سلامت دهان و دندان با آموزش و فرهنگ سازی

بهداشت دهان و دندان همواره از اهمیت ویژه ای در میان جوامع مختلف برخوردار بوده است كه شامل تشخیص سلامتی دهان و بهبود پوسیدگی دندان می شود. نقش مهم این فرآیند در سلامتی مردم سبب شد تا نیاز به آموزش اصولی در زمینه دندان پزشكی ایجاد شود و دندانپزشكان به عنوان حافظان سلامت دندان، ارائه دهنده خدمات عمومی دندانپزشكی همچون ترمیم، عصب كشی، ارتدونسی، درمان بیماری ها لثه و ... باشند.
مسواك زدن مرتب و مصرف كردن مواد غذایی سالم و سرشار از ویتامین بر سلامت دهان و دندان بسیار موثر است. مصرف ویتامین‌ ها سبب می ‌شوند، بافت لثه‌ ها و مخاط دهان سالم بمانند و به همین دلیل كمبود آنها علائم شدیدی در بافت دهان ایجاد می‌ كند.
رعایت نكردن بهداشت دهان و دندان سبب خواهد شد، به مرور لایه میكروبی بر روی دندان ها ایجاد و اسیدهای مخربی تولید شود كه مینای دندان را تخریب می كند و به شروع پوسیدگی دندان و بروز بیماری های لثه منجر می شود.
اهمیت حفظ سلامت دهان و دندان سبب شد تا مجلس شورای اسلامی به منظور گسترش و پیشرفت خدمات درمانی و بهداشتی دهان و دندان در منطقه های محروم كشور و روستاها طرحی را با عنوان تربیت بهداشت كاران دهان و دندان در 23 فروردین 1360 خورشیدی به تصویب رساند. قانون مورد نظر، وزارت بهداشت و درمان را موظف می كرد كه داوطلبانی را برای تربیت در این دوره، جذب كند و پس از دادن آموزش های لازم، آنان را در منطقه های محروم به خدمت بگیرد تا از این راه، علاوه بر ارایه خدمات نخستین، از شیوع بیماری های دهان و دندان جلوگیری كند و اصل پیشگیری را موردنظر قرار دهد.
پس از تصویب این قانون به وسیله مجلس شورای اسلامی، با پیشنهاد جامعه اسلامی دندانپزشكان، 23 فروردین به عنوان روز «دندانپزشكی» نامگذاری و هفته پایانی این ماه در كشور، هفته دندانپزشكی نامیده شد، اینك در سالروز تصویب این قانون بر تمامی دندانپزشكان ضروری است كه در مسیر ارایه خدمات دندانپزشكی تمام تلاش خویش را به كار بندند و با آموزش های لازم به مراجعه كنندگان، زمینه سلامت دهان و دندان آنان را فراهم آورند و مردم نیز با رعایت توصیه های آنان و افزایش آگاهی خویش در راه حفظ سلامت دهان و دندان، تلاش كنند.
«مرجان صالح» دندانپزشك و متخصص درمان ریشه دندان در گفت و گو با پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت روز دندانپزشك، درباره وضعیت بهداشت دهان و دندان در ایران، گفت: در جامعه كنونی مردم آگاهی لازم را درباره بهداشت دهان و دندان ندارند كه این امر بیشتر به آموزش در خانواده ها بازمی گردد، اگر در خانواده ای رسیدگی به دندان برای پدر و مادر مهم باشد، فرزندان نیز به رعایت بهداشت دهان و دندان می پردازند اما در خانواده هایی كه والدین آنها به این امر اهمیتی نمی دهند، فرزندان هم از سلامت و دهان و دندان كافی برخوردار نیستند.
وی با بیان اینكه معاینه دهان و دندان دارای قواعد و قانون ویژه ای است، تصریح كرد: در كتاب های مرجع دندانپزشكی عنوان شده كه ضروری است تا هر فردی به صورت بالینی هر شش ماه یك بار به وسیله دندانپزشك، دندان های خود را معاینه كند اما متاسفانه در ایران این گونه نیست و تا هنگامی كه فرد با مشكلی در زمینه بهداشت دهان و دندان رو به رو نشود، به دندانپزشك مراجعه نمی كند، در صورتی كه اگر افراد مورد معاینه در دوره های مشخص قرار بگیرند، در همان مراحل نخستین، دندانپزشك بیماری ساده دندان را تشخیص می دهد و پس از آن درمان بسیار راحت خواهد بود و هزینه ای كه پرداخت می شود، نیز كمتر است. هنگامی كه درد دندان آغاز می شود و فرد به دندانپزشك مراجعه می كند، در واقع دندانپزشك در مرحله پایانی و نهایی مشكل قرار می گیرد و به همین دلیل باید درمان های گسترده ای را بر روی دندان انجام دهد و این امر هزینه های بسیاری را نیز برای بیمار به همراه دارد.
این دندانپزشك و متخصص درمان ریشه دندان با اشاره به نظام معاینه های دندانپزشكی در مدرسه های كشور، عنوان كرد: اكنون در مدرسه ها، معاینه ساده دندانپزشكی به وسیله دندانپزشك عمومی انجام می شود كه این امر برای درمان سریع بسیار خوب و موثر است. در این طرح فرم هایی وجود دارد كه دندانپزشكان به والدین می دهند تا به آنها بگویند كه چه تعداد از دندان های فرزندان آنان دچار مشكل شده است و در كنار آن روش مسواك زدن را به دانش آموزان می آموزند. البته باید گفت در برخی از مواقع والدین به برگه هایی كه به وسیله دندانپزشكان فرستاده شده است، توجه نمی كنند و این امر سبب می شود تا بهداشت دهان و دندان كودكان نادیده گرفته شود.
