در اين گزارش كه در شماره شنبه 28 فروردين 1395 به قلم محمد زندكريمخاني منتشر شده است، مي خوانيم: خبر را گزارشي از رويدادهاي واقعي و عيني تعريف كرده‌اند. گزارشي كه در اغلب موارد به صورت رسمي، خشك و سنگي به مخاطب ارائه مي‌شد و مي‌شود، اما در دو دهه اخير شبكه‌هاي پيشرو در حوزه خبررساني با شكستن رسميت اخبار سخت و تبديل آن به اخباري نرم، شكل تازه‌اي از خبررساني را موجب شدند كه اتفاقا بسيار دلخواه مخاطب قرار گرفت.
**پربيننده‌ترين بسته خبري
بسته خبري صرفا جهت اطلاع را به جرات مي‌توان نمونه بارز و ساختارشكن نوع خبرنويسي رسانه ملي در سال‌هاي اخير دانست. تابستان 1389 مخاطبان خبر تلويزيون با نوع تازه‌اي از بسته‌هاي خبري در پربيننده ترين بخش خبري سيما يعني خبر 20:30 آشنا شدند. بسته‌اي كه در آستانه شش سالگي خود توانست توجه مخاطبان بسياري را به خود جلب كند. از آنجا كه حفظ ميزان اعتماد و اعتبار برنامه نزد مخاطب مهم‌تر از آمار و ارقام درصدي است، بنابراين تهيه‌كنندگان اين بسته خبري، بازنگري ساختاري و محتوايي آن را يك ضرورت دانسته و مطالعه نقاط قوت و ضعف صرفا جهت اطلاع را در دستور كار خويش قرار دادند.
**نرم‌خبر، فرآيندگراست
اين بسته خبري موفق بهانه‌اي شد تا نگاهي آكادميك و علمي به آن شود. دكتر اميدعلي مسعودي براي ورود به موضوع، ابتدا به تعريف نرم خبر اشاره دارد و مي‌گويد: نرم خبر بيشتر براي پوشش موضوعات مورد علاقه و ارائه‌كننده جزئيات بيشتري از خبر است، اين نوع خبر فرصتي است تا خلاقيت‌هاي خبري ديده شود و به اخبار رنگ تنوع بخشد. در حقيقت، سخت خبر، رويدادگرا و نرم خبر، فرآيندگراست.
استاد علوم ارتباطات افزود: نرم خبر به حاشيه اخبار مي‌پردازد. عينيت داشتن، يكي از ويژگي‌هاي مهم نرم خبر است. نرم خبر ساختار خشك خبر را مي‌شكند و صميميت بيشتري بين گوينده خبر و مخاطب ايجاد مي‌كند.
مسعودي با طرح سوالي مبني بر اين كه كجاي يك بخش خبري بايد از طنز و فكاهي استفاده كرد، تصريح كرد: اصلا طنز و فكاهي در خبر جا نمي‌گيرد. نرم خبر با طنز فرق مي‌كند. طنز در واقع يك نوع نقد است و وارد حوزه تحليل خبر مي‌شود. البته چون در نرم خبر، تحليل هم وجود دارد اين شبهه به وجود مي‌آيد كه بخشي از يك تحليل رسانه اي، طنز است. لذا تجربه نشان داده است افراد نقد همراه طنز را برنمي‌تابند، حتي اگر قصد يك برنامه، كمك به آن فرد باشد. بسياري از پاسخ‌ها و واكنش افراد به بخش اخبار مربوط به خبرهاي طنزگونه و كنايه‌آميز است. برخي افراد اين نوع نقدها را تا حد بي‌حرمتي تصور مي‌كنند.
**طنز از نرم خبر جداست
مديركل روابط عمومي و ارتباطات بين‌الملل سازمان استاندارد گفت: طبعا تعداد مخاطبان اين‌گونه اخبار كنايه‌آميز بسيار است ولي بايد توجه داشت طنز را بايد از نرم خبر جدا كرد. پرداختن به طنز در خبر با توجه به فرهنگ جامعه ما، به نرم خبر آسيب مي‌زند. هنوز ظرفيت پذيرش طنز و كنايه رسانه‌اي در قالب نرم خبر در جامعه بخصوص مديران نهادينه نشده است. بسياري از مسئولان وقتي با نقدي در قالب طنز و نرم خبر روبه‌رو مي‌شوند از خود واكنش عكس نشان مي‌دهند. در سريال‌هايي كه ساخته مي‌شود بدون اين كه قصد و عمدي در سناريو وجود داشته باشد ممكن است يك قوميتي ناراحت شود و يك برداشت متفاوتي كند.
