در اين گزارش كه بخش نخست آن در شماره يكشنبه پنجم ارديبهشت 1395 به قلم بيتا مهدوي منتشر شده است، مي خوانيم: «سرطان» اصطلاحي براي ناميدن گروهي از بيماري‌ها است كه در آن، سلول‌هاي غير طبيعي بدون كنترل تقسيم مي‌شوند و مي‌توانند ازطريق خون و دستگاه لنفاوي، به ساير نقاط بدن گسترش پيدا كنند. سرطان يك بيماري منفرد نيست، بلكه بسياري از بيماري‌ها را شامل مي‌شودو در عين حال بيش از 100 نوع سرطان وجود دارد.
بررسي‌هاي سازمان بهداشت جهاني حاكي است كه سرطان عامل 7.4ميليـــون مورد مــرگ و مير در سراسر جهان است. شايع‌ترين انواع سرطان عبارتند از ريه با 1.3 ميليون،معده 803هزار،روده بزرگ و راست روده 639هزار ،كبد 690هزار و سينه با 519 هزار نفر مورد مرگ و مير
در سال در دنيا. بر اساس اين بررسي، 70 درصد همه مرگ و مير‌هاي ناشي از سرطان در كشورهاي با درآمد كم و متوسط رخ مي‌دهد و يك سوم سرطان‌ها در صورت شناسايي زودرس و درمان مناسب، قابل درمان است. محققان بر اين باورند كه، عوامل بسياري در شيوع سرطان نقش دارد كه رژيم نامناسب غذايي، استعمال دخانيات، سبك زندگي نادرست، نداشتن تحرك و افزايش آلاينده‌ها، بخشي از آن است.
آنان همچنين مي‌گويند، مي‌توان از بروز بسياري از سرطان‌ها پيشگيري كرد و عوامل اصلي و زمينه ساز بروز آن را از ميان برد و از اين رو اطلاع رساني درباره عواملي كه در طول زمان و طي ساليان متمادي به بروز سرطان مي‌انجامد، ضرورت دارد.
** افزايش آمار سرطان
دكتر علي مطلق ـ رئيس اداره مبارزه با سرطان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي در مورد آمار ابتلا به سرطان در كشور، در مصاحبه با رسانه‌هاي گروهي اظهار داشته است: بررسي‌هاي سازمان بهداشت جهاني حاكي است كه در سال 2012 ميلادي تعداد مبتلايان به سرطان حدود 14ميليون نفر در جهان بوده است كه پيش بيني مي‌شود تا سال 2030، آمار آن به 27ميليون نفر برسد.
وي مي‌افزايد: در ايران هم متناسب با بقيه كشورها، متاسفانه بروز سرطان رو به افزايش است كه 3 دليل دارد، يكي از دلايل، افزايش اميد به زندگي است. تا حدود 30 سال پيش اميد به زندگي در ايران 59 سال بود، ولي الان 74 سال است.
دومين مسئله شيوه زندگي ناسالم از جمله كم مصرف كردن ميوه و سبزيجات و افزايش وزن و كم تحركي است و سومين دليل آن، عوامل محيطي مثل آلودگي هوا و آب است. با اينهمه مهم‌ترين دليل افزايش سرطان، ارتقاي سطح اميد به زندگي است كه باعث افزايش جمعيت و در نتيجه شناسايي موارد بيشتر سرطان در كشور شده است.
وي در مورد نقش وراثت در ابتلا به سرطان، ياد آوري مي‌كند: بي گمان در تمامي بيماري‌هاي شناخته شده، ژن‌ها تاثير دارد. در واقع همه عوامل ذكر شده همراه با تغييرات ژنتيكي، باعث بروز سرطان در انسان مي‌شود. اما نكته اين جاست كه ژنتيك به تنهايي و در موارد نادري علت اصلي بروز سرطان قلمداد مي‌شود و از اين رو آن را جزو عوامل اصلي افزايش خطر ابتلا به سرطان ذكر نمي‌كنند.
از سوي ديگر طبق آمارهاي سازمان جهاني بهداشت 24 درصد از 10 ميليون مورد ابتلا به سرطان، به دليل رژيم نامناسب غذايي و عفونت‌ها بروز پيدا كرده است. همچنين عوامل عفوني در كشورهاي شرق مديترانه عامل 70 درصد همه سرطان‌ها ذكر شده است.از سوي ديگر نقش عوامل عفوني در بروز سرطان در كشورهاي در حال توسعه و توسعه يافته متفاوت است. در كشورهاي توسعه يافته عفونت 7 درصد علل بروز سرطان را تشكيل مي‌دهد كه اين نسبت در كشورهاي در حال توسعه 26 درصد است.
