درختان كهنسال تفرش در فهرست آثار ملی

درخت یكی از زیباترین مظاهر خلقت و جلوه ای از تجلی آفریدگار عالم است كه نمادی از آبادانی، شاخص سرسبزی و خرمی، مظهر زندگی و آسایش، صفا و پاكی محسوب می شود و همواره به عنوان عنصر نشاط ، طراوت و آرامش برای انسان و محیط زیست تعریف شده است.
شهرستان تفرش منطقه ای خوش آب و هوا با قابلیت های تاریخی، فرهنگی و طبیعی متعدد است و شناخت زیبایی های طبیعی این خطه به ویژه درختان كهنسال در كنار سایر داشته های گردشگری می تواند در رونق صنعت اكوتوریسم، ارتقاء سطح زندگی ساكنان محلی و تولید ثروت و سازندگی منطقه ای نقش بسزایی داشته باشد.
ظرفیت گردشگری طبیعت منبعی خدادادی و بالقوه در تفرش است كه شناخت جایگاه و تبدیل آن به فرصت در جذب گردشگران می تواند به عنوان یكی از مولفه های مهم در حل چالش بیكاری، رونق اقتصادی و فرهنگی منطقه، حفظ و اشاعه داشته های اصیل و سنتی و كیفیت زیست و معیشت ساكنان بومی این خطه نقش آفرینی كند.
تفرش واقع در 90 كیلومتری اراك به دلیل زیبایی های طبیعی به بهشت گم شده استان مركزی شهرت دارد و چشم اندازهای بكر طبیعی و اقلیم كوهستانی آن با وجود آب و هوای لطیف و پاك، موقعیتی منحصر به فرد برای توسعه گردشگری طبیعی را فراهم آورده است.
تفرش به لحاظ اقلیمی در میان كوه های فلات مركزی محصور شده و باغ های گردو و بادام، زیبایی های مرتعی و طبیعی هر دوستدار طبیعت را به خود می خواند و در این میان وجود درختان كهنسال داستان خود را دارد.
درختان كهنسال نه تنها به خاطر جلوه های نشاط و طراوت طبیعی بلكه به عنوان میراث جاودان و مهمترین قابلیت‌های جذب گرشگران طبیعی، رونق بخشی به صنعت اكوتوریسم كشور محسوب می‌شوند و با خود بخشی از فرهنگ بومی و ارایه های مردمشناسی را دارند كه آشنایی گردشگران با آن خالی از لطف نیست.
ایران جزء پنج كشور برتر دنیا در حوزه گردشگری طبیعی مطرح می شود و حاكمیت نگاه علمی و جذاب در بهره گیری از این ظرفیت ها با مشاركت جوامع محلی و تلفیق قابلیت های طبیعت با جذابیت های خرده فرهنگهای محلی ارزش زیادی دارد.
شهرستان تفرش با وجود گونه‌های مختلفی درختی نظیر سرو، چنار و گردو، شش درخت ثبت شده در فهرست آثار ملی دارد كه از منظر رتبه نخست استان را داراست و می طلبد در سایه برنامه كارآمد و طرح های قوی گردشگری بستری مهیا شود تا گردشگران بیشتری با این ظرفیت طبیعی آشنایی پیدا كنند.
فرارسیدن بهار با سرسبزی و جلوه طبیعت همراه است و استفاده از این موقعیت برای گردشگرانی كه از جذابیت های تاریخی و فرهنگی و قابلیت نخبه پروری و ستاره های درخشان تفرش دیدن می كنند در بازدید از درختان كهنسال این خطه تكمیل می شود.
درختان كهنسال شهرستان تفرش، نشانه و سمبلی یادگاری از گذر زمان در این خطه هستند و در صورت حمایت و سرمایه‌گذاری لازم جلوه بی بدیلی از رابطه تنگاتنگ انسان و طبیعت را به نمایش می‌گذارند.
درخت گردوی كهنسال روستای طراران كه به گردوی شهسواری شهرت دارد، به تنهایی 22 كیلوگرم گاز دی اكسید كربن را در یكسال جذب می كند و از نظر منظر دیداری سالم و شاداب است و با توجه به عمر طولانی، هیچگونه آثار پوسیدگی و سوختگی در آن مشاهده نشده و به عنوان یكی از این سرمایه های ملی و اكوتوریسم ایران مطرح است.
این درخت كهنسال دارای پهنه اصلی عریض و ارتفاع دو متراست كه در سطح فوقانی به هفت شاخه فرعی تنومند تقسیم می‌شود.
درخت كهنسال طراران قدمت 1500 ساله دارد و قطر تنه آن 230 سانتیمتر، ارتفاع آن 14 و عرض تاج آن 22 متر است.
پنج شاخه اصلی در بخش فوقانی آن به حدی تنومند است كه قطر هر یك به اندازه یك درخت سالخورده می باشد.
سالانه 15 هزار عدد گردو از درخت كهنسال طراران استحصال می شود درحالیكه میانگین باردهی درخت بزرگ گردو در سال حداكثر سه هزار عدد است.
ساكنان محلی بر این باورند كه درخت كهنسال روستای طراران توسط انوشیروان پادشاه دادگستر ساسانی كاشته شده و داستان های زیادی برای آن نقل كرده اند و به همین دلیل این داشته طبیعی در بین اهالی روستا از احترام و جایگاه خاصی برخوردار است.
چنار پیر شش ناو تفرش نیز از سرمایه های طبیعی مهم این شهرستان است كه سالهای دیرینه ای را در جوار مجموعه تاریخی مذهبی ششناو در محله فم گذرانده است.
