در اين گزارش كه در شماره سه شنبه 21 ارديبهشت 1395 هجري خورشيدي به قلم بيتا مهدوي منتشر شد، مي خوانيم: بررسي‌هاي انجام شده از سوي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي حاكي از اين است كه حدود 400 هزار نفر در ايران، به بيماري روماتوئيد مبتلا هستند و اين در حالي است كه شيوه هاي نادرست تغذيه و زندگي،خطر ابتلا به اين بيماري را افزايش مي‌دهد.
در بيماري روماتيسم، مفاصل متورم و دچار التهاب و درد مي‌شود. در گذشته‌هاي دور تصور مي‌شد فقط افرادي كه در نقاط مرطوب زندگي مي‌كنند، دچار عوارض روماتيسم مي‌شوند، ولي امروزه ثابت شده است كه در همه جا، اين بيماري ديده مي‌شود و براساس بررسي‌هاي علمي، بيش از 100 نوع بيماري روماتيسمي با علائم متفاوت در دنيا به ثبت رسيده است.
اين بيماري‌ها براساس محل و نوع درگيري بافت يا ارگانهاي بدن، نام‌ها و علائم متفاوتي دارند و بالطبع درمان‌هاي خاص خود را مي‌طلبند. در اين بيماري، سيستم ايمني بدن كه دچار اختلال عملكردي شده است، به سلول‌هاي خودي در غشاي مفصلي حمله مي‌كند و باعث التهاب در آن مي‌شود. غشاي مفصلي در اين حالت تحريك و ضخيم مي‌شود و مايع مفصلي غيرطبيعي توليد مي‌كند كه نتيجه همه اين اختلالات، تورم و درد مفاصل است.كارشناسان معتقدند، روماتوئيد يك بيماري روماتيسمي مزمن نسبتا شايع است كه نسبت آن در جوامع مختلف از0.5 تا 2 درصد و در ايران حدود 0.5 درصد است و نيز متاسفانه تاكنون علت قطعي شيوع اين بيماري مشخص نشده است.
** علائم بيماري «لوپوس»
دكتر علي خلوت ـ فوق تخصص روماتولوژي در مصاحبه با رسانه‌هاي گروهي اظهار داشته است: بيماري‌هاي روماتولوژي عمده‌ترين بيماري است كه باعث مراجعه افراد به كلينيك‌ها و درمانگاه‌هاي داخلي مي‌شود. شدت بيماري‌هاي روماتولوژي به وسعت اين عارضه مربوط مي‌شود كه ممكن است هر ارگاني از بدن را درگير كند.
وي با بيان اين مطلب كه يكي از قسمت‌هاي مهم روماتولوژي، بيماري‌هاي كلاژن و اسكولر است مي‌گويد: اين يك عارضه عروقي و بافت هم بند است و از آنجا كه عمده‌تــرين قسمت بــدن از اين 2 قسمت تشكيل مي‌شود،هر عضوي ممكن است درگير آن شود.
رئيس بخش روماتولوژي مجتمع بيمارستاني امام خميني(ره) مي‌افزايد: يكي از بيماري‌هاي شايع كلاژن و اسكولر، بيماري «لوپوس» است كه در سير باليني خود ممكن است ارگانهاي مهم بدن را درگير كند.
وي يادآوري مي‌كند: اگر خانم بيماري قصد بارداري داشته باشد، بايد زمينه بيماري و سير باليني را طي كند تا توسط پزشك معالج به او اجازه بارداري داده شود. زيرا بيماري براي مادر و جنين مسئله ساز است و از اينرو لازم است تدابير تشخيصي و راه‌هاي پيشگيري در اين مورد اتخاذ شود و براي هركدام از اين مراحل، نيز متخصصان روماتولوگ، زنان و زايمان و كليه، معاينه‌هاي لازم را انجام دهند.
