افزایش استقبال از اوراق بهادار پس از كاهش سود بانكی/لزوم تعیین سود اوراق بر اساس میزان ریسك

به گزارش ایرنا، از جمله راهكارهایی كه برای كاهش مشكلات سیستم بانكی و مالی كشور توسط دولت مطرح شده، راه‌اندازی و گسترش بازار بدهی است تا از این طریق، باری از دوش شبكه بانكی كشور برداشته شده و بخشی از محدودیت ها و مشكلات مالی برطرف شود.
با وجود اینكه این شیوه در دنیا سابقه ای طولانی دارد اما در ایران، شیوه ای نوظهور به شمار می رود كه به تدریج در حال گسترش و تحكیم جایگاه خود است.
در این میان، كارشناسان و موسسه های اقتصادی ایران، توجهی ویژه به ابزارهای مالی اسلامی (صكوك) در بازار بدهی نشان داده و تلاش كرده اند كه با استفاده از تجربه كشورهایی مانند مالزی، ابزارهای جدیدی را تعریف و موانع پیش رو را بردارند.
بر این اساس، میزگرد «ظرفیت های تامین بازار بدهی از طریق اوراق بهادار اسلامی» با حضور «محمدحسین ملیحی» مدیرعملیات شركت مدیریت دارایی مركزی بازار سرمایه، «رضا غلامعلی پور» معاون توسعه بازار شركت فرابورس و «رضا كیانی» مدیر تحقیق و توسعه بورس تهران برای بررسی این موضوع تشكیل شد.
به نظر كارشناسان، ایران هنوز در ابتدای مسیر انتشار صكوك قرار دارد و باید با اصلاح ساختارهای مالی، زمینه گسترش این ابزارها در نظام اقتصادی كشور فراهم شود.
صكوك، اوراق بهادار با ارزش مالی یكسان و قابل معامله در بازارهای مالی هستند كه بر پایه‌ یكی از قرارداد‌های مورد تأیید اسلام طراحی شده‌اند.

** ساختارهای بازار مالی نیاز به بازنگری دارند
رضا كیانی مدیر تحقیق و توسعه بورس تهران نیز در این میزگرد با تاكید بر اینكه بازارهای مالی نیاز به بازنگری ساختارها دارند، گفت: تاكنون تامین مالی از طریق بانكها بوده اما باید به سوی استفاده از بازار سرمایه حركت كنیم.
وی با بیان اینكه سهم بازار سرمایه در ایران ١٠٣ هزار میلیارد ریال است، گفت: تامین مالی پروژه های اقتصادی یكی از دغدغه های مهم اقتصاد ایران است.
كیانی اضافه كرد: در كشورهای جهان تلاش می شود تامین مالی توسط بازار سرمایه انجام شود اما در ایران تاكنون تامین مالی، به طور عام از طریق بانك ها انجام می شد؛ چند سالی است كه در ایران، تمركز روی بازار سرمایه افزایش یافته است.
وی یادآورشد: در سال 1386، ٧٦ درصد از منابع مالی از طریق منابع بانكها، چهار درصد از طریق بازار سهام و بقیه از سایر منابع تامین شد اما در سال 13٩٢ سهم بازار سرمایه به هشت درصد رسید در حالی كه سهم بانك ها در تامین مالی به ٨٦ درصد ارتقا یافت.
مدیر تحقیق و توسعه بورس تهران، به گزارش صندوق بین المللی پول در خصوص كشورهای نوظهور اشاره كرد و گفت: ١٥ درصد تامین مالی در این كشورها از طریق انتشار سهام، ٤٧ درصد اوراق قرضه و ٣٨ درصد از طریق وام انجام می شود؛ بنابراین با جمع انتشار سهام و اوراق قرضه، ٦٢ درصد از طریق اوراق بهادار و ٣٨ درصد از طریق وام بوده است.
كیانی همچنین به گزارش موسسه معتبر مكنزی اشاره كرد و افزود: عمق مالی كه از تقسیم مجموع ارزش افزوده وام های اعطایی سیستم بانكی و ارزش بازار سهام اوراق در دست مردم بر تولید ناخالص داخلی(GDP) حاصل می شود در سال ٢٠١٢ میلادی در امریكا ٤٦٣ درصد بود كه ٤.٦ برابر تولید ناخالص داخلی آن كشور بود.
