نخستين نام اين شهرستان مامطير بود، بابل را مي گويم. نام اين شهر در روزگاران كهن مه ميترا بوده است. در زبان‌هاي هند و اروپايي قديم كلمه ديو به معناي خدا است. مازندراني‌ها در زمان گسترش آئين زرتشتي از پذيرش اين آئين سر باز مي‌زدند و در بخشهايي از آن كه مردمش پيرو آئين «ديو يسنا» بودند و در برابر آئين جديد مقاومت مي كردند.
گفته مي شود در محله برج بن كه در مركز شهر بابل است، برج بزرگي وجود داشته كه در بالاي آن دو مجسمه و دو آتشكده قرار داشت كه آتش آن هميشه در روز و شب براي ديد مردم روشن بود. آتشكده ديگري به شكل هشت ضلعي در روستاي روشن آباد وجود داشته كه بقاياي آن در محل به جاي مانده است.
محله هايي در بابل با نامهايي وجود دارد كه نشان از وجود آيين مهر و مهر پرستي است. محل هايي مانند خورشيد كلا، روشن آباد، برج بن و غيره از اين دست محله ها هستند.
در قرن دهم هجري بارفروش ده در محل مامطير بنا شد و هنگامي كه محمدخالد حاكم آن بود بازار و عمارتي در آن بنا كرد. درسال 160 هجري قمري مازيار بن قارن مسجد جامع آن رابنا نهاد كه شامل مساجد، عمارت، مدارس، دكاكين، سراها، بيوتات و سايه بود.
بارفروش به عنوان مركز تجاري به ويژه در دوره صفوي از رونق، آبادي، وسعت و گستردگي برخوردار شد. شاه عباس اول فرمان داد باغ ارم را در قسمت جنوبي شهر بنا كنند. بابل در زمان فتحعلي شاه قاجار نيز اهميت قابل توجهي پيدا كرد. قبل از انقلاب اكتبر روسيه، بابل از طريق بندر مشهدسر (بابلسر) با كشور روسيه ارتباط تجاري داشت و به يكي از مراكز مهم بازرگاني استان مازندران تبديل شده بود.
بابل جايي است كه در آن آب فراوان داد و نام بابل از دو تكواژ با به معناي آب و بُل به معناي فراوان و بسيار تشكيل شده است.
بابل كه به شهربهارنارنج نيز معروف است، عطر شكوفه هاي بهارنارنج در خيابان هاي اين شهر در اواخر فروردين و ارديبهشت هر رهگذري را سرمست مي كند.
به همين دليل جشنواره ملي بهارنارنج در ارديبهشت ماه هر سال، با شكوه خاصي، در بوستان نوشيرواني بابل با هدف احياي اين آيين سنتي و ايجاد فضايي بانشاط و مبتني بر صميميت و تقويت فرهنگ مهروزي با طبيعت برگزار مي شود.
اين شهرستان همچنين مناطق ييلاقي بسيار زيبا دارد كه نه تنها چشم نواز بلكه روح نواز هستند.
مراكز تاريخي و باستاني بابل
**پل محمدحسن خان
در اوايل حكمراني كريم خان زند در سال 1146 به امر محمد حسن خان جد آقا محمدخان قاجار، كه در آشفته بازار سياسي آن عهد حكومت مستقلي براي خود در مازندران ساخته بود و بعدها به دست كريم خان زند كشته شد با صرف دوازده هزار تومان پل با شكوهي بر سر راه قديم بارفروش و آمل بنا كرد كه 140 متر درازا و 5 تا 6 متر پهنا و 8 متر ارتفاع و 8 چشمه (طاق) دارد، 6 چشمه اصلي آن بزرگتر و دهانه هر يك 755 سانتيمتر است و دو چشمه فرعي آن در طرف اين شش چشمه قرار دارد كه كوچكتر است و پهناي هر يك از آن دو 410 سانتيمتر است. پل محمدحسن خان در زمان رضاخان تعمير شد.
پل محمدحسن خان از يادگارهاي مهم تاريخ عهد زنديه است و هنوز هم يكي از مهمترين پلهاي استان مازندران از نظر مسايل اقتصادي، اجتماعي و ارتباطي به شمار مي‌رود.
**كاخ بابل
ساختمان اين كاخ كه به دوره پهلوي مربوط است، در باغ مصفايي در جنوب بابل قرار دارد و محل فعلي دانشكده پزشكي مازندران و كتابخانه اين دانشگاه است.
بناي كاخ دو طبقه با اتاق ها و سالن هاي متعدد و مزين به گچبري هاي بسيار زيبا است. مصالح عمده ساختمان كاخ را سنگ تشكيل مي دهد ونماي خارجي كاخ، ويژگي هاي خاص و منحصر به فردي دارد كه مشابه آن در كاخ هاي ديگر اين دوره كمتر ديده مي شود.
**حمام ميرزا يوسف
اين حمام در زمان حكومت فتحعلي شاه توسط ميرزا يوسف در 1217 قمري ساخته شد. اين حمام از بزرگترين حمام هاي شمال كشور است با سر بنيه و رختكن بزرگ كه هنوز هم پابرجاست .
حمام ميرزايوسف در كوچه باريكي بين خيابان بازار چهارسو و ميدان سرحمام واقع است .
**كاخ شاپور
در دوره صفويه عمارت زيبايي در محل اين كاخ، بنا شدودر اطراف اين عمارت را آب پوشانده بود و اين عمارت مجلل در جزيره قرار داشت. اين عمارت مجلل تفرجگاه شاهان صفوي و قاجار بود. در دوره رضاشاه اين كاخ توسعه يافت. پس از پيروزي انقلاب اسلامي اين كاخ به ساختمان مركزي دانشگاه علوم پزشكي مازندران و سپس به دانشگاه علوم پزشكي بابل تغيير كاربري داد.
