستین تجربه پیوند مغز استخوان در ایران می گذرد. ممكن است در خصوص تاریخچه آن و اینكه چرا تصمیم به انجام این عمل در ایران گرفتید، توضیح دهید؟
**قوام زاده: نخستین پیوند موفق مغز استخوان در جهان نزدیك به 47 سال پیش انجام شد و تا سال 1985 میلادی (نزدیك به 30 سال پیش) پیشرفت قابل توجهی پیدا كرد. به طور كلی رشته خون و سرطان افراد بالغ، جزو تخصص هایی است كه نیاز به پویایی، تحقیق و پیشرفت زیادی دارد. این رشته در سال 1362 خورشیدی در كشور ما موفق به دریافت تایید فوق تخصص از سوی وزارت بهداشت شد. من در سالی كه از آلمان به ایران بازگشتم نیز قصد انجام چنین پیوندی را داشتم اما قرار گرفتن در زمان جنگ و شرایط آن دوران این تصمیم را به تاخیر انداخت. پس از آن برای گذراندن دوره ای تخصصی به سوییس رفتم و در این سفر چند نفر از همكارانم از ایران نیز به هزینه خودم، من را همراهی كردند تا بتوانند آموزش های لازم را برای پیوند مغز استخوان كسب كنند. البته پیش از سفر مشكل های فراوانی هم برای ما ایجاد شد كه نمی خواهم اشاره ای به آن داشته باشم. بعد از بازگشت از این سفر، تصمیم گرفتیم نخستین بخش پیوند را با 6 تخت در همین بیمارستان آغاز كنیم. البته مشكل های زیادی همچون مخالفت برخی مسوولان از جمله رییس وقت دانشگاه، مشكل های مالی و كمبود امكانات و تاسیسات وجود داشت اما ما باوجود همه این مشكل ها كار خود را آغاز كردیم.
پس از مدتی با همكاری و كمك دكتر «عباس شیبانی» رییس هیات امنای ارزی اندكی از مشكل های ما نیز كاسته شد؛ دلیل آن نیز بیشتر به این بازمی گشت كه درمان این بیماری در آن زمان در خارج از ایران صورت می گرفت و بنابراین هزینه زیادی را به دولت تامین می كرد. در نتیجه، این هیات تصمیم گرفت با حمایت از ما، اندكی از این هزینه را كاهش دهد. اینگونه بود كه خشت خشتِ كار ما جلو رفت و تا به امروز پیشرفت كرد.

***ایرنا: بخش خون و سرطانی كه ما امروز می بینیم در همان زمان ساخته شد؟ این بخش اكنون چه مشكل هایی دارد؟
**قوام زاده: متاسفانه این بخش مشكل های فراوانی دارد كه ساخت ناقص و غیراستاندارد برخی قسمت ها، تنها بخشی از آن است. این ساختمان حتی از نظر استحكام قابل تایید و اعتماد نیست. اورژانسِ آن نیز امنیت ساختمانی ندارد و معماری آن نیز به این دلیل كه بخش های مختلف در گذشت زمان، روی هم سوار شده اند، مشكل های فراوانی دارد. اما ما در آن زمان با وجود مخالفتی كه باساخت این بخش به صورت غیراستاندارد داشتیم، مجبور به فعالیت در این فضا شدیم چراكه اگر تعللی در این كار انجام می شد معلوم نبود دوباره چه زمان، فرصتی برای این كار ایجاد شود.

***ایرنا: در كنار مشكل هایی كه به آن اشاره داشتید، آیا این بخش توانایی پاسخگویی به همه بیماران را دارد؟
**قوام زاده: متاسفانه خیر. اینجا در گذشته چهار بخش پیوند داشت كه ما یكی از آن ها را به پیوند اطفال اختصاص دادیم و اضافه بر این یك بخش، «waiting list»(لیست انتظار) هم ایجاد كردیم كه بیماران زیاد و سرپایی كه در نوبت می مانند، بتوانند اقدام های مربوط به درمان خود را انجام دهند.

***ایرنا: این پیوند سرپایی به چه صورت انجام می گرفت؟
**قوام زاده: از آنجا كه تعداد بیماران بسیار زیاد بود و فضای كافی برای پذیرش همه آنان وجود نداشت، ما برخی معالجه ها را در منزل انجام می دادیم. به این صورت كه همكاران من با بررسی سلامت، فاصله و امكانات مكان زندگی و مهم تر از آن وجود شخصی كه بتواند از بیمار پرستاری كند، پس از انجام پیوند و تزریق دارو، وی را به منزل می فرستادند. البته هر روز نیز تیمی متشكل از یك پرستار و دكتر برای سركشی به منزل این افراد فرستاده می شد.

