به گزارش ايرنا كرمانيان صاحب ذوق و سليقه با جمع آوري اسناد و تصاوير مربوط به حكام و استانداران كرمان از دوره قاجاريه كه صنعت عكاسي وارد ايران شد تاكنون در باغ و عمارت فتح آباد كه متعلق به يكي از حاكمان وقت اين منطقه بوده و سال گذشته پس از بازسازي افتتاح شد، كاري نو و قابل تحسين ارايه كرده اند.
به گواه تاريخ يكي از دلايل اشتياق حكام قديم براي تكيه زدن بر مسند حكومت كرمان علاوه بر موقعيت استراتژيك و جايگاه اين استان در كشور، وجود مردماني آرام و نجيب بوده كه مطالعه و بررسي تاريخ كرمان ما را به خصوصيات ديگري از جمله مطالبه گر نبودن و اعتراض نكردن اين مردم به اقدامات حكام گذشته هم مي رساند.
استان كرمان از اواسط سلطنت ناصرالدين شاه قاجار داراي چهار ايالت و 23 ولايت بود.
*ايالت كرمان و مكران
چهار ايالت ايران شامل آذربايجان، خراسان و سيستان، فارس و كرمان و بلوچستان در نخستين تقسيمات كشوري خودنمايي مي كنند كه منظور از كرمان استان كرمان فعلي نيست بلكه در آن دوران ايالت كرمان و مكران شامل استان كرمان فعلي، استان هرمزگان و قسمت هايي از استان سيستان و بلوچستان بود و اين تقسيم اهميت و جايگاه كرمان و مكران را بيش از پيش متذكر مي شود.
اما ايران در دوره حكومت پهلوي و در 19 دي 1316 با اصلاح قانون تقسيمات كشوري مطابق نقشه به 10 استان و 49 شهرستان تقيسم شد. از اين تاريخ به بعد عنوان ايالت به استان تغيير كرد و ايالت كرمان و مكران به استان هشتم شامل شهرستانهاي كرمان، بم، بندرعباس، خاش و زابل تقسيم و عنوان حاكم و والي منسوخ شد و به استاندار تغيير كرد.
در مورد حكام و استانداران كرمان از دوره قاجاريه تا دوران پهلوي بايد به اين نكته اشاره كرد كه كرمان به دليل گستردگي و موقعيت استراتژيك خاص منطقه اي مانند همجواري با آبهاي گرم خليج فارس، همجواري با مرزهاي شرقي و به تعبيري دروازه هندوستان و وجود اقليت ها و منابع طبيعي متعدد از اهميت ويژه اي برخوردار بود لذا حكام و استانداراني مقتدر با كفايت و سياست مدار را براي كرمان انتخاب مي كردند تا منطقه از ثبات سياسي و اجتماعي مطلوبي برخوردار شود.
*نخستين حاكم بومي كرمان
نخستين حاكم بومي كرمان، تقي خان دراني كوهپايه ايست كه در دوران زنديه آن نيز نه در پي انتصاب و انتخاب بلكه در پي ظلمي كه به او شده بود عليه حاكم كرمان شوريد و چندي بر اريكه حكومت كرمان تكيه داد.
نكته جالب تر آنكه براي همين حكومت كوتاه با اين مضمون كه 'سكه زد از ارگ بم تا بيدران شه تقي دراني صاحب قران' به نام خود سكه زد.
*استانداران بومي كرمان
هرچند اقدامات حكام و استانداران غيربومي كرمان از نگاه تاريخ دور نمانده است اما سطر سطر نگاشته هاي تاريخي بر اقدامات بي بديل و سرشار حكام و استانداران بومي اين مرز و بوم گواهي مي دهد.
12 استاندار از اول پيروزي انقلاب اسلامي تاكنون بر مسند استانداري كرمان تكيه زده اند كه هفت نفر از اين تعداد بومي بوده اند.
48 حاكم در دوره قاجاريه بر كرمان حكومت كردند و عمر حكومت اين حكام به طور متوسط نزديك به سه سال است در حالي كه در دوران پهلوي اول اين زمان حدود يك سال است.
در دوره پهلوي دوم يك سال كامل و در دوره انقلاب اسلامي 12 استاندار به طور متوسط عمر حكومت حكام و استانداران در كرمان سه ساله است و اين بيانگر ايجاد ثبات سياسي و غيره با وجود ماندگاري استانداران است كه البته بومي بودن استانداران بر تحكيم اين مهم مي افزايد.
*استانداران كرمان بعد از پيروزي انقلاب
كرمان از سال 1357 تا 58 محمدعلي احمدي و حميد بهرامي احمدي، 58 تا 59 غلامعباس زارع ميرك آبادي، سال 59 تا 60 عبدالحسين ساوه كرماني، سال 60 تا 64 حميد ميرزاده سيرجاني، 64 تا 72 سيدحسن مرعشي، سال 72 تا 76 مرتضي بانك، سال 76 تا 80 مسعود محمودي، سال 81 تا 84 محمدعلي كريمي، سال 84 تا 87 محمد رئوفي نژاد، سال 87 تا 89 حبيب الله دهمرده، سال 89 تا 92 اسماعيل نجار و از 1392 تاكنون عليرضا رزم حسيني را به عنوان استاندار داشته است.