وی در توضیح عمق مالی كشور آمریكا، گفت: ١١٦ درصد عمق مالی از طریق بازار سهام، ٦٦ درصد از طریق وام هایی كه اوراق بهادارسازی شده، ٢٢٢ درصد اوراق قرضه و حدود ٦٠ درصد دیگر از طریق مانده طرح های اعطایی بوده است.
مدیر تحقیق و توسعه بورس تهران درباره عمق مالی كشور ژاپن، افزود: عمق مالی ژاپن ٤٥٣ درصد بود كه ٢٥٩ درصد از طریق اوراق قرضه، ٦١ درصد از طریق بازار سهام و حدود ١٣١ درصد از طریق مانده وامهای اعطایی تامین شد.
وی عمق مالی در كشورهای اروپایی را ٣٦٩ درصد در سال ٢٠١٢ میلادی اعلام كرد و گفت:١٩٠ درصد از طریق اوراق قرضه، ٥٩ درصد از طریق بازار سهام و ١٠٨ درصد از طریق مانده وام های اعطایی و ١٢ درصد از طریق طرح های اوراق قرضه بوده است.
كیانی گفت: روند جهان به سمت استفاده از اوراق بهادار با درآمد ثابت پیش رفته و نقش بازار سرمایه پررنگتر شده است.
وی به بحران های مالی و تاثیر آن بر بازار سرمایه اشاره كرد و گفت: در ژاپن در سال های ١٩٩٧ و ١٩٩٨ میلادی (پیش از بحران)، ٥٦ درصد تامین مالی از طریق وام های سیستم بانكی، ٢١ درصد از طریق وام های موسسه های غیربانكی و ٢٣ درصد از طریق اوراق قرضه بود.
مدیر تحقیق و توسعه بورس تهران ادامه داد: در سال ٢٠٠٠ میلادی این نسبت به ٤٢ درصد از طریق اوراق بهادار، ٣١ درصد از طریق وام های دریافتی بانكی و ٢٨ درصد از طریق وام های موسسه های غیر بانكی انجام می شد.
وی به كشورهای عضو سازمان همكاری اقتصادی و توسعه (OECD) اشاره كرد و گفت: این كشورها به این نتیجه رسیده اند كه باید ضعف های ساختاری خود را شناسایی و شركت های بزرگ برای تامین مالی به سیستم بانكی تكیه كنند، اما در بلندمدت باید از بازار سرمایه یاری بگیرند؛ بدین ترتیب تامین مالی از طریق انتشار اوراق بهادار فشار كمتری به سیستم بانكی وارد می كند.
مدیر تحقیق و توسعه بورس تهران درباره اوراق بهادار صكوك، اضافه كرد: صكوك نیز ابزار تامین مالی محسوب می شود و می تواند جایگزین اوراق قرضه شود؛ این ابزار مالی در ایران بسرعت در حال گسترش است.
كیانی به سابقه كم بازار سرمایه در ایران اشاره كرد و گفت: بورس ایران در سال ١٣٤٦ تاسیس شد و پس از یك دوره ركود بعد از انقلاب اسلامی دوباره در سال ١٣٦٨ فعالیت خود را آغاز كرد.
وی زمان تشكیل بازار سرمایه را از سال ١٣٧٥ عنوان كرد و افزود: به دلیل سابقه كم، مردم ما آشنایی زیادی با بازار سرمایه ندارند.
مدیر تحقیق و توسعه بورس تهران یادآورشد: در صورتی كه سود بانكی كاهش یابد، وجوهی از بانكها به سوی بازار سرمایه می رود.
وی گفت: روند انتشار صكوك در جهان رو به افزایش است به طوری كه در سال ٢٠٠٦ میلادی انتشار صكوك ٢٣ میلیارد دلار بود اما در سال ٢٠١٣ میلادی به ١٢٠ میلیارد دلار و نیمه نخست سال ٢٠١٤ میلادی به ١١٥ میلیارد دلار افزایش یافت.
مدیر تحقیق و توسعه بورس تهران یادآورشد: ٦٩ درصد اوراق اسلامی توسط كشور مالزی و ١٢ درصد توسط عربستان استفاده می شود.