** شايع‌ترين سرطان‌ها در ايران
دكتر مطلق با اشاره به فراواني سرطان معده در ميان مردان ايراني، مي‌گويد: در ميان زنان هم سرطان سينه بيشترين فراواني را دارد. در كشور ما به طوركلي در مناطق شمال و شمال غربي و مركزي، بيشترين ميزان شيوع و ابتلابه سرطان به چشم مي‌خورد و نيز از حدود 85 هزار مورد جديد سرطان در سال، 55.5درصد را مردان و 44.5 درصد را زنان تشكيل مي‌دهند. شايع‌ترين سرطان در ميان مردان، سرطان معده و سپس مثانه و روده بزرگ است و در ميان زنان مي‌توان به سرطان‌هاي سينه، پوست و سپس معده اشاره كرد. شايع‌ترين سرطاني كه باعث مرگ در هر دو جنس مي‌شود، سرطان معده است. همچنين بيشترين آمار ابتلابه سرطان در ميان زنان در استان يزد و در ميان مردان، در استان مركزي گزارش شده است.
** پايين آمدن سن ابتلا به سرطان
دكتر علي يعقوبي جويباري ـ متخصص انكولوژي در گفتگو با گزارشگر روزنامه اطلاعات مي‌گويد: آمار سرطان به دليل توسعه زندگي ماشيني، كم تحركي،تغذيه نامناسب و بهتر شدن راهكار‌هاي تشخيصي در ايران، به موازات جهان افزايش پيدا كرده است. همچنين امروزه در بعضي از موارد ريسك فاكتورها و عوامل خطرزاي سرطان را نمي‌توان تشخيص داد، اما مي‌توان از بروز بعضي از آن‌ها مانند سرطان ريه، پيشگيري كرد.
وي مي‌افزايد: با توجه به تحقيقات انجام شده، در حال حاضر در مورد بيماري سرطان 2 مساله وجود دارد، يكي آمار بالاي سرطان وديگري پايين آمدن سن ابتلا به اين بيماري كه نتيجه يك تغيير اپيدميولوژيكي در دنيا و كشورمان است.
اين انكولوژيست در مورد سرطان و علل آن ياد آوري مي‌كند: سرطان از تغييرهاي سلولي به وجود مي‌آيد كه ممكن است از طريق وراثت، يا بر اثر عوامل محيطي متاسيون و جهش در طولاني مدت به وجود آيد. ريسك فاكتورها عواملي است كه در نهايت باعث اين جهش‌ها مي‌شود و بر اثر آن‌ها، تغييرات سلولي بوجود مي‌آيد.
وي مي‌گويد: به نظر مي‌رسد ريسك فاكتور‌هاي بيماري سرطان بيشتر شده است، به عنوان مثال زندگي شهري ملزومات خاص خودش را دارد و تحرك در آن كم است، همچنين تغذيه نامناسب است كه بر اساس استانداردها بايد غذاهاي سالم به مصرف برسد.
حال آن كه زندگي ماشيني باعث شده است 3 وعده غذايي ما به دو تا يك وعده كاهش پيدا كند. متاسفانه از سبد غذايي استانداردي كه بايد درآن ميوه و سبزي وجود داشته باشد، استفاده نمي‌كنيم و معمولا غذاهاي آماده را ترجيح مي‌دهيم كه ارزش غذايي كم و كالري بالايي دارد. و بي تحركي كه زندگي شهري برايمان به ارمغان آورده است، در نهايت باعث چاقي مي‌شود وهمه اين ريسك فاكتورها در ايجاد سرطان موثر است.
سرطانزا بودن مصرف سيگار را از قبل مي‌شناختيم و مي‌دانستيم كه يك ريسك فاكتور است، اما زندگي ماشيني ريسك فاكتور‌هاي جديدي به وجود آورده است كه باعث به وجود آمدن جهش‌هاي جديد در سلول‌ها مي‌شود واين در حالي است كه 40 درصد سرطان‌ها قابل پيش بيني
و پيشگيري است.
دكتر يعقوبي در پاسخ به اين پرسش كه چه سرطان‌هايي در ايران شايع‌تر است، يادآوري مي‌كند: در دنيا سرطان سينه در خانم‌ها و سرطان پروستات در آقايان شيوع بيشتري دارد و سرطان‌هاي معده و دستگاه گوارش تحتاني و روده، بدون جنسيت دردرجات بعدي قرار مي‌گيرند.
وي در مورد اينكه وراثت در ايجاد سرطان به عنوان يك ريسك فاكتور چقدر موثر است، مي‌گويد: متاسفانه اين تصورنادرستي در ميان برخي از بيماران وجود دارد كه چون ژني معيوب را به ارث برده‌اند محكوم هستند به سرطان مبتلا شوندو هيچ كاري هم از دست‌شان برنمي آيد. واقعيت اين است 10 تا 15 درصد كل سرطان‌ها بر اثر وراثت منتقل مي‌شوند و85 درصد سرطان‌هاي سينه ارثي نيست. معمولا 30تا 40 درصد سرطان‌ها مي‌تواند اكتسابي است و بيشتر بر اثر ريسك فاكتور‌هاي محيطي و اكتسابي است. وراثت نقش خيلي برجسته‌اي در ابتلا به سرطان ندارد و اين بيماري بر اثر تغييرهاي ژنتيكي به وجود مي‌آيد.