مجموعه تاریخی ششناو تفرش كه آوازه بلندی دارد، شامل مسجد و تكیه است كه با نام شش ناودانی در بین مردم شهرت یافته و عبور آب قنات از داخل این ناودان ها در كنار صفای چنار كهنسال فرصتی بكر و به یاد ماندنی را برای هر دوستدار طبیعت ایجاد می كند.
ارتفاع چنار 17 و نیم متر و طول تاج آن 15 متر است كه حكایت از تنومندی و قدمت دیرین آن دارد و مجموعه سرمایه های گردشگری در ششناو بیانگر آن است كه مسئولان باید توجه ویژه ای برای تقویت زیرساخت ها و امكانات جانبی گردشگری در این خطه داشته باشند تا امكان حضور گردشگران طبیعت به صورت مستمر در این منطقه مصفا فراهم شود.
در حاشیه بقعه عزیز پیامبر در روستای دنیجرد از توابع بخش مركزی تفرش نیز چنار كهنسال دیگری خودنمایی می كند كه عظمت و هیبت آن در نگاه اول هر فردی را شیفته و جذب خود می كند.
این چنار كهنسال دارای ارتفاع 17 و نیم متر و طول تاج 11 و نیم متر است و چتری از برگ های سرزنده را بر سر دارد كه سایه دلنشین آن هر روز بر سر رهگذران كشیده شده است.
در باور اهالی منطقه و ساكنان روستای دینجرد این چنار كهنسال خوش یمن است و برای آن ارزش زیادی قائل هستند.
مسجد وقف محله تفرش نیز كه كتیبه ای گچی به خط نستعلیق مربوط به دوره احمد شاه قاجار را در خود دارد، همجوار و همسایه چنارهای تنومند و عظیم الجثه است كه صفا و آرامش خاصی را برای این جاذبه ارزشمند تاریخی فراهم كرده است.
در غرب این اثر تاربیخی یك چنار سربه فلك كشیده قرار دارد وا ارتفاع آن از 11 متر تجاوز می كند و به عنوان یكی از آرایه های مهم صلابت و شكوه این محله جلوه گری دارد.
در جوار مزار شاهزاد قاسم از نوادگان امام موسی كاظم(ع) در تفرش نیز چناری وجود دارد كه بر پیكر خود پیچ و تاب های متعددی نمایان كرده و این ویژگی شكل عجیب و دلنوازی را پیش روی بیننده می گذارد.
این چنار كهنسال مستحكم و استوار ریشه هایش را در زمین گسترانده و نمایی كه از بخش هایی از ریشه بیرون زده از دل خاك ؛ زیبایی خاصی دارد.
قطر بالای تنه این چنار به حدی است كه به اندازه دستهای به هم داده چند انسان است، ارتقاع آن متر 16 و عرض تاج درخت 14 متراست و این ویژگی ها نشان از شناسنامه اصیل و دیرین این درخت دارد.
چنار كهنسال امامزاده قاسم واقع در روستای كهك با ثبت در آثار ملی كشور به عنوان داشته مهم اكوتوریسم ایران است كه باید با طرح های جذاب و تقویت زیرساخت ها و برنامه های گردشگری زمینه بهینه رونق طبیعت گردی از آن مهیا شود.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان تفرش گفت: در گذشته بنا به باورهای مردمی در تفرش، كاشت درخت چنار در اماكن، بناهای تاریخی و مذهبی علامتی از شیعه بودن به شمار می آمده و وجود تعداد زیادی از درختان كهنسال كه اغلب آنها در همسایگی امان مذهبی قرار گرفته، حكایت از این باور در شهرستان تفرش دارد.
علی حیدری افزود: درختان سالخورده در مسجد جامع ترخوران و مسجد قائمیه در اثر تعریض خیابان در سال های گذشته مورد غلفت بوده و از بین رفته است اما حفظ و نگهداری بهینه از سایر ارزش های طبیعی موجود در تفرش و پیشگیری از آسیب آن ها در اولویت برنامه های میراث فرهنگی است.
وی بیان كرد: شاه چنار روستای طراران با محیط 13 متر، چنار كهنسال بقعه ابوالعلی، چنار كهنسال امامزاده بی بی حلیمه واقع در روستای فریسمانه و چنار كهنسال روستای نقوسان از دیگر داشته های طبیعی تفرش است كه پرونده ثبت ملی آن ها تهیه شده و مراحل ثبت در فهرست آثار ملی كشور در دستور كار است.
مسئول ثبت آثار اداره كل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان مركزی نیز گفت: معیار ثبت این درختان كهنسال در فهرست آثار ملی، مشخصات ظاهری از جمله اندازه قطر و طول تاج آن ها است و به طور معمول درختانی مشمول ارزشگذاری های ثبت ملی می شوند كه قطر بیش از یك متر و اندازه طول تاج بالای 15 متر داشته باشند.
اسماعیل شراهی، نصب شناسنامه بر درخت، ایجاد علامت های هشدار دهنده برای جلوگیری از آسیب، تعیین عرصه و حریم آن ها و چاپ بروشور برای جذب گردشگران را از اقدامات انجام شده در معرفی و شناسایی درختان كهنسال تفرش عنوان كرد.
وی اظهار كرد: مجموعه داشته های فرهنگی، تاریخی و طبیعی تفرش باید با هم دیده شوند و تلفیقی از این قابلیت ها به انضمام سوغات و صنایع دستی این شهرستان ، شرایطی را مهیا كند كه در جذب و ماندگاری گردشكران در این خطه اثرگذاری داشته باشد.
شهرستان تفرش با دو هزار و 792 كیلومتر مربع وسعت یكی از شهرستان های دوازده گانه استان مركزی است.
گزارش از شیما كریمی
7114/6013/6012