*كرمان و استانداران دوره پهلوي و مشروطيت
كرمان در دوره پهلوي اول، اقدامات نظام الدوله نوري، وثوق السلطنه دادور، محمود جم معروف به مديرالملك، سيد محمد تدين، رضا افشار، سيد مصطفي خان كاظمي، مشاور الدوله حكمت و در دوره مشروطيت نصرت الدله فيروز ميرزا، جلال الدوله مسعود، اميراعظم، سردار اسعد بختياري، سردار معظم خراساني معروف به تيمورتاش و معاضد السلطنه پيرنيا را به نظاره نشسته است.
*حكام و استانداراني كه طولاني ترين مدت تصدي سكان استانداري كرمان را در ادوار قاجاريه، پهلوي و جمهوري اسلامي داشته اند
دوره قاجاريه: ابراهيم خان ظهير الدوله با 22 سال حكومت.
دوره پهلوي: سعيدي فيروز آبادي با سه سال تصدي.
دوره جمهوري اسلامي ايران: سيد حسين مرعشي با هشت سال و سه ماه استانداري.
*حاكمان و استانداراني با كوتاه ترين زمان حكومت در كرمان
اما كوتاه ترين مدت حكومت را در دوره قاجاريه امير نظام گروسي با شش ماه حكومت به گواه تاريخ به خود اختصاص داده است.
دوران پهلوي: محمود جم معروف به مديرالملك با سه ماه تصدي.
و بالاخره دوران جمهوري اسلامي ايران: محمدعلي احمدي با چند روز تكيه زدن بر مسند استانداري كرمان.
*حكام و استانداراني كه از يك خانواده بوده اند
تاريخ نگاشته است 1.نام ابراهيم خان ظهيرالدوله، عباس قليخان پسر ابراهيم خان، حسنعلي ميرزا شجاع السطنه برادر همسر ابراهيم خان، هلاكو ميرزا پسر شجاع السلطنه.
2.فيروز ميرزانصرت الدوله، عبدالحميد ميرزا ناصرالدوله پسر فيروز ميرزا، عبدالحسين ميرزا فرمان فرما پسر فيروز ميرزا، نصرت الدوله فيروز ميرزا پسر عبدالحسين ميرزا.
3.محمد اسماعيل خان وكيل الملك، مرتضي قلي خان وكيل الملك ثاني.
4.حاجي حسين خان شهاب الاملك و غلامرضا خان شهاب الملك را به عنوان حكامي كه با يكديگر خويشاوندي داشته اند.
*حكام و استانداران كرماني كه خيابان و مكاني به نامشان ثبت شده است
هر كرماني زياد شنيده و گفته است، بازار گنجعليخان، خيابان سمسام و شايد بارها مقصد را چهارراه كاظمي اعلام كرده باشد و اكنون حكام و استانداراني كه نام يك خيابان و مكان را در كرمان به خود اختصاص داده اند.
گنجعليخان: آب انبار،، حمام، بازار ميدان و خيابان را به نام خود ثبت كرده است.
ابراهيم خان ظهيرالدوله حاكم مقتدر كرماني، بازارچه، حمام و مدرسه اي را به نام خود دارد.
فضلعلي خان بگلربيگي: باغ فتح آباد را كه امروز نام مردي ديگر و استانداري از جنس انقلاب را نيز بر سردر و خشت خشتش ثبت كرده است.
عبدالحميد ميرزا ناصر الدوله: باغ شاهزاده ماهان نامش را يادآور مي شود.
محمد اسماعيل خان وكيل الملك: قسمتي از بازار بزرگ كرمان، حمام كروانسرا و غيره را به نامش مي شناسيم.
هرمز احمدي: استاندار كرماني كه خيابان و چهارراه احمدي به نامش ثبت شده است.
مصطفي خان كاظمي: خيابان و چهارراه كاظمي نام وي را در خاطر مردم كرمان حك كرده است.
جهانشاه سمسام السطنه: خيابان سمسام كرمان به نام وي در ذهن هر كرماني نقش بسته است.
مصطفي درخشش: خيابان درخشش كرمان به نام او نامگذاري شده است.
*حكام و استانداراني كه در دوران حكومت كرمان از دنيا رفته اند
محمدحسين خان سردار ايرواني، سعيدي معروف به سيدي، محمد اسماعيل خان وكيل الملك، عبدالحميد ميرزا ناصرالدوله، اميرنظام گروسي، مسعود محمودي، ميرزا سليمان خان ميكده و عبدالحسين ساوه جان خود را در زمان تصدي قدرت در كرمان از دست داده اند.
تاريخ، كرمان را استاني و ايالتي سرشار از ظرفيت و با مردمي نجيب مي شناسد و بر سر در دروازه هاي كرمان و جان هر كرماني از گذشته تاكنون ثبت شده كه هرچند كه از روي كريمان خجليم
غم نيست كه پرورده اين آب و گليم
بر روي زمين نيست چو كرمان جايي
كرمان دل عالم است و ما اهل دليم
نمايشگاه دائمي حكام و استانداران كرمان از دوره قاجاريه تاكنون شبانگاه پنجشنبه در باغ و عمارت فتح آباد گشايش يافت و از اهداگران اسناد و نسخ خطي استان تجليل شد.
استاندار كرمان، معاون اسناد ملي سازمان اسناد و كتابخانه ملي، مدير مركز اسناد و كتابخانه ملي منطقه جنوبشرق، جمعي از مسئولان، اهالي فرهنگ و دانش و مردم در اين آيين حضور داشتند.
گزارش از نجمه حسني
3029/3028
كرمان - ايرنا - راه اندازي نمايشگاه دائمي حكام و استانداران كرمان از دوره قاجاريه تاكنون ايده نو و فرصتي تازه براي مرور تاريخ سياسي و اجتماعي ديار كريمان است.
