آینده تحولات لبنان به سرنوشت سوریه وابسته است

لبنان كشوری خاورمیانه ای است كه به دلیل تاثیرپذیری بالا از تحولات سیاسی- امنیتی منطقه و وضعیت خاص آن در خط مقدم مقابله با رژیم صهیونیستی، جایگاه ویژه ای در منطقه دارد. ساختار سیاسی شكننده این كشور به گونه ای است كه آن را در مركز رقابت های منطقه ای قرار داده است تا بیروت از تحولات محیط اطرافِ خود تاثیری انكارناپذیر و جدی بپذیرد. همین وضعیت افزون بر آنكه باعث شده تشكیل دولت در لبنان همواره با چالش هایی جدی مواجه باشد، زمینه ساز سرریز رقابت های منطقه ای به این كشور است. در نتیجه، جناح بندی های داخلی این كشور رنگ و بویی منطقه ای به خود گرفته است به گونه ای كه برای حل بن بست سیاسی در لبنان نقش بازیگران خارجی بسیار پررنگ است.
بحران انتخاب رییس جمهوری كه نزدیك به 2 سال فضای سیاسی لبنان را زیر تاثیر خود قرار داده، ناشی از وجود این وضعیت و ساختار شكننده و نفوذپذیر است. از همین رو است كه طی هفته های اخیر كشوری چون عربستان سعودی با بهره گیری از بن بست سیاسی در بیروت می كوشد رقابت های منطقه ای خود با ایران را به جامعه لبنان سرریز كند و از این راه، جریان مقاومت را زیر فشار قرار دهد.
برای بررسی آخرین تحولات لبنان، شكل بندی جناح بندی های داخلی در این كشور و دخالت های عربستان در آن، گروه پژوهش و تحلیل خبری خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) با آجورلو كارشناس مسایل جهان عرب به بحث و گفت وگو نشست.
به باور آجورلو، در 2 سال گذشته كه لبنان با خلاء ریاست جمهوری مواجه بوده است 2 جناح اصلی سیاسی، افراد و اشخاص گوناگونی را برای بر عهده گرفتن این پست معرفی كرده كه همگی آن ها به دلایل گوناگون رد شده اند. ساختار سیاسی لبنان به گونه ای است كه در نبود رییس جمهوری بسیاری از كارهای دولت ناتمام می ماند چرا كه بسیاری از جلسه ها و مصوبه های هیات دولت با حضور رییس جمهوری رسمیت می یابد.
این كارشناس مسایل جهان عرب معتقد است كه عربستان به دلیل حمله به یمن و قیمت پایین نفت با مشكل های بودجه ای مواجه است و در شرایط كنونی پرداخت سه میلیارد دلار به لبنان برای ریاض دشوار می نماید. از طرفی، اگر مبلغ مورد نظر در اختیار ارتش لبنان قرار بگیرد به دلیل نزدیكی فرماندهی ارتش به جریان «8 مارس»، كمك ها باعث تقویت این جریان می شود.
به باور آجورلو، عربستان به دنبال این است كه بار مسوولیت تعلیق كمك به ارتش را به گردن حزب الله و حضور نیروهای آن در سوریه بیندازد و از این راه فشارهای داخلی بر حزب الله را تشدید كند.
در ادامه مشروح گفت و گوی ایرنا با آجورلو آمده است:

***ایرنا: اگر بخواهیم به آرایش صحنه سیاست داخلی لبنان نگاهی داشته باشیم، آخرین وضعیت جناح بندی های سیاسی این كشور را چگونه ارزیابی می كنید؟
**آجورلو: در جناح بندی های داخلی لبنان پس از سال 2005 تغییر ماهیتی صورت نگرفته است. از زمانی كه «رفیق حریری» نخست وزیر وقت لبنان در این سال ترور شد، ما شاهد تشكیل 2 جناح اصلی «14 مارس» به رهبری حزب «المستقبل» با پشتیبانی عربستان سعودی از یك سو و جریان 8 مارس به رهبری حزب الله و «جریان آزاد ملی» در سوی دیگر هستیم. این 2 جریان هرچند بارها شاهد تغییر افراد و گروه هایی از درون خود بوده اند اما شاكله اصلی آنها از آغاز تاكنون به همان شكل باقی مانده است. بحران های كنونی لبنان نیز همچنان گِرد محور این 2 جناح می چرخد.