مرجان صالح روش های جلوگیری از پوسیدگی دندان را این گونه توصیف كرد: به صورت كلی روش های بهداشت دهان و دندان شامل مسواك زدن، نخ دندان كشیدن و استفاده از دهان شویه ها و مراجعه به دندانپزشكی هر شش ماه یك بار می شود. اگر بیمار جزو افرادی باشد كه پوسیدگی در دندان های وی كم باشد، ممكن است توصیه شود، هر سال یك بار به دندانپزشك مراجعه كند. اما مهم ترین امر در بهداشت دهان و دندان مسواك زدن و نخ دندان كشیدن همزمان با هم است، زیرا استفاده از هر دو روش با هم به كاهش پوسیدگی دندان كمك می كند. نوع تغذیه نیز در پوسیدگی دندان موثر است، شیر كاكائو، پفك و چیپس هنگامی كه به عنوان میان وعده استفاده می شوند، ریسك پوسیدگی دندان را افزایش می دهند. پوسیدگی دندان نمی تواند به صورت مستقیم سبب بیماری های دیگر در فرد شود مگر آنكه بیمار، آن دندان را از دست دهد و این امر سبب شود كه نتواند غذا را به خوبی بجود و به این دلیل مشكل های گوارشی برای فرد به وجود می آید. همچنین التهاب در ناحیه لثه ممكن است، ریسك بیماری های قلبی را افزایش دهد و در مادران باردار سبب كم شدن وزن جنین شود.
وی درباره بیماری های شایع دندان اظهار داشت: بیماری های شایع دهان و دندان به جزء پوسیدگی دندان، بیشتر مربوط به بیماری های لثه می شود و به صورت كامل در ارتباط با رعایت بهداشت است. امری كه بیشتر در ایران وجود دارد، مشكل التهاب لثه است كه به صورت جرم، عفونت و خونریزی در ناحیه دندان ها بروز پیدا می كند، به جزء آن برخی از بیماری ها و سرطان ها در مخاط دهان وجود دارند كه ممكن است در بیمار ایجاد شود و پزشكان هشدار می دهند كه هرگاه زخمی در ناحیه دهان، زبان و مخاط گونه مشاهده شد كه دارای رنگ سفید و قرمز بوده و پس از دو هفته نیز بهبود نیافت، بیمار باید به یك دندانپزشك متخصص مراجعه كند. با توجه به نوع خون رسانی كه در عروق و مخاط دهان وجود دارد، هر زخمی كه در دهان ایجاد شود، به سرعت خوب خواهد شد اما اگر زخم هایی پایدار بدون هیچ دردی در دهان ایجاد شود، این امر احتمال بیماری سرطان دهان و دندان را افزایش خواهد داد كه بسیار خطرناك است.
این دندانپزشك و متخصص درمان ریشه دندان در ادامه افزود: با توجه به ویژگی های شخصی، نوع مسواك و خمیردندانی كه برای فرد تجویز می شود، متفاوت است، اما به صورت كلی برای همگان، استفاده از مسواك نرم و خمیردندان های فلورایددار توصیه می شود كه خاصیت سایندگی نداشته باشد. اكنون خمیردندان هایی با عنوان سفیدكننده دندان وجود دارد كه بهتر است، این خمیردندان ها بدون اجازه دندانپزشك استفاده نشود، زیرا آنها دارای مواد ساینده هستند و سبب ایجاد حساسیت های شدید در ناحیه دهان و دندان می شوند، مینای طبیعی دندان را از میان می برند و به جای اینكه بخواهند رنگ دندان را سفید كنند، مینای دندان را نازك می كنند و دندان را زَردتر خواهند كرد،‌ به همین دلیل هر فردی باید به دندانپزشك مراجعه كند تا با توجه به شرایط دهان و دندان خویش، مسواك و خمیردندان خاص را تهیه كند.
مرجان صالح درباره وظیفه دندانپزشك در برابر بیمار، بیان كرد: اگر هر دندانپزشكی به آن اصولی كه آموزش دیده، پایبند باشد، بهترین درمان را برای بیمار خود انجام خواهد داد. دندانپزشك باید تمامی دندان ها را بررسی كند و برای شناسایی دندان های پوسیده، عكس های میان دندانی را از دندان ها تهیه كند، مهم تر از همه اینكه مخاط دهان به یقین باید به وسیله دندانپزشك بررسی شود، تنها بحث دندان نیست، لثه ها، مخاط گونه، زبان، زیرزبان باید بررسی شوند. یك دندانپزشك باید برای بیمار خویش وقت بگذارد و آموزش رعایت بهداشت دهان و دندان و شیوه صحیح مسواك زدن را آموزش دهد زیرا بخش نخست درمان، آموزش و پیشگیری محسوب می شود و پس از آن باید كارهای درمانی برای بیمار صورت پذیرد.
این دندانپزشك و متخصص درمان ریشه دندان در پایان گفت: دندانپزشكان باید همواره به بیماران خویش نگاه نوع دوستی داشته و بحث حرفه ای كار خویش را مد نظر داشته باشند، همچنین مردم نیز اطلاعات خویش را درباره مسائل بهداشت دهان و دندان افزایش دهند، به دنبال سلامتی آن باشند و اجازه ندهند دندان آنها به مرحله ای برسد كه به درمان های پیچیده و هزینه های فراوان نیازمند باشد.
*گروه اطلاع رسانی
پژوهشم**9128**2002**9131