** گنجينه بابل(موزه بابل) به عنوان تنها موزه مردم‌شناسي مازندران در ساختمان شهرداري سابق شهر بابل واقع شده است. ساختمان اين موزه در سال 1307 به عنوان بلديه يا شهرداري بنا شده بود. اين ساختمان در سال 1374با كاربري فرهنگي در اختيار ميراث فرهنگي مازندران قرار گرفت.
**خانه قاجاري خليليان بابل
خانه خليليان ميراثي ماندگار از عهد قاجار محل برگزاري روضه و حضور علماي بزرگ از جمله مرحوم آيت الله بيكايي و مرحوم آيت الله هادي روحاني بود.
اين خانه قديمي كه درحقيقت موقوفه است، بيش از يكماه گذشته با دستور اوقاف و عدم اقدام مناسب ميراث فرهنگي با وجود ثبت ملي بودن به تلي از خاك تبديل و حدود 90 درصد آن تخريب شده است.
ساختمان شهرباني و سردر دانشگاه علوم پزشكي از ديگر اماكن تاريخي شهرستان بابل هستند.
**كاروانسراها
بابل بعنوان يك مركز تجاري كه داراي كارونسراها و دكان هاي معتبر بوده است. اين شهر توجه ناصرالدين شاه رادر 1292 ه.ق هنگامي كه وي در حال انجام دومين سفر خودبه مازندران بود ، جلب كرده، طوري كه وي در سفرنامه خود نوشته است: «شهر بارفروش از بلاد معظمه مازندران و پرجمعيت و مركز تجارت شده است وكاروانسرا دكاكين معتبره دارد».
كاروانسراهايي چون شاه عباس، امين الملك، ملك، معتمد، سه راه چال، حضرت، قيصريه، حاج محمدحسن،ارس، لعلي، داداش پور، حاجي طالبيان و مفتخرالممالك از بنام ترين كاروانسراهاي اين شهرستان به شمار مي روند كه البته از برخي از آنان هيچ اثري وجود ندارد.
**زيبايي هاي طبيعي
بابلرود: اين رود از رودهاي پر آب استان، در شهرستان بابل است كه از كوه‌هاي سواد كوه سرچشمه مي‌گيرد و شاخه مهم آن سجادرود است. 78 كيلومتر طول دارد كه پس از گذر از غرب شهرستان بابل و آبياري شاليزار‌هاي بابل، در بابلسر به درياي خزر (مازندران) مي‌ريزد. مصب اين رود محل خوبي براي تفريحات آبي است. عمق اين رود در قسمت‌هاي مركزي بسيار كم و در هنگام ريختن به دريا بسيار زياد است
جنگل هاي (بزچفت) بابلكنار: اين پارك جنگلي حفاظت شده در بخش بابل كنار شهرستان بابل و در روستاي درونكلا شرقي و بزچفت قرار دارد كه داراي امكانات رفاهي تفريحي براي مسافران و گردشگران است.
جنگل شياده: اين جنگل زيبا در بخش بندپي شرقي شهرستان بابل قرار دارد كه به دليل مرتفع بودن سد شياده را مي‌توان از بالاي آن مشاهده كرد.
جنگل هاي نارنجلو، ويوج و لفوراز ديگر جنگل هاي اين شهرستان به شمار مي آيند.
آبشار هاي حاجي شيخ موسي، تيركن (هفت آبشار)، كيمون، كليره، درازكش و گزو از زيباترين آبشارهاي منطقه هستند كه برخي از آنان با آبشارهاي سوادكوه مشترك است.
چشمه آب گرم اَزرو: اين چشمهٔ آب گرم در روستاي آري از توابع بندپي شرقي شهرستان بابل قرار دارد كه داراي جاذبه‌هاي توريستي فراواني است.
** مساجد قديمي
شهرستان بابل داراي مساجدي با قدمت چند صدساله است كه مسجد جامع، محدثين و كاظم بيك از معروفترين اين مسجدها هستند.
مسجد جامع: اين مسجد در محله مسجد جامع واقع شده است و به گفته ابن اسفنديار اين مسجد را ابتدا مازيار بن قارن بنا كرد (سال 160 ق). اين مسجد در عهد فتحعلي شاه قاجار بر اثر زلزله خراب شد و در سال 1225 ق به فرمان اين شاه قاجار و به مباشرت ميرزا محمد شفيع بندپي‌اي صدر اعظم توسط مير محمد حسين متوليان دوباره ساخته شد.
مسجد كاظم بيك: اين مسجد در محله سرحمام بابل قرار دارد كه در سال 1092 ه.ق توسط كاظم بيگ ساخته گرديد .
مسجد محدثين: در 1136 توسط ملا نصيرا ساخته شدو مقبره وي نيز در آن قرار دارد و در پشت طوق داربن بابل واقع است . اين مسجد را جمكران ثاني نيز ناميده اند.
شهرستان بابل نيز مانند ديگر شهرستانهاي استان مازندران امسال نيز همانند سالهاي ديگر آماده ميزباني و پذيرايي از مسافران و گردشگران نوروزي است.
7329/1899
ساري- ايرنا- بابل يا همان شهر بهار نارنج، منطقه زيبايي است كه در اوج گرماي تابستان، مردم ييلاق نشينش هواي خنك بهاري را تجربه مي كنند.