** امكان تشخيص سرطان
اين انكولوژيست در پاسخ به اين پرسش كه آيا آزمايش‌هاي خاصي براي تشخيص ابتلا شخص به سرطان وجود دارد، مي‌افزايد: در مورد سرطان‌هاي وراثتي بر اساس نوع سرطاني كه در كدام قسمت بدن به وجود مي‌آيد، ژن‌هاي مشخصي وجود دارد كه بايد بررسي شود و در صورتي كه فرد مبتلا به آن ژن معيوب باشد، همه افراد خانواده بايد بررسي شوند تا احتمال ابتلا به سرطان در آنان مشخص شود. اما اينكه چقدر امكان دسترسي به اين تست‌هاي تشخيصي ژنتيك وجود دارد. بايد گفت كه امكان تشخيص در چند مراكز دانشگاهي وجود دارد كه ما مي‌توانيم فرد را به يكي از آن‌ها بفرستيم.
بر اساس شجره نامه‌اي كه پزشك تهيه مي‌كند به بيمار مي‌گويد كه تست ژنتيكي آزمايشگاهي برايش انجام شود يانشود. اگر در شجره نامه احتمال سرطاني بودن باشد وبيمار آن ريسك فاكتور را داشته باشد، در معرض سرطان قرار دارد.
وي در مورد پيشگيري از سرطان ياد آوري مي‌كند: در مورد پيشگيري از سرطان، چند مساله مهم وجوددارد. اول اين كه سرطان ارثي است و ديگري اينكه علت سرطان مشخص نيست و ريسك فاكتور‌هاي مشخصي ندارد.ما در مورد آيين نامه جامع سرطان فقط در مورد درمانش حساس هستيم و آموزش را به دست فراموشي سپرده ايم، اين در حالي است كه بر اساس آيين نامه ياد شده سرطان از پيشگيري تا تشخيص زود رس،
درمان و اقدامات حمايتي را در بر مي‌گيرد. در مورد پيشگيري هم بايد اصولي را رعايت كنيم كه عبارتند از وزن متعادل ، تحرك مناسب،پيروي از برنامه غذايي متنوع و سالم ومديريت كردن استرس.
** تشخيص زود رس سرطان
دكتر يعقوبي در مورد تشخيص زود رس سرطان مي‌گويد: اگر سرطان در مراحل اوليه تشخيص داده شود، بيماري درمان شدني است. ولي اگر متاستاز‌هاي متعدد بدهد، تا روزي كه فرد زنده است ممكن است به شيمي درماني نياز داشته باشد.
پس تشخيص اوليه در مورد سرطان بسيار اهميت دارد از اين رو به بيماران توصيه مي‌كنيم كه بعد ازمشاهده تغييرات غير طبيعي در بدن خود، بلافاصله به پزشك مراجعه كنند. زيرا هر چه بيمار در مراحل ابتدايي بيماري به ما مراجعه كند، زودتر به درمان يا علاج قطعي آن مي‌رسيم. اما اگر بيمار در مراحل پيشرفته مراجعه كند، نمي‌توانيم درمان‌هاي علاج بخش را در موردش انجام دهيم.
وي در پاسخ به اين پرسش كه دسترسي بيماران سرطاني به داروها چگونه است، مي‌افزايد: خوشبختانه از نظر دارويي مشكلي وجود ندارد واكثر داروها با برند اصلي در بازار موجود است. اين برند‌هاي دارويي با سياست گذاري‌هاي وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشكي تغيير مي‌كند و اينكه چه برندي را حمايت كنند، سطح پوششي داروها ممكن است متفاوت باشد.
در شيمي درماني تقريبا سطح پوششي خوبي داريم و اكثر داروها 90تا 80 درصد تحت پوشش بيمه‌هاست. البته يكسري داروهاي جديد تري هم وارد فارماكوپه انكو لوژي شده‌اند كه درمان‌هاي هدفمند نام دارند. پوشش بيمه‌اي اين داروها ممكن است در حد 10 تا 20 درصد باشد و هزينه زيادي را متوجه بيماران كند.اين متخصص سرطان با بيان اين مطلب كه براي درمان اين بيماري بايد دستورالعمل‌هاي ملي داشته باشيم، ياد آوري مي‌كند: تمامي داروها بايد تحت پوشش بيمه باشد و مانند كشورهاي پيشرفته، داروها را پوشش دهيم.
