امام هادی (ع)؛ شاخساری دل نواز از درخت پربار نبوت و رسالت

به گزارش ایرنا، امام علی النقی(ع) در 15 ذی الحجه 212 هجری قمری در روستای صریا در نزدیك مدینه چشم به جهان گشود. پدر ایشان امام محمدتقی(ع) پیشوای نهم شیعیان و مادر بزرگوارشان «سمانه مغربیه» از بانوان درست كردار آن روزگار بود. شهادت زودهنگام امام محمد تقی(ع) سبب شد تا آن امام همام فرصت لازم را برای بهره گیری از دریای بیكران علم و دانش پدر پیدا نكند و در هشت سالگی مسئولیت سنگین امامت و هدایت پیروان دین حق را تا 33 سال برعهده بگیرد، دوران زندگی آن
حضرت با چند تن ازخلفای بنی عباس به نام های معتصم، واثق، متوكّل، منتصر، مستعین ومعتز معاصر بود.

*القاب حضرت امام هادی (ع)
نام مبارك حضرت، علی، كنیه اش ابوالحسن و القاب آن بزرگوار آن حضرت نیز نجیب، مرتضی، هادی، نقی، عالم، فقیه، امین، مؤتمن، طیب و عسكری می باشد كه مشهورتر از همه 'هادی' و 'نقی' است.

*دوران امامت امام هادی
دوران امامت آن حضرت ازسال 220 تا 254 بود وزندگی امام علی النقی (ع) سرشار از پایداری درراه حق وعدم تزلزل درحوادث پرتلاطم روزگارش بوده است.
حضرت امام هادی در سن هشت سالگی به امامت رسیدند و از میان خلفای ششگانه معاصر امام هادی (ع)، متوكل در دشمنی با اهل بیت مشهورتر بود و حدود 15 سال حكومت كرد و بیش از سایر خلفا، معاصر امام دهم بود.

*دعای زیارت كبیره
زیارت جامعه كبیره از زبان امام دهم شیعیان بیانگر جایگاه امامت در تشیع است. این زیارت را شیخ طوسی در تهذیب و صدوق در فقه و عیون اخبارالرضا به سند خود ازشخصی به نام نخعی نقل كرده‌اند كه یكی از شیعیان گفت: به علی بن محمد بن علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن علی بن الحسین بن علی بن ابیطالب (ع)عرض كردم:'ای فرزند رسول خدا، مرا گفتاری بیاموز كه هر وقت خواستم هریك از شما را زیارت كنم همان سخن را درمحضرش بگویم.' پاسخ امام هادی چنین بود: 'هر زمانی كه به آستان (امامی رسیدی) در آنجا شهادتین را درحال غسل و طهارت بر زبان جاری كن، وقتی نگاهت به قبر افتاد نخست 30 مرتبه الله اكبر بگو و چند قدم راه برو، البته با كمال وقار و آرامش بسیار، گام‌های خود را كوتاه بردار و بار دیگر بایست و 30مرتبه تكبیر را بر زبان جاری كن، سپس نزدیك قبر شو و این بار 40 مرتبه تكبیر بگو تا 100 مرتبه كامل شود آنگاه او را با جملات زیر زیارت كن...'.در این زیارت، امام هادی (ع) به بیش از 200 فضیلت و منقبت از اهل بیت(ع) اشاره می‌كند.

*شاگردان امام هادی(ع)
در روایات، 185 نفر از راویان احادیث و شاگردان امام را نام برده اند كه در میان آنان چهره های درخشانی چون حضرت عبدالعظیم حسنی، حسین بن سعید اهوازی و فضل بن شاذان نیشابوری به چشم می خورند.