***ایرنا: آیا این روش موفقیت آمیز بود؟
**قوام زاده: بله كاملا. علاوه بر پایین آمدن میزان هزینه ها برای این افراد، آنان به دلیل بودن در جمع خانواده و دوری از فضای استرس زای بیمارستان، روند بهبود خود را سریع تر طی می كردند ولی متاسفانه این برنامه فعلا به دلیل مشكل های مالی و نبود امكانات تعطیل شده است.

***ایرنا: پس می توان گفت اكنون بزرگ ترین مشكل شما نبود فضای كافی است. درست است؟
**قوام زاده: البته ما مشكل های فراوانی داریم اما بدون شك نبود فضای مناسب و كافی یكی از بزرگ ترین آن ها است. بطور كلی یك سوم از مردم در زندگی خود به سرطان مبتلا می شوند. به ویژه در كشور ما كه جمعیت رو به پیرتر شدن می رود این میزان بیشتر خواهد بود. بنابراین باید با نگاهی به آینده، مكانی بزرگ و مناسب در راستای انجام همه نوع درمان از جمله پرتودرمانی، شیمی درمانی و پیوند سلول های مغز استخوان ایجاد شود. انستیتوی سرطان باید علاوه بر فضای كافی برای پذیرش بیماران، امكانات لازم برای رسیدگی به روند درمانی آنان را نیز داشته باشد و فضاهایی همچون پاركینگ و مكانی جهت اسكان خانواده برخی بیماران به ویژه افرادی كه از شهرستان ها برای معالجه مراجعه می كنند نیز در آن درنظر گرفته شود.
افزون بر این، مكان این انستیتو باید جایی به دور از شلوغی، آلودگی و هیاهوی شهری، یعنی شرایط محل كنونی آن، باشد. امیدوارم این اتفاق هرچه زودتر بیافتد.

***ایرنا: رشته تخصصی خون و سرطان از نظر آموزش در كشور ما در چه سطحی است؟ آیا ما توانایی آموزش تخصصی علاقه مندان به این رشته را داریم؟
**قوام زاده: همانطور كه گفتم این رشته نخستین بار در سال 1362 موفق به دریافت فوق تخصص شد و انجمن مربوط به آن نیز 10 سال بعد در سال 1372 تشكیل شد. از آن زمان تاكنون نزدیك به 252 نفر در این رشته تحصیل كرده اند كه نزدیك به 240 نفر از آنان در همین بیمارستان آموزش های لازم را كسب كرده اند. میزان موفق فارغ التحصیلان در این رشته، ما را در میان چند مركز مهم دنیا قرار داده است؛ مراكزی همچون «سیاتل»، «اِم دی اندرسون» و «بوستون» در آمریكا. اكنون ما هیچ مشكلی از نظر ارایه آموزش های لازم و انجام پیوند نداریم. تنها مشكل ما نبود فضا و امكانات است. ما برای انجام برنامه هایی كه داریم و پاسخگویی به نیازهای بیمارانمان نیاز به فضا، تسهیلات بیشتر و نیروی پزشكی، پرستاری و خدماتی، سه برابر میزان كنونی داریم.
دولت باید توجه بسیار بیشتری به این حوزه داشته باشد. ایران اكنون از فرستادن دانشجویان به خارج از كشور برای كسب آموزش در این حوزه بی نیاز است. ما در سال های گذشته صرفه جویی و بازدهی مالی قابل توجهی را با درمان بیماری های مختلف از طریق پیوند مغز استخوان انجام دادیم. پس دولت باید بخشی از این هزینه را صرف پیشرفت این حوزه كند.

***ایرنا: آیا اكنون در تمام استان ها متخصص انكولوژی داریم؟ تعداد این افراد پاسخگوی بیماران در سراسر ایران هست؟
**قوام زاده: بله ما اكنون در همه استان ها متخصص داریم و این افراد، بسیار توانا و مورد تایید هستند. آن دسته از بیمارانی كه از تشخیص اشتباه در شهرستان ها گلایه می كنند نیز بدون شك به این افراد مراجعه نكرده اند.
*** گروه پژوهش و تحلیل خبری
پژوهشم**442*9283* *9279