دكتر علي خلوت با اشاره به علائم بيماري «لوپوس» مي‌گويد: اين بيماري يك سري علائم غيراختصاصي مانند خستگي، بي‌اشتهايي، تب و كاهش وزن دارد كه هيچكدام از اين علائم در تشخيص اوليه لوپوس كارايي ندارد؛ اما هنگامي كه بيماري ارگانهاي بدن را درگير كند، علائم ديگر نيز خود را نشان مي‌دهد كه در اين ارتباط مي‌توان به ريزش مو، حساسيت به نور، زخم‌هاي دهاني و انواع بثورات پوستي، ضعف و درد اشاره كرد.
وي با اشاره به اين مطلب كه عوارض مهمتر «لوپوس» نيز ممكن است به كليه، خون، قلب ريه، دستگاه گوارش و سيستم عصبي مركزي آسيب برساند، مي‌افزايد: به طور كلي مي‌توان گفت كه بيماري‌هاي كلاژن و اسكولر 11 درصد بيماري‌هاي روماتولوژي را تشكيل مي‌دهند كه در راس آنها از نظر آمارهاي جهاني، بيماري (SLE) قرار دارد، اما از آنجا كه در كشورمان بيماري سندرم بهجت (بيماري التهاب خوني) شايع است و مطالعاتي در ايران توسط مركز تحقيقات روماتولوژي دانشگاه علوم پزشكي تهران انجام شده است، در راس اين گروه قرار مي‌گيرد.
** انواع بيماري‌هاي روماتولوژي
دكتر محمد مهدي امام ـ فوق تخصص روماتولوژي درباره بيماري‌هاي روماتولوژي به گزارشگر روزنامه اطلاعات مي‌گويد: كلمه روماتيسم از «روما» به معني «رطوبت» گرفته شده است، زيرا در گذشته فكر مي‌كردند در مناطق مرطوب دردهاي مفصلي و استخواني بيشتر شايع است و از اينرو دردهايي را كه در مفاصل به وجود مي‌آمد، روماتيسم نام نهادند.
وي با بيان اين مطلب كه روماتولوژي و روماتيسم با دردهاي مفاصل و اطراف آن در ارتباط است، مي‌افزايد: زماني ما كلمه روماتيسم را به كار مي‌بريم كه مفصل متورم و منجر به ايجاد درد و ناراحتي در بيمار شده باشد. در حال حاضر بيش از 100 نوع بيماري روماتيسمي وجود دارد كه شايد معروف‌ترين آنها، «تب روماتيسمي» است كه علايم ثانويه آن با گلودرد در كودكان شروع و منجر به درگيري در مفاصل مي‌شود. خوشبختانه امروزه با درمان‌هايي كه انجام مي‌گيرد، اين بيماري كمتر شايع است.
اين عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي با بيان اين مطلب كه در بيماري‌هاي روماتيسمي، زمينه‌هاي ژنتيكي بسيار مهم است، يادآوري مي‌كند: افرادي كه زمينه ژنتيكي دارند، مستعد ابتلا به روماتيسم هستند اين بيماري تحت تاثير عوامل محيطي و بخصوص عفونت‌ها بروز پيدا مي‌كند و باعث ايجاد اختلال در سيستم ايمني بدن مي‌شود و در نهايت به بيماري‌هاي روماتيسمي مي‌انجامد.
وي همچنين مي‌گويد: در حال حاضر بيشتر از 100 نوع بيماري روماتيسمي وجود دارد كه به دليل تفاوت علايم باليني و درگيري ارگانهاي مختلف بدن است. از شايع‌ترين بيماري‌هاي روماتيسمي، «آرتريت روماتوييد» را مي‌توان نام برد كه در آن، عمدتاً مفاصل گرفتار مي‌شود. اين بيماري شايع‌ترين علت تورم در مفاصل و روماتيسم را تشكيل مي‌دهد كه به ايجاد درد و سفتي صبحگاهي مفاصل و بخصوص مفاصل دست مي‌انجامد.