* احساس خطر متوكل از امام هادی (ع)
متوكل با تقلید از روش مأمون كه امام رضا (ع)را به محل خلافت خود؛ یعنی خراسان كشاند، امام هادی (ع)را به سامرا آورد تا بدین وسیله رفت و آمدهای امام را كنترل كند. متوكل گاهی دستور می داد كه خانه امام را به دقت بازرسی كنند و مأموران هر بار با دست خالی بر می گشتند، اما متوكل باز هم نگران بود و احساس خطر می كرد. برای مثال، یك بار نزد متوكل از امام هادی (ع)شكایت كردند و به او گفتند كه در منزل امام، اسلحه و نوشته و اشیای دیگری است كه از شیعیان قم به او رسیده است و او عزم شورش بر ضد حكومت را دارد،متوكل گروهی را به منزل آن حضرت فرستاد و آنان شبانه به خانه او هجوم بردند، ولی چیزی به دست نیاورند، امام را در اتاقی تنها دیدند كه در به روی خود بسته و مشغول عبادت است، امام را با همان حال نزد متوكل بردند و به او گفتند: در خانه اش چیزی نیافتیم و او را رو به قبله دیدیم كه قرآن می خواند. متوكل با بی شرمی منحصر به فرد خود، جام شرابی را كه در دست داشت، به آن حضرت تعارف كرد! امام سوگند یاد كرد و گفت: گوشت و خون ما با چنین چیزی آمیخته نشده است، مرا معاف بدار!

*شیوه های برخورد امام هادی (ع)با خلفای عباسی
مواجهه فكری و عملی امام چهارم تا امام یازدهم، براساس 'تقیّه' بوده است و هر چه فشار خلفای ستمگر بر علویان و شیعیان بیشتر می شد، تقیّه نیز ضرورت بیشتری پیدا می كرد و حضرت امام هادی نیز از این روش استفاده می كردند. اگر چه ایشان در حال تقیّه بودند، ولی مانند سایر امامان با حاكمان جور زمان خود به طور غیر مستقیم مبارزه می كردند، بی آنكه حساسیّت دستگاه عباسی را متوجه خود كنند، امام در فرصت های مناسب، با نامشروع معرفی كردن حكومت عباسیان، مسلمانان را از هرگونه همكاری با آنان، مگر در موارد ضرورت - برحذر می داشتند و با این كار چهره این حاكمان ظالم و فاسد را برای مردم بیشتر آشكار می كردند.
از دیگر اقدامات مهم امام هادی (ع) تشكیل شبكه وكالت بود، به دلیل شرایط سخت این دوره، ارتباط مستقیم امام با شیعیان ممكن نبود؛ لذا شبكه «وكالت» می توانست بهترین راه ارتباطی حضرت با پیروان خویش باشد. یكی از اهداف این شبكه، آگاه سازی سیاسی مردم از سوی وكلای امام هادی (ع)بود. وكلای حضرت به تدریج تجربیات ارزنده ای را در سازماندهی شیعیان در واحدهای جداگانه به دست آوردند.

*شهادت امام هادی(ع)
سرانجام امام علی النقی(ع) در سوم رجب 254 هجری قمری به شهادت رسیدند و پیكر پاك ایشان در شهر سامرا و در همان خانه ای كه در آن 20 سال زندانی بود، به خاك سپرده شد.

*احادیث و روایات از امام هادی (ع)
حضرت امام هادی (ع) در حدیثی می فرمایند: علماء و دانشمنداني كه به فریاد دوستان و پیروان ما برسند و از آن ها رفع مشكل نمایند،روز قیامت درحالي محشور مي شوند كه تاج درخشاني بر سر دارند و نور ازآن ها مي درخشد.(بحارالأنوار: ج 2، ص 6،ضمن ح 13).
امام در حدیث دیگری می فرمایند: حسد، كارهای خوب را از بین می برد و دروغ، دشمنی می آورد.(بحارالانوار، ج69،ص 200)
امام هادی (ع) در حدیث دیگر می فرمایند: هر كه خدا را اطاعت كند، مردمان از او اطاعت كنند. هر كه مطیع خدا باشد، دچار خشم مخلوق نشود. وهركه خدا را به خشم آورد، باید یقین كند كه به خشم مخلوق گرفتار می شود.