***ایرنا: با توجه به بحران های كنونی در لبنان و به ویژه بحران ریاست جمهوری، مهم ترین موضوع هایی كه جناح بندی های سیاسی در این كشور را زیر تاثیر خود قرار می دهد، كدام است؟
**آجورلو: لبنان نزدیك به 2 سال است كه با خلاء ریاست جمهوری مواجه است. در این مدت 2 جناح، افراد و اشخاص گوناگونی را برای پست ریاست جمهوری معرفی كرده اند كه همگی آن ها بنا به دلیل هایی رد شدند. از جناح 14 مارس در ابتدا «سمیر جعجع» رییس حزب «نیروهای لبنانی» معرفی شد ولی در رای گیری مجلس آرای لازم را به دست نیاورد و رد شد. در جریان 8 مارس نیز «میشل عون» رییس حزب جریان آزاد ملی به عنوان نامزد ریاست جمهوری معرفی شد اما نمایندگان جریان مقابل برای جلوگیری از روند رای گیری در جلسه های مجلس شركت نمی كردند و در نهایت مانع از تشكیل جلسه رای گیری برای انتخاب وی شدند. از حدود 2 ماه پیش ولی تحولات تازه ای در لبنان رخ داده كه فصل تازه ای را برای انتخاب رییس جمهوری گشوده است.
پس از اینكه «سعد حریری» رهبر جریان المستقبل اعلام كرد برای حل بحران ریاست جمهوری حاضر به معرفی «سلیمان فرنجیه» یكی از همپیمانان جریان 8 مارس به عنوان نامزد مورد تایید آن ها برای پست ریاست جمهوری است، در میان گروه های تشكیل دهنده جریان 14 مارس اختلاف ایجاد شد. دلیل اختلاف ها به این مساله برمی گشت كه برخی از اعضای جریان 14 مارس معتقد بودند تا زمانی كه می توان از میان اعضای همین جریان، فردی مناسب برای پست ریاست جمهوری معرفی كرد نباید به سراغ انتخاب رییس جمهوری از جریان مقابل رفت. همین مساله باعث نارضایتی جعجع و مخالفت وی با نامزدی فرنجیه شد.
پس از این رویداد، جعجع دیداری با میشل عون داشت كه بعد از آن اعلام كرد از ریاست جمهوری عون پشتیبانی می كند. این امر باعث شد تحولات لبنان وارد مرحله تازه ای شود. با این حال جعجع می دانست كه برای ریاست جمهوری میشل عون به پشتیبانی حزب المستقبل نیاز دارد؛ امری كه از آغاز شكست آن حتمی بود. به همین دلیل، این اقدام جعجع را می توان یك مانور سیاسی برای فشار بر حریری با هدف دریافت امتیازهای بیشتر از وی تفسیر كرد.

***ایرنا: دلیل پشتیبانی حریری از فرنجیه چه بود كه مخالفت میشل عون را در پی داشت؟
**آجورلو: سعد حریری به این تحلیل رسیده بود اگر شخصی را برای ریاست جمهوری معرفی نكند این احتمال وجود خواهد داشت كه مشیل عون به عنوان رییس جمهوری لبنان انتخاب شود. از آنجا كه عون نسبت به فرنجیه در جامعه مسیحی لبنان از قدرت بیشتری برخوردار است، حریری به این نتیجه رسیده بود كه با ریاست جمهوری فرنجیه می تواند قدرت بیشتری در ساحت سیاسی لبنان كسب كند. از طرفی، طی ملاقات های صورت گرفته میان فرنجیه و حریری، فرنجیه به حریری قول داده بود كه از نخست وزیری وی پشتیبانی خواهد كرد.

***ایرنا: در شرایط كنونی چه مسایلی می تواند گروه ها و جناح های لبنانی را ملزم به توافق برای انتخاب رییس جمهوری كند؟
**آجورلو: ساختار سیاسی لبنان به گونه ای است كه در نبود رییس جمهوری بسیاری از كارهای دولت ناتمام می ماند چرا كه بسیاری از جلسه ها و مصوبه های هیات دولت با حضور رییس جمهوری رسمیت می یابد. همچنین عزل و نصب هایی كه در ساختار نظامی انجام می شود بر عهده شخص رییس جمهوری است و از همه مهمتر، با نبود رییس جمهوری كارهای اجرایی دولت در عمل تعطیل می شود. یكی از نمودهای اصلی آن را می توان در بحران زباله ها در لبنان مشاهده كرد. مشكل برق و آب نیز با نبود رییس جمهوری عمیق تر شده است.
این مسایل، خستگی مردم لبنان را از فضای سیاسی كشورشان رقم زده است. همین موضوع تنها یكی از علت هایی است كه گروه های سیاسی تلاش می كنند خود را از اتهام ایجاد مانع بر سر راه انتخاب رییس جمهوری مبرا كنند. در نتیجه، هر 2 جناح با معرفی نامزدهای مورد نظر تلاش دارند در ظاهر خود را پشتیبان حل بحران ریاست جمهوری نشان دهند.