** درمان رها نشود
دكتر محمدمهدي امام در مورد بيماري «لوپوس» مي‌افزايد: لوپوس يكي از مهم‌ترين بيماري‌هاي روماتيسمي است و عليرغم اينكه شيوع آن از آرتريت روماتوييد كمتر است، ولي به دليل علايم بسيار متفاوتش، باعث درگيري ارگانهاي مهم بدن مي‌شود. وراثت در اين بيماري نقش مهمي دارد و معمولا در بستگان بيمار، يك نفر مبتلا به اين بيماري بوده است. علاوه بر عوامل ژنتيكي مي‌توان از داروها، نور آفتاب و هورمون هاي زنانه نام برد. اغلب بيماران مبتلا به لوپوس را خانم‌ها تشكيل مي‌دهند، به طوري كه 9 برابر بيشتر از آقايان به اين بيماري مبتلا مي‌شوند و بيشتر خانم‌هاي جوان نيز درسنين باروري به اين بيماري مبتلا مي شوند. «لوپوس» بعد از يائسگي معمولا كمتر بروز پيدا مي‌كند، چرا كه در ايجاد آن، هورمون‌هاي زنانه دخالت دارند. همچنين تقريبا هيچ ارگاني از گزند «لوپوس» در امان نيست و به همين دليل آن را «بيماري هزار چهره» هم مي‌نامند. نام اين بيماري از «لوپو» به معناي «گرگ» گرفته شده است، چرا كه زائده پوستي كه در اين بيماران ديده مي‌شود، شبيه پروانه و يا چانه گرگ است.
از شايع‌ترين علائم لوپوس پوستي، مي‌توان به درگيري مفاصل كليه، مغز و ديگر ارگانهاي بدن اشاره كرد. اين بيماري عليرغم خطرناك بودنش، به راحتي قابل درمان است. نكته مهم اين است كه بيماري لوپوس چون ژنتيكي است، نياز به درمان‌هاي طولاني مدت دارد و از اينرو فقط پزشكاني كه در زمينه لوپوس تخصص دارند، بايد اقدام به درمان بيماران كنند. متاسفانه يكي از مشكلات ما در زمينه درمان لوپوس، عدم مشاركت بيماران در درمان و رها كردن آن است.
زيرا به محض اينكه بيماري در آنان بدون علامت مي‌شود، فكر مي‌كنند مداوا شده‌اند و به همين دليل داروها را به توصيه افراد عامي، قطع مي‌كنند. اين كار خطر ناك است، چون بعد از چند هفته لوپوس به صورت كوه آتشفشان از نقطه‌اي از بدن بروز پيدا مي‌كند، تا آنجا كه گاهي كنترل آن بسيار مشكل مي‌شود و جان بيمار را به خطر مي‌اندازد. اگر چه امروزه با درمان‌هايي كه در دسترس است، مي‌توان اين بيماري را درمان كرد.
** روماتيسم ستون فقرات
دكتر امام در مورد روماتيسم ستون فقرات، يادآوري مي‌كند: اين بيماري هم داراي پيش زمينه‌هاي ژنتيكي بسيار قوي است و زماني كه بستر مناسب برايش فراهم شود، بروز پيدا مي‌كند. بررسي‌ها حاكي از اين است كه بيش از 90 درصد بيماران مبتلا به روماتيسم ستون فقرات، ژن آن را دارند. عواملي كه منجر به بروز اين بيماري مي‌شود، عفونت‌ها و بخصوص عفونت‌هاي دستگاه گوارش است. اين بيماري در آقايان شايع‌تر است و 3 برابر بيشتر از خانم‌ها ديده مي‌شود.
روماتيسم ستون فقرات به ايجاد درد در ناحيه ستون فقرات مي‌انجامد كه معمولا با سفتي صبحگاهي اين ناحيه همراه است. يعني درد بيماران در اوايل صبح به‌دنبال بي‌تحرك بيشتر و به تدريج كمتر مي‌شود. معمولا اين بيماري با ديسك كمر اشتباه گرفته مي‌شود و ممكن است بيماران سال‌ها به اشتباه درمان شوند، اما با دقت به علامت سفتي صبحگاهي، مي‌توان به راحتي آن را از ديسك كمر تشخيص داد. رماتيسم ستون فقرات با استراحت بهتر و با فعاليت‌هاي بدني بدتر مي‌شود.