مسعودي افزود: در برنامه‌سازي رسانه‌اي توجه به فرهنگ عمومي يك اصل است. كشورهاي غربي با توجه به فرهنگ خويش، برنامه‌سازي مي‌كنند و ظرفيت پذيرش و ساخت نرم خبر و برنامه‌هاي طنز و كنايه در آنجا با كشور ما متفاوت است. مجري و كارشناسان رسمي‌ترين بخش‌هاي خبري غربي يكديگر را چه خانم و چه آقا با نام كوچك خطاب مي‌كنند. حتي اين نمونه كوچك، نمي‌تواند در رسانه ما جايي داشته باشد. اگر از سر طنز و شوخي ما را نقد كنند به واسطه بهره‌گيري از طنز، يا آن را جدي نمي‌گيريم يا برداشت دشمني مي‌كنيم. همچنين در بسياري موارد، وقتي نقدي را در قالب طنز بيان مي‌كنيم مخاطب مورد نظر جنبه طنز را مي‌بيند و به خبر توجهي نمي‌كند لذا خبر جدي گرفته نمي‌شود.
اين استاد دانشگاه با موفق شمردن بخش خبري بيست و سي شبكه دوم سيما گفت: خبر 20:30 به عنوان مكمل خبر 21 كفه ترازوي خبر تلويزيون را متوازن كرده است. مهم‌ترين نقطه قوت اين بخش بخصوص بسته خبري صرفا جهت اطلاع، پرداختن به حاشيه رويدادها و اخباري است كه كمتر ديده مي‌شود. برخي مواقع حواشي يك خبر از خود خبر مهم‌تر است.
به همين دليل اين بسته خبري توانسته است مخاطبان بسياري با سطح سواد مختلف و مشاغل گوناگون جذب كند. نقطه قوت ديگر صرفا جهت اطلاع، استخراج اخبار بين دو رويداد است. مردم، سابقه و رابطه پشت برخي از خبرها را نمي‌دانند و اين وظيفه بخش خبر است كه اطلاع‌رساني صحيح انجام دهد.
مسعودي در پايان به عنوان پيشنهادي در بازنگري اين بسته خبري تصرح كرد: در رويكرد جديد صرفا جهت اطلاع، سعي شود اگر فردي يا سازماني نقد مي‌شود، در همان برنامه پاسخ سوژه هم آورده شود تا قضاوت مخاطب بهتر گردد. اين عمل به افزايش سواد رسانه‌اي و قدرت تحليل عمومي هم كمك مي‌كند.
**نقد صرفا جهت اطلاع در ساختار
در ادامه موضوع دكترحسن نجفي سولاري با نقد برنامه يادشده به خبرنگار جام‌جم با نقد گفت: در مطالعه بسته خبري صرفا جهت اطلاع دو موضوع مطرح است. اول ساختار و فرم تلويزيوني و دوم محتواي برنامه. اين بسته خبري از لحاظ ساختار، رويكردي اطلاع‌رساني دارد، اما اشكال اين است كه صرفا جهت اطلاع اين رويكرد را در ساختار و فرم، ناقص بيان مي‌كرد. مانند شعري كه يك قافيه گفته شود و قافيه بعد حذف شود. معمولا سردبير و تهيه‌كننده برنامه تمايل داشت چند قطعه متعدد را كنار هم بگذارد لذا براي انتقال موضوع قطعات كوتاه باعث انتقال ناقص پيام مي‌شد. فرم خبر تلويزيوني اگر داراي رويكرد اطلاعاتي است بايد اطلاعات را كامل كند.
رئيس مركز توسعه فناوري اطلاعات و رسانه‌هاي ديجيتال افزود: اشكال دوم، رنگ و لعاب گرافيكي برنامه بود. غير از گرافيك اول كه با زيبايي‌شناسي خوبي طراحي و شروع و با صداي ضربه نهايي، قدرت زيبايي گرافيك را افزايش مي‌داد، اما با ورود به برنامه دقتي در رنگ و نور و تم برنامه نمي‌شد. دوربين‌ها اكثرا بالانس نبود لذا كيفيت تصوير بسيار متفاوت، به‌هم‌ريخته و ناهمگون با گرافيك نخست برنامه بود. بسياري از مواقع كادرهاي گرفته شده متوازن نبود و كاملا مشخص بود كه خود تصويربردار كار را كارگرداني مي‌كند. وقتي مي‌خواهيم يك برنامه در اِشِل رسانه آن هم به صورت چكشي بسازيم بايد از نظر ساختار و فرم حتما مورد توجه قرار گيرد.