براي اين كار بايد سرانه سلامت را به حد سرانه سلامت آن كشورها بر سانيم. از نظر پوشش دارويي هم بايد دستور العمل هاي ملي وجود داشته باشد، اگر چه وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشكي به اين سمت حركت مي‌كند كه چه دستور العمل‌هاي ملي داشته باشيم تا مشخص كند چه داروهايي براي چه سرطان‌هايي تحت پوشش بيمه‌اي است و چه داروهايي بايد پوشش كمتري داشته باشند. وي همچنين مي‌گويد:مردم بايد بدانند كه سرطان بيماري علاج پذيري است و با داروهاي جديد درمان مي‌شود و در صورتي كه در تشخيص‌هاي اوليه بيماري مراجعه كنند، درمان سرطان قطعي خواهد بود.
** سرطان سينه و علل آن
دكتر صفا نجفي ـ فوق تخصص سرطان و خون شناسي در مورد سرطان سينه به گزارشگر روزنامه اطلاعات مي‌گويد: وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشكي در سال گذشته اعلام كرد كه اگر زنان ايراني به طور متوسط 74 سال عمر كنند، به ازاي هر 12 تا 13 نفر يك مورد سرطان سينه وجود خواهد داشت.در حال حاضر 2 عامل در به وجود آمدن سرطان‌ها موثرند كه عبارتند از علل ژنتيكي و علل محيطي، ضمن آن كه بسياري از عوامل ژنتيكي و محيطي، ناشناخته مانده‌اند.
وي با اشاره به اين مطلب كه متاسفانه وقتي علايم و نشانه‌هاي سرطان سينه ظاهر مي‌شود، معمولاً خيلي دير شده است، مي‌افزايد: وقتي خانمي غده 2 سانتي‌متري در سينه اش لمس مي‌كند، اين توده احتمالاً به غدد لنفاوي زير بغل حمله كرده است. از اين رو به خانم‌ها پيشنهاد مي‌كنيم كه مواظب سلامت سينه‌هايشان باشند و بعد از ازدواج در سنين 30 تا 35 سالگي به متخصص زنان مراجعه كنند و معاينه شوند، چرا كه معاينه توسط يك متخصص، بهترين روش براي تشخيص بيماري سرطان سينه است.
دكتر نجفي ياد آوري مي‌كند: هرگونه تغيير رنگ، تغيير اندازه، فرو رفتگي،
احساس سفتي و احساس توده در سينه بايد به دقت پيگيري شود و به خانم‌هاي بالاي 40 سال توصيه مي‌كنيم كه هر سال حتما ماموگرافي انجام دهند وخودشان سينه‌هايشان را معاينه و با ديدن هرگونه علايم غير طبيعي، به پزشك مراجعه كنند.
** پروستات، سرطان شايع مردان
دكتر محمد جعفر كياني ـ متخصص كليه و مجاري ادراري در مورد سرطان پروستات اظهار داشته است: پروستات يكي از شايع‌ترين سرطان‌ها در مردان است كه در بيش از 90درصد ازموارد، سرعت رشد آن بسيار كند است. در اكثريت موارد اين بيماري بدون علامت است و تشخيص آن به صورت اتفاقي و با استفاده از آزمايش PSA، امكان پذير است.
وي با بيان اين مطلب كه سرطان پروستات در اكثريت موارد در سنين بالا ديده مي‌شود، مي‌گويد: علائم اين بيماري شبيه بزرگ شدن خوش خيم پروستات است و شامل كاهش جريان ادرار، طول كشيدن زمان ادرار، سوزش ادرار، خونريزي‌هاي ادراري و بندآمدن ادرار است در مواردي هم با بيماري پيشرفته كه به استخوان‌ها دست اندازي كرده است، مواجه مي‌شويم كه بيمار دچار شكستگي استخوان‌ها، به خصوص در مهره‌ها و لگن شده است.
تشخيص اين بيماري بعد از انجام آزمايش PSA با نمونه برداري از پروستات، انجام مي‌شود. اين متخصص كليه و مجاري ادراري در مورد درمان سرطان پروستات مي‌افزايد: درمان اين بيماري وابسته به سن و شرايط عمومي بيمار و ميزان گسترش سرطان در زمان تشخيص است و در صورتي كه اين سرطان گسترش نيافته باشد و سن بيمار زير 70 سال و شرايط عمومي خوب باشد، عمل جراحي انجام مي‌گيرد.
*منبع: روزنامه اطلاعات
**گروه اطلاع رساني**9117**2002
تهران- ايرنا- روزنامه اطلاعات در صفحه گزارش، بيماري «سرطان» و راه هاي تشخيص به موقع و استمرار درمان آن را از نگاه كارشناسان اين حوزه بررسي كرد.