علايم اين بيماري محدود به ستون مهره‌ها نيست و درگيري مفاصل محيطي مانند مچ دست، زانو و لگن هم ديده مي‌شود، يكي از ارگانهاي مهم درگير در اين بيماري، چشم است كه به التهاب آن مي‌انجامد و معمولا كودكان بيشتر دچار اين عارضه مي‌شوند. درمان اين بيماري طولاني مدت است و خوشبختانه با دارو‌هاي جديد بيولوژيك كه امروزه در دسترس است، پيشرفت زيادي در درمان آن به وجود آمده است. عدم درمان اين بيماران منجر به چسبيده شدن ستون مهره از ناحيه گردن تا كمر مي‌شود و حركت و زندگي آنان را مختل مي‌كند.
** بيماري واسكوليت
اين عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي در مورد بيماري «واسكوليت» مي‌گويد: اين بيماري به معني «التهاب عروق» است. مجموعه‌اي از بيماري‌ها، التهاب در جدار عروق را به‌وجود مي‌آورند، به طوري كه منجر به اختلال در خون رساني به ارگانهاي مختلف مي‌شود. شايع‌ترين علايم واسكوليت‌ها عبارتند از زائده‌هاي پوستي به صورت دانه‌هاي قرمز آلبالويي رنگ كه معمولا در اندام تحتاني ديده مي‌شود.
اما براساس نوع واسكوليت، علائم مي‌تواند متفاوت باشد و با توجه به اينكه رگ درچه نقطه‌اي از بدن وجود دارد، هيچ ارگاني از گزند «واسكوليت» در امان نيست. اين بيماري در فرم‌هاي خفيف به صورت نارسايي‌هاي تنفسي و درگيري كليوي مي‌تواند منجر به نارسايي كليه شود. نكته مهم در بيماري «واسكوليت» اين است كه تشخيص و درمان به موقع آن، بسيار مهم است و از اينرو بيماران به محض تشخيص بايد به پزشك متخصص مراجعه كنند تا از صدمات جبران ناپذير به اعضاي بدن آنان، جلوگيري به عمل آيد.
دكتر امام در پاسخ به اين پرسش كه آيا انجمن خاصي براي حمايت از بيماران روماتيسمي وجود دارد، مي‌افزايد: خوشبختانه در سال‌هاي اخيرانجمن‌هايي براي آموزش بيماران روماتيسمي به‌وجود آمده است كه قديمي‌ترين آنها «انجمن روماتيسم ستون فقرات» و جديدترين آن «انجمن بيماران مبتلا به لوپوس» است كه با توجه به مزمن بودن اين بيماري‌ها، مي‌توانند كمك شاياني به بيماران و آموزش آنان كنند.
** روماتيسم مفصلي كودكان
دكتر اكبر كوشانفر ـ متخصص بيماري‌هاي كودكان در مورد ابتلاي آنان به روماتيسم، به گزارشگر روزنامه اطلاعات مي‌گويد: روماتيسم مفصلي كودكان، يك بيماري عفوني است كه عامل آن ميكروب استرپتوكوك هوموليتيك است و معمولاً بر اثر آنژين ـ كه اغلب در 4 تا 6 سالگي اتفاق مي‌افتد، به‌وجود مي‌آيد.
وي با اشاره به اين مطلب كه در بيماري آنژين چركي، گلو درد با ترشحات چركي سفيد رنگ به‌وجود مي‌آيد، مي‌افزايد: معمولاً بعد از عفونت گلو درد چركي، مفاصل زانو و مچ پا هم مشكل پيدا مي‌كند، به طوري كه كودك براي راه رفتن دچار مشكل مي‌شود. اين استاد دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي ياد آوري مي‌كند: در پاره‌اي از موارد بعد از يك ماه، كودك دچار بيماري هاي قلبي عروقي مي‌شود و تغييراتي در صداي قلب او به‌وجود مي‌آيد كه گاهي باعث التهاب و تنگي دريچه قلب كودك مي‌شود.
