به گزارش ایرنا، بندر چابهار كه در جنوب شرق ایران و در شمال دریای عمان قرار گرفته، نزدیكترین بندر كشورمان به اقیانوس است و در صورت آماده سازی زیرساخت ها، می تواند نقش مهمی در ترانزیت بین المللی كریدور شمال - جنوب ایفا كند و غبار محرومیت را از چهره ساكنان این خطه بزداید.
ناظران اقتصادی بر این باورند كه توسعه بندر چابهار، ایران را به كانون سرمایه گذاری ها و فعالیت های اقتصادی و ترانزیت در منطقه تبدیل خواهد كرد و جمهوری اسلامی ایران خواهد توانست از این مزیت بزرگ اقتصادی از یاد رفته استفاده كند.
از این رو در سایه توافقنامه سه جانبه چابهار كه اوایل خردادماه امسال به امضای رئیسان جمهوری ایران، افغانستان و هند رسید، مقدمات سیاسی و حقوقی لازم برای مشاركت هند در توسعه بندر چابهار با انجام 500 میلیون دلار سرمایه گذاری فراهم شد تا با توسعه فاز یك آن بیش از 6 میلیون تن به ظرفیت كنونی بندرچابهار اضافه شود.
در صورت اجرایی شدن این توافقنامه و تفاهمات پیشین، دسترسی هند به بازارهای آسیای میانه و بویژه افغانستان محقق شده و در عین حال یكی از اهداف بلند ایران مبنی بر توسعه سواحل مكران كه همواره مورد تاكید رهبر معظم انقلاب اسلامی بوده است، دست یافتنی می شود.
بر اساس توافق انجام شده، با توسعه بندر چابهار و اتصال این بندر تجاری به هرات افغانستان از طریق خطوط ریلی، ظرفیت های بالقوه ترانزیتی خطه سیستان و بلوچستان فعال می شود و می توان از این مسیر، جنوب آسیا و حوزه اقیانوس هند را با افغانستان و آسیای مركزی پیوند داد.
همچنین چابهار در صورت توسعه می تواند از نظر جذب ترافیك دریایی و كشتی‌های تجاری علاوه بر رقابت با پاكستان و عمان، رقیب مقتدری برای سایر بنادر كشورهای عربی حوزه خلیج فارس باشد.
** منافع هند در چابهار
هند از كشورهای واردكننده انرژی به شمار می رود و هرچند ایران رتبه ششم صادرات نفت به این كشور دارد اما انتظار می رود ضمن افزایش تقاضای انرژی در این كشور، در دوران پسابرجام سهم ایران از بازار این كشور به نزدیك دو برابر میزان كنونی (250 هزار بشكه در روز) افزایش یابد كه در این میان ترانزیت انرژی از چابهار برای هند مقرون به صرفه خواهد بود.
از سوی دیگر توسعه بندر چابهار به هند كمك می كند تا صادرات خود را به ایران افزایش دهد و در عین حال از هزینه ترابری كالاهای صادراتی خود از طریق كریدور شمال - جنوب به میزان 30 درصد بكاهد زیرا تجارت هند با اروپا از طریق دریای سرخ، كانال سوئز و دریای مدیترانه انجام می‌شود كه سریع‌ترین و باصرفه‌ترین راه مبادله كالا با اروپا نیست.
همچنین وارد كردن فرآورده های معدنی از كشورهای آسیای میانه از جمله افغانستان با قیمت بهتر و مقرون به صرفه تر، دیگر هدف هندی ها از سرمایه گذاری در چابهار است.
**مزیت های چابهار برای آسیای میانه
با توجه به افتتاح راه آهن اتصال ایران به آسیای میانه از مرز اینچه برون در استان گلستان كه در سال 1393 با حضور رئیسان جمهوری سه كشور ایران، تركمنستان و قزاقستان صورت گرفت، توسعه بندر چابهار می تواند این كشورها را نیز از مزیت های آن بهره مند كند.
از این رو كشورهای آسیای میانه از جمله تركمنستان، قزاقستان، قرقیزستان، ازبكستان و نیز افغانستان كه برای توسعه صادرات خود به آب های آزاد دسترسی ندارند، می توانند از طریق خطوط ریلی كه به سیستم حمل و نقل ایران متصل شده و از بندر چابهار برای ترانزیت و صادرات كالاهای خود استفاده كنند.
انتظار می رود از این رهگذر علاوه بر افزایش درآمدهای ارزی و رونق كسب و كار، در بخش خدمات بندری، دریایی، فعالیت های پسكرانه و حمل و نقل در این منطقه عایدات زیادی نصیب ایران شود.
در میان كشورهای آسیای میانه، به دلیل برخورداری از منابع معدنی فراوان، تمایل بسیاری برای تكمیل كریدور چابهار دارند زیرا می تواند از این مسیر صادرات معدنی خود را افزایش دهند.
** منافع توسعه چابهار برای ایران
قرار گرفتن ایران در شاه راه ترانزیت بین المللی شرق - غرب و نیز شمال و جنوب، موقعیت استثنایی را برای كشورمان رقم زده است كه می توان آن را دلیل اصلی تمایل هند برای سرمایه گذاری در بخش زیربنایی این خطه ایران ارزیابی كرد.
در این میان، چابهار تنها بندر اقیانوسی ایران است كه در مركز ثقل تجارت بین‌المللی 24 دولت و 15 كشور مستقل قرار دارد و اتصال این بندر به شبكه ریلی ایران می تواند تكمیل كننده پازل ظرفیت های ترانزیتی ایران باشد.
انتظار می رود توسعه ترانزیت از این بندر به كشورهای آسیا میانه در شرق دریای خزر و افغانستان و افزایش ترانزیت انرژی و كالا از ایران به كشورهای پاكستان و هند و بالعكس درآمدهای ارزی پایداری را برای ایران در پی داشته باشد.
افزایش پهلوگیری كشتی های اقیانوس پیما و ساخت اسكله های بزرگ با عمق بیشتر، بندر چابهار را به یكی از بزرگترین بندر تجاری ایران تبدیل خواهد كرد.
** دو دهه تلاش برای توسعه بندر چابهار
سابقه تلاش ایران به توسعه بندرچابهار و جنوب شرق كشور به بیش از دو دهه پیش باز می گردد كه دولت سازندگی در اوایل دهه 70 خورشیدی این بخش را به عنوان منطقه آزاد تجاری تعیین كرد