**نقد صرفا جهت اطلاع در محتوا
اين استاد دانشگاه افزود: در بخش محتوايي بسته خبري صرفا جهت اطلاع، وقتي مي‌خواهيم يك موضوعي را در رسانه به طنز بكشيم و اساسا هدف طنز است، طنز تعريف دارد و مشخص است كه چه بايد بكند. برخي مواقع آيتم‌هاي برنامه به جاي طنز به لودگي تبديل مي‌شد. حتي انتخاب برخي از موضوعات به لوده شدن طنز كمك مي‌كرد. از طرف ديگر برخي موضوعات اصلا ارزش پرداخت نداشتند لذا پژوهش و دقت در انتخاب موضوع خيلي مهم است كه برخي مواقع احتمالا فرصت پژوهش بيشتر، نبود.
نجفي سولاري، سردبيران بيست و سي را از پرداختن به اخبار زرد برحذر داشت و تصريح كرد: وقتي خبري را در كشوري 80 ميليوني پخش مي‌كنيم كه شايد 20 ميليون نفر بيننده داشته باشد، خيلي بايد كار را عميق و علمي و دقيق انجام داد. سوژه‌هاي دم دستي زياد داشت. تصميم‌ها برخي مواقع به خبر زرد تبديل مي‌شد. ديگر اين كه تهيه آيتم‌هاي اين بسته خبري به يك كارگردان تلويزيوني نياز دارد. وقتي تصويربردار، خود كارگرداني مي‌كند و تصوير را به مونتور داده و او هم به سردبير پخش مي‌دهد، خبر رسانه به يك خبر زرد تبديل شود.
**نقاط قوت صرفا جهت اطلاع
اين فعال رسانه در ادامه به محاسن اين بسته خبري اشاره كرد و گفت: نخستين حُسن اين برنامه، نوآوري آن است. به نظر من ورود اين بسته خبري براي اولين بار در خبر رسمي رسانه ملي يك نوآوري محسوب مي‌شد. حُسن دوم، جسارت و شجاعت ورود به برخي از حوزه‌ها و موضوعات بود. برخي موضوعات كه تصور مي‌شد خط قرمز هستند، اين بسته خبري با ورود به آنها نشان داد خيلي از خط قرمزها تصورات ذهني برخي از مسئولان است.
نجفي سولاري افزود: حُسن سوم، طعنه‌هايي ظريف و كوتاه بود به برخي از مسئولان كه وعده‌هايي در گذشته براي پيشبرد امور داده بودند. همچنين خبررساني در سررسيد اجرايي شدن برخي از طرح‌ها و پروژه‌ها.
وي در پايان به عنوان راهكار بهبود و بازنگري برنامه گفت: پيشنهاد مي‌كنم در بازنگري جديدي كه در اين برنامه اعمال خواهد شد، برنامه‌سازان صرفا جهت اطلاع از رسانه‌هاي مجازي بازي نخورند. سوژه‌ها با مطالعه انتخاب شود. بارها در شبكه‌هاي مجازي يك امري مطرح شده و ديديم كه به اين بسته خبري هم كشيده شد. انتخاب سوژه از فضاي مجازي به صِرف بيان يك نقد، كار حرفه‌اي نيست. همچنين بعد از سوژه‌يابي ضروري است كه كارگردان تلويزيوني مشخص شود تا از نظر زيبايي‌شناسي، رنگ، فرم، نور و هدايت مصاحبه‌ها براساس محتوا به نحو احسن انجام شود. اگر اين فرآيند انجام شود مي‌توان انتظار داشت كه يك برنامه خبري و گزارشي طنز، متناسب با رسانه ملي ساخته شود.
**نرم خبرها، كليد رقابت رسانه‌هاي نو
ويژگي مهم نرم خبرها، افزايش سرعت فراگيري و ارتقاي سواد رسانه‌اي مخاطب است. اخباري كه فهم مخاطب را از نفوذ كليشه‌اي سخت خبرها مي‌رهاند. نرم خبرها، افرادي را كه علاقه چنداني به خبر ندارند، به پيگيري حواشي رويدادها تشويق مي‌كنند. فراتر از آن، اين نوع خبرها مي‌توانند به ارتقاي امنيت جامعه، افزايش سطح سلامت، معلومات و بهبود بهداشت رواني افراد منجر شوند. نرم خبر با ارائه يك رويداد از ديدگاه‌هاي متفاوت، حتي متعصب‌ترين طرفداران سخت خبر را به ديده شدن خويش فرامي‌خواند.
افزايش روزافزون رسانه‌ها و شبكه‌هاي مجازي و رقابت در پرداخت و ارائه اخبار، فعالان بخش خبررسانه ملي را در بهره‌گيري بهتر و موثرتر از تكنيك‌هاي نرم خبر ملزم مي‌كند.
*منبع: روزنامه جام جم
**گروه اطلاع رساني**9165**2002
تهران- ايرنا- روزنامه جام جم در صفحه فرهنگ و رسانه به گزارشي درباره نرم خبر و ضرورت به كار گيري و ويژگي هاي اين نوع خبرنويسي پرداخت.
