يكي از مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محيط زيست در استان كردستان، منطقه حفاظت شده بيجار است كه به خاطر گونه هاي مهم گياهي و جانوري و به خصوص قوچ و ميش ارمني تحت حفاظت و مديريت اداره كل حفاظت محيط زيست كردستان قرار دارد.
اين منطقه در تاريخ 23 اسفند 1349 برابر مصوبه شماره 22 شوراي عالي شكارباني و نظارت بر صيد وقت به عنوان منطقه ممنوعه معرفي و سپس در خرداد 1350 با مساحتي معادل 72 هزار هكتار به عنوان منطقه حفاظت شده اعلام شد مساحت منطقه بر اساس تغييرات حاصل شده اكنون بيش از 32 هزار هكتار است.
منطقه حفاظت شده بيجار در شمال بيجار و جنوب شرقي شهرستان تكاب قرار گرفته است و رودخانه قزل اوزن حد جنوبي منطقه را طي مي كند.
تقريبا نيمي از منطقه را اراضي با شيب كمتر از 12 درصد تشكيل مي دهد و بقيه منطقه اغلب به صورت تپه ماهوري است و ارتفاع حداقل و حداكثر منطقه به ترتيب 1533 و 2187 متر مي باشد.
اقليم منطقه اين منطقه داراي آب و هوايي نيمه خشك است به علت ارتفاع زياد منطقه نسبت به ساير مناطق استان، اختلاف درجه حرارت سردترين روز سال با گرم ترين روز سال به 79 درجه سانتي گراد مي رسد حداقل دما در منطقه مربوط به بهمن با 38 درجه سانتي گراد زير صفر و حداكثر آن مربوط به ماه هاي تير و مرداد با 41 درجه سانتي گراد بالاي صفر بوده است.
**دره هاي مهم منطقه
دره كمتاران – قزل اوزن – سيد شهاب – حاج زاغه سي – وال و قم چقا.
**منابع آب منطقه
منابع آب منطقه را مي توان به دو دسته رودخانه ها و چشمه ها تقسيم بندي نمود.
*الف ) رودخانه ها
*رودخانه قزل اوزن
اين رودخانه كه يكي از پر آب ترين رودخانه هاي استان مي باشد در امتداد مرز جنوبي منطقه جريان دارد آب اين رودخانه از ارتفاعات چهل چشمه و منطقه سارال ديواندره سرچشمه مي گيرد.
*رودخانه قم چقا
اين رودخانه در حد شمالي منطقه جريان داشته و به لحاظ نقش و اهميت در منطقه همتراز با رودخانه قزل اوزن مي باشد اين رودخانه از غرب به شرق جريان داشته و با بستري سنگلاخي يا سنگريزه اي از ارتفاعات زرنيخ و قره گل سرچشمه گرفته و پس از عبور از منطقه حفاظت شده و روستاي بزرگ قم چقا در محلي به نام ولي بيك و خرابه چول ارخ به رودخانه گوراني تغيير نام داده كه پس از عبور از قريه حيران تلو در قريه گل قشلاق به قزل اوزن مي پيوندد.
*ب ) چشمه هاي منطقه
مهم ترين چشمه هاي واقع در منطقه كه در فصل تابستان و پاييز براي حيات وحش منطقه داراي اهميت حياتي هستند به شرح ذيل مي باشند:
*چشمه حاج زاغه سي: واقع در ارتفاعات سليم كش.
*چشمه «كله شير»: واقع در تپه ماهور هاي شمال غرب روستاي صلوات آباد.
*چشمه سيد شهاب: واقع در دره هاي كوه سليم (واقع در منطقه امن).
*چشمه قره بلاغ: واقع در بالا دست جنوب روستاي قره بلاغ در دامنه شمالي كوه سليم.
*چشمه گچي بابا: واقع در دربند روستاي گچي بابا.
*چشمه ميه رژگه: واقع در دره ميه رژگه در شمال روستاي صلوات آباد.
*چشمه قاچاق: واقع در شمال روستاي حسين آباد زردكمر.
*چشمه تپه شرف خان: واقع در دره شرف خان.
*چشمه كاني شفا: واقع در حاشيه روستاي اوغلان مير احمد.
*چشمه كاني چايگ: واقع در شمال روستاي آق داغ.
*چشمه دره آسيابان:واقع در دربند روستاي قم چقا.
*چشمه جوكوب : واقع در شرق روستاي صلوات اباد.
*چشمه بن مرسي : حاشيه جنوبي منطقه امن سليم.
***پوشش گياهي منطقه حفاظت شده بيجار از نوع تيپ مرتعي است همچنين در اين منطقه به صورت پراكنده پوشش هاي درختچه اي نظير بادام، آلوچه وحشي، دافنه و سراسوس نيز مشاهده مي گردد.
حيات وحش منطقه حفاظت شده بيجار را مي توان به گروههاي پستانداران، خزندگان، پرندگان
و آبزيان تقسيم بندي كرد.
**پستانداران منطقه
تاكنون در منطقه حفاظت شده بيجار حدود 19 گونه و 17 جنس در 10 خانواده شناسايي شده اند كه به نظر مي رسد تعداد پستانداران منطقه بيشتر از اين باشد بارزترين گونه منطقه قوچ و ميش ارمني است كه جمعيت قابل ملاحظه اي از آن در منطقه زيست مي نمايد از ديگر گونه هاي شاخص منطقه م توان به گراز ، گرگ ، روباه ، كفتار و ... اشاره نمود.
**آبزيان منطقه
در منطقه حفاظت شده بيجار دو رودخانه قزل اوزن و قم چقا محل مناسبي براي زيست ، تخم ريزي و تغذيه آبزيان به خصوص ماهيان به شمار مي روند.
مهم ترين گونه هاي آبزي مشاهده شده در منطقه شامل سياه ماهي معمولي، سياه ماهي خالدار ، عروس ماهي ، سس ماهي كلفت لب، سس ماهي معمولي، ماهي اسپله، ماهي كولي، لاك پشت آبي، مار آبي و خرچنگ گر هستند.
شهرستان بيجار منطقه اي است كوهستاني در امتدادد سلسله جبال غرب ايران كه حدود يك سوم اراضي آن كوهستاني مي باشد و از شمال به شهرهاي زنجان و تكاب، از جنوب به قروه ، از شرق به همدان و از غرب به ديواندره و سنندج محدود مي گردد.
در شهرستان بيجار بيش از 60 اثر باستاني و تاريخي وجود دارد كه برخي از آن ها در فهرست اثار ملي به ثبت رسيده است كه از جمله آثار باستاني مي توان پل تاريخي لوات آباد ،قلعه باستاني قم چقا ، بازار بيجار، مسجد خسروآباد و ... را نام برد.
7350/1904
سنندج- ايرنا- منطقه حفاظت شده بيجار در شمال اين شهرستان كه منطقه اي كوهستاني و داراي آب و هواي معتدل و با بهاري زودرس و آب كافي است فرصت بي نظير و مناسبي براي گذراندن ايام تعطيلات است.