كیانی در ادامه به بودجه سال گذشته اشاره كرد و افزود: قرار بود ٣.٧ درصد بودجه ٩٤ از طریق كارگزاری های مالی تامین شود؛ همچنین باید ٣٥ درصد از منابع حاصل از واگذاری مالی از طریق صكوك اجاره (١١٠هزار میلیارد ریال)، تامین می شد.
وی گفت: در سال ٢٠١٣ میلادی ٤٦ درصد بازار اوراق بهادار متعلق به بازار بدهی بوده كه این میزان در ایران، چهار درصد كل بازار سرمایه را تشكیل می دهد.
مدیر تحقیق و توسعه بورس تهران گفت: می توانیم روی توانمندی صندوق های سرمایه گذاری در ایران تكیه كنیم به طوری كه ٧٠٠ هزار ریال، جمع ارزی صندوق های سرمایه گذاری است.
كیانی، میزان كنونی سپرده بانكی را 480 هزار میلیارد ریال وجه نقد در صندوق های سرمایه گذاری عنوان كرد و گفت: دولت می تواند از صكوك برای تامین مالی استفاده كند.
وی افزود: هم اكنون می توان گفت كه در نقطه آغاز انتشار صكوك هستیم؛ اضافه كرد: امسال باید انتشار ٦٠ درصد از صكوك از سوی دولت صورت گیرد.
مدیر تحقیق و توسعه بورس تهران ادامه داد: همه موسسه هایی كه درگیر تامین مالی هستند شامل بورس، فرابورس، سازمان بورس و شركت های تامین مالی باید خود را متحول كنند.

** لزوم تعیین سود اوراق بر اساس میزان ریسك
محمدحسین ملیحی، مدیرعملیات شركت مدیریت دارایی مركزی بازار سرمایه نیز در این میزگرد با بیان اینكه اوراق صكوك (ابزارهای مالی اسلامی)، ابزاری برای جایگزینی با اوراق قرضه برای تامین مالی هستند، گفت: در دنیا به انتشار اوراق به عنوان ابزاری برای تامین مالی نگریسته می شود اما در ایران، چندان به این موضوع پرداخته نشده است.
ملیحی، با برشماری مزیت های اوراق صكوك، افزود: اوراق اسلامی، مشكلات اوراق قرضه كه سبب وقوع بحران اقتصادی در آسیا و اروپا شدند را ندارد.
وی در ادامه به مشكلات مربوط به انتشار اوراق در بازار سرمایه كشور اشاره كرد و افزود: به دلیل فقدان رتبه بندی، به همه اوراق به یك نگاه نگریسته شده و نرخ های بازار سرمایه تابعی از نرخ های دستوری بانك مركزی شود.
مدیر عملیات شركت مدیریت دارایی مركزی بازار سرمایه، علاوه بر انتقاد از فرایند طولانی انتشار اوراق، اضافه كرد: تاكنون اوراق متعددی منتشر شده است اما اغلب آنها دارای بازدهی ثابت بوده اند.
ملیحی درباره فقدان تنوع در اوراق منتشر شده نیز گفت: به دلیل نبود موسسه های رتبه بندی، تلاش می شود كه ریسك اوراق قرضه توسط موسسه های تامین مالی پوشش داده شود كه در نتیجه، این اوراق قرضه به اوراق با درآمد ثابت و نرخ سود بانكی نزدیك می شوند.
وی با بیان اینكه امكان انتشار انواع اوراق برای تامین مالی وجود دارد اما به دلیل شرایط مختلف، نمی توانیم به سراغ همه آنها برویم، اضافه كرد: هم اكنون در انتشار اوراق، میزان ریسك شركت ها را در نظر نگرفته و نرخ سود آنها مشابه یكدیگر تعیین می شود.
مدیرعملیات شركت مدیریت دارایی مركزی بازار سرمایه، بر لزوم انتشار اوراق متنوع با درجه ریسك های متفاوت اشاره كرد و ادامه داد: در صورت اعمال رتبه بندی، نرخ سود اوراق، بر اساس میزان ریسك، متفاوت خواهد بود.
ملیحی افزود: در سایر كشورها، اوراق منتشر شده دارای ریسك هستند، اما در ایران، این ریسك به شركت های تامین مالی منتقل می شود.
وی گفت: صندوق های سرمایه گذاری، بزرگترین متقاضیان خرید اوراق هستند اما متناسب به سلیقه آنها در بازار سرمایه، اوراق وجود ندارد.