***ایرنا: در این اوضاع و احوال سخت سیاسی در لبنان، عربستان سعودی نیز با تعلیق كمك هایش به ارتش لبنان فشار بر دولت این كشور را افزایش داده است. در شرایط كنونی هدف عربستان از این اقدام چیست؟
**آجورلو: دلیل اعلانی عربستان برای این اقدام، پشتیبانی نكردن بیروت از قطعنامه اتحادیه عرب در محكومیت ایران بود؛ موضوعی كه پس از حمله به سفارت عربستان در تهران اتفاق افتاد. مسایل دیگری نیز پشت این اقدام عربستان وجود دارد. عربستان به دلیل حمله به یمن و قیمت پایین نفت با مشكل های بودجه ای مواجه است و در شرایط كنونی پرداخت سه میلیارد دلار به لبنان برای عربستان دشوار است. افزون بر آن، اگر در شرایط كنونی این پول در اختیار ارتش لبنان قرار بگیرد به دلیل نزدیكی رییس ارتش به جریان 8 مارس، كمك ها باعث تقویت این جریان می شود.

***ایرنا: این مساله تا چه اندازه می تواند بر حزب الله لبنان فشار وارد آورد؟ آیا ارتباطی بین تعلیق كمك به ارتش و تحولات هفته های اخیر در سوریه وجود دارد؟
**آجورلو: لبنان به رغم اینكه یك كشور كوچك است اما نیروی نظامی به نسبت بزرگی دارد كه هزینه های جاری این نیرو بسیار بالا است. پرداخت حقوق این نیروها نیز مشكل های زیادی را برای دولت لبنان ایجاد كرده است. ریاض به دنبال آن است كه بار مسوولیت تعلیق كمك به ارتش را به گردن حزب الله و حضور نیروهای آن در سوریه بیندازد و از این راه فشارهای داخلی بر حزب الله را تشدید كند.
عربستان از آغاز به دنبال آن بود كه با ارایه سه میلیارد دلار كمك مالی به ارتش لبنان و تقویت آن، جریان مقاومت را تضعیف كند. در شرایط كنونی و بر پایه برآوردهای آل سعود این كمك نه تنها منجر به تضعیف جریان مقاومت نمی شود بلكه به تقویت آن نیز می انجامد. درك همین موضوع باعث شد عربستان كمك هایش را تعلیق كند. عربستان سعودی به تحولات آینده لبنان خوشبین نیست. ریاض می كوشد با ایجاد مانع هایی بر سر راه جریان مقاومت، مانع از تقویت این جریان در لبنان و به دنبال آن مانع از تقویت نفوذ ایران در منطقه شود.
در شرایط 2 سال پیش كه عربستان اعلام كرد كمكی سه میلیارد دلاری به ارتش لبنان اهدا می كند، وضعیت نبرد در سوریه به سود گروه های معارض بود و روسیه هنوز وارد درگیری های نظامی در سوریه نشده و وضعیت جبهه ها به حالت فرسودگی رسیده بود. بنابراین در آن زمان همه چیز به سود عربستان سعودی پیش می رفت. از 6 ماه پیش به این سو اما شاهد پیشروی های ارتش و نیروهای مقاومت لبنان در سوریه هستیم. یكی از عوامل اصلی این پیشروی ها، حضور گروه های نزدیك به جریان 8 مارس در درگیری های سوریه است. این مساله باعث شد عربستان احساس كند در سوریه میدان را به جریان مقاومت باخته است و همین امر نیز منجر به كاهش نقش ریاض در لبنان شده است. در این شرایط، سیاست افزایش فشار بر جریان مقاومت و به ویژه حزب الله لبنان در دستور كار عربستان سعودی قرار گرفته است. قطع كمك سه میلیارد دلاری به ارتش لبنان در این راستا قابل تحلیل است.

***ایرنا: پیش بینی شما از آینده سیاسی لبنان چیست و بحران ریاست جمهوری در این كشور چگونه می تواند پایان یابد؟
**آجورلو: تحولات آتی لبنان به سرنوشت سوریه وابسته است و اگر تغییرهای مهمی در سوریه شكل گیرد به همان اندازه نیز باید انتظار تغییر و تحولات سیاسی در لبنان را داشت. چشم انداز پایان بحران ریاست جمهوری لبنان در چند ماه آینده چندان روشن نیست مگر اینكه كشورهای منطقه تلاش كنند با میانجیگری، گروه های لبنانی را پای میز مذاكره بیاورند و برای انتخاب رییس جمهوری میان آن ها توافقی ایجاد كنند. با توجه به بحران های كنونی در خاورمیانه اما در ماه های آینده شاهد چنین تلاش های منطقه ای خواهیم بود. به نظر می رسد رییس جمهوری آینده لبنان یك شخص بی طرف مانند «جان قهوه چی» فرمانده كل ارتش باشد.
**گروه پژوهش و تحلیل خبری
پژوهشم**9347**1969** 9279