در بسياري از موارد اين مشكل از ميان مي‌رود، ولي گاهي باعث ايجاد بيماري‌هاي قلبي در كودك مي‌شود و از اين رو بايد تحت كنترل و درمان قرار بگيرند.وي در مورد پيشگيري از ابتلا به روماتيسم كودكان مي‌گويد: اين بيماري حاد مفصلي توام با عوارض قلبي است و از اين رو والدين بايد كودكان خود را كه دچار آنژين شده‌اند، نزد پزشك ببرند و در صورتي كه آنژين سفيد استرپتوكوكي تشخيص داده شود، پزشك پني سيلين تجويز مي كند تا عوارض قلبي كمتري به وجود آيد.
دكتر كوشانفر مي‌افزايد: بيماري روماتيسم مفصلي كودكان در گذشته خيلي شايع بود، ولي امروزه به دليل كنترل خانواده‌ها، آمار اين بيماري كمتر شده است و در عين حال همچنان در ميان كودكان ديده مي‌شود. غير از بيماري‌هاي مفصلي كودكان، بعضي از بيماري‌هاي كودكان به صورت آرتريت است كه فقط يك مفصل، عفوني ودچار تورم و آسيب مي‌شود كه اين بيماري با تشخيص به موقع و درمان با آنتي بيوتيك، درمان قطعي دارد و معمولا از ميان مي‌رود.
** آيا از مفاصل خود به خوبي مراقبت مي‌كنيد؟
به گفته پزشكان، استفاده بيش از حد از يك مفصل باعث تشديد علايم دردناك آسيب رسيدن بيشتر به آن مي‌شود. آنان به شما كارهايي را پيشنهاد مي‌كنند تا از مفاصلتان، محافظت كنيد:
ـ حفظ وزن متعادل (اگر نياز است چند كيلوگرم از وزن خود كم كنيد)
ـ از وسايل كمكي سازگار با شرايط بيماري مانند عصا، دربازكن‌هاي خاص و دستگيره‌هاي پد دار استفاده كنيد.
ـ از قدرت مكانيكي بدنتان به خوبي استفاده كنيد و موقع بلند شدن، حمل وسايل يا خم شدن از بزرگترين مفصل خود كمك بگيريد.
ـ وقتي ورزش مي‌كنيد يا فعاليت‌هاي بيرون از خانه را انجام مي‌دهيد، از پوشش‌هاي ايمن مثل زانو و آرنج بند يا محافظ هاي مچ، استفاده كنيد.
ـ مفاصلتان را از طريق دامنه كامل حركتي‌شان، حركت دهيد. از حركات آرام و نرم استفاده كنيد و با ورزش‌هاي خاص، ماهيچه‌ها و رباط‌هاي اطراف مفاصل را تقويت كنيد. با پزشك‌تان مشورت كنيد و با صلاحديد وي، به فيزيوتراپ مراجعه كنيد تا نحوه درست انجام حركات را به شما بياموزد.
ـ مصرف سيگار يكي از علل اصلي پيشرفت بيماري روماتيسم مفصلي است. همانطور كه مي‌دانيد همه كساني كه زمينه ژنتيكي منفي دارند، به روماتيسم مفصلي مبتلا نمي‌شوند، اما در مورد كساني كه زمينه ژنتيكي مثبت دارند، وقتي سيگار مي‌كشند احتمال ابتلا به بيماري روماتيسم مفصلي در آنها چندين برابر مي‌شود. با توجه به آزمايش‌هايي كه در اين زمينه صورت گرفته، رابطه علت و معلولي سيگار با بيماري روماتيسم ثابت شده است؛ بنابراين به افرادي كه به صورت ژنتيكي زمينه مساعد يا سابقه خانوادگي براي ابتلا به بيماري روماتيسم را دارند، تأكيد مي‌شود كه از مصرف سيگار بپرهيزند.
*منبع: روزنامه اطلاعات
**گروه اطلاع رساني**9117**9131
تهران- ايرنا- روزنامه اطلاعات در گزارشي بيماري روماتوئيد و هشدار پزشكان درباره خطر رها كردن مداواي بيماري هاي روماتولوژي را مورد بررسي قرار داد.