مدیرعملیات شركت مدیریت دارایی مركزی بازار سرمایه، «نبود فرهنگ سازی» را بزرگترین مشكل بازار سرمایه دانست و اضافه كرد: به عنوان نمونه تصور بیشتر مردم از بازار سرمایه مربوط به خرید سهام است در حالی كه ابزارهای مختلف مالی در بازار سرمایه وجود دارد.

** افزایش استقبال از اوراق پس از كاهش سود بانكی
«رضا غلامعلی پور» معاون توسعه بازار شركت فرابورس نیز با بیان اینكه 47 نماد برای انواع اوراق در فرابورس وجود دارد، گفت: با وجود اینكه میان اوراق تنوع وجود دارد اما به دلیل فقدان رتبه بندی و سودرسانی مشابه، برای سرمایه گذاران تفاوت زیادی وجود ندارد كه كدام یك را انتخاب كنند.
این مسئول بازار سرمایه اضافه كرد: در دنیا، موسسه های رتبه بندی شكل گرفته و بدین ترتیب از نقش ضامن در انتشار اوراق كاسته شده است.
غلامعلی پور به اهمیت رتبه بندی شركت ها اشاره كرد و گفت: به عنوان نمونه، شركت های معتبر و كم ریسك می توانند اوراق با سود هشت درصد را منتشر كنند اما شركت هایی كه نقطه ضعف داشته و ریسك بالایی دارند، اوراق با سود بالاتر مثلا 12 تا 15 درصد را منتشر می كنند و بدین ترتیب سرمایه گذاران می توانند از بین آنها انتخاب كنند.
وی با بیان اینكه هم اكنون به دلیل فقدان سازوكار رتبه بندی ناچاریم یك ضامن برای انتشار اوراق در نظر بگیریم، یادآورشد: با توجه به تعیین ضامن برای انتشار اوراق، سرمایه گذاران تفاوتی میان خرید اوراق و سرمایه گذاری در بانك احساس نمی كنند.
معاون توسعه بازار شركت فرابورس، تاثیر سیاست های بانك مركزی بر وضعیت استقبال از اوراق را یادآور شد و افزود: كاهش سود بانكی توسط بانك مركزی، تاثیر مثبت بر میزان استقبال از اوراق گذاشته است.
غلامعلی پور همچنین به انتشار «اوراق به كسر» (اوراقی كه به قیمت كمتر از قیمت اسمی آن توسط سرمایه‌گذار خریداری می‌شود)، اشاره كرد و گفت: انتشار «اوراق به كسر» از مصوبات بسیار مترقی كمیته بورس است كه اجازه آن در یكی دوسال اخیر صادر شده است.
وی اضافه كرد: براساس سیاست جدید، ناشر می تواند بر اساس نرخ بازار، اوراق را انتشار داده و براساس آن، عرضه مجدد كند.
معاون توسعه بازار شركت فرابورس ادامه داد: فرهنگ سازی برای این موضوع كه هر تامین مالی، روش خاص خود را دارد، ضروری است و سازمان بورس ایران، فرا بورس و رسانه ها باید در این باره اقدام كنند.
غلامعلی پور، به حذف موازی كاری در انتشار اوراق اشاره كرد و گفت: بانك مركزی به شهرداری ها برای انتشار اوراق مشاركت مجوز می دهد و دولت مجوز بانك مركزی را صادر می كند و سازمان بورس نیز با مجوز سایر بخش ها موافقت می كند؛ اما در نهایت همه این اوراق وارد بازار ثانویه می شوند.
این مسئول بازار سرمایه، بازنگری در چگونگی عرضه اوراق را نیز خواستار شد و اضافه كرد: عرضه اوراق نباید، فقط به صورت عمومی انجام شود بلكه خصوصی نیز باید باشد.
معاون توسعه بازار شركت فرابورس همچنین به افزایش استقبال از اوراق اسلامی اشاره كرد و گفت: دنیا نسبت به اوراق اسلامی دید مثبتی پیدا كرده است، زیرا بسیاری از اوراق ما دارای پشتوانه است كه این موضوع می تواند، نویدبخش حركت دولت به این سمت باشد.
اقتصام**2022**9123**2078** 2023