*دیدگاه اساتید حوزه علمیه قم پیرامون امامت امام هادی (ع)
آیت الله سید محمد سجادی از اساتید و محققان حوزه علمیه قم و رئیس مركز پژوهشی سید مصطفی خمینی در این زمینه گفت: حضرت امام هادی(ع) در دوره سخت بنی عباس در محاصره نظامی، رسالت بزرگ امامت را بردوش گرفته و آن را به بهترین شیوه ممكن به انجام رساندند.
وی درادامه با اشاره به زیارت جامعه كبیره كه از حضرت امام هادی (ع) می باشد، گفت: اثر زیارت جامعه كبیره مشتمل بر توحید، معاد، نبوت و رسالت است و همه مسائل مبدا و معاد در آن جمع شده است و محور آن نیز الله است و حتی قبل از قرائت آن نیز باید صدبار الله اكبر بگویند كه ذهن ها به سمت غلو نرود.
آیت الله سجادی اظهار داشت: حضرت امام راحل در حرم امام علی(ع) در نجف اشرف، هر شب این زیارت را می خواندند می فرمودند: محتوی این زیارت چنان غنی است كه برای همه معلوم می شود از مبدا وحی صادر شده است و علمای بزرگ نیز بر قرائت آن تاكید دارند.
وی خاطرنشان كرد: در ماه رجب این زیارت را باید مردم بسیار بخوانند، در روایتی از رسول خدا (ص) نقل شـده اسـت كه خداونـد متعـال در آسـمان ھفتـم فرشـته ای را گماشـته است كه او را ' الداعی'می گویند. ھنگامی كه ماه رجب فرا می رسد، این فرشته در تمام شب ھای ماه تا صبح ندا می د ھد : «طوبي للذاكرین، طوبي للطائعین'
وی ادامه داد: خداوند متعال نیز می فرماید، هركس با من بنشیند با او می نشینم و هر كس از من اطاعت كند من اطاعت می كنم، كیست كه در این ماه من را بخواند و دعای او را اجابت نكنم.

*حجت الاسلام والمسلمین سیدرضا اكرمی عضو جامعه روحانیت مبارزه و از اساتید حوزه و دانشگاه نیز در این زمینه گفت:
حضرت هادی (ع) برعكس حضرت امام جواد (ع) و حضرت امام حسن عسكری(ع)، دوران امامت طولانی داشتند و این دوران 34 سال طول كشید.
وی ادامه داد: دوران امامت امام به دو بخش حساس تقسیم می شود، یكی قبل از آنكه از مدینه به سامرا تبعید شود و بخش دوم نیز در سامرا تا هنگام شهادت، كه 20 سال طول كشید.
اكرمی خاطرنشان كرد: امام هادی(ع) در مدینه به مباحثات، امور فرهنگی و سوال و پاسخ پیروان و سایر مردم می رسید و به شبهات آنها نیز پاسخ می داد ولی وقتی متوكل عباسی حضرت را به سامرا فراخواند، ایشان كاملا تحت مراقبت و آزار بود تا زمانی كه از به شهادت رسیدند.
وی ادامه داد: امام هادی (ع) نیز با وجود شرایط سخت، به كارهای فرهنگی ادامه داد.
اكرمی همچنین گفت: هر امامی بعد از پیامبر اسلام (ص)، مواجهه با تقیه بود تا از این طریق هم اسلام را حفظ كنند و هم به مقداری كه امكان دارد به كار تبلیغی خودشان كه هدایت، آگاه سازی، افشاگری و برخوردهای صحیح در موارد خاص ادامه دهند و امام هادی(ع) در این زمینه نیز بسیار خوب عمل كردند.
وی با اشاره به پرورش شاگردان زیاد از سوی امام هادی (ع) گفت: امام شاگردان و طرفدارانی داشتند كه یا از طریق مكاتبه و سوال، یا ملاقات و دیدارها سوالاتی را مطرح می كردند و یا برای امام نامه می نوشتند كه امام به آنها پاسخ می داد.
اكرمی خاطرنشان كرد: در كتاب تحف العقول آمده است كه نامه مفصلی به صورت وصیت نامه و یا رساله در مورد 'جبر و تفویض،و اختیار و آزادی' از امام هادی سوال می كند و امام مفصل جواب می دهند.
7401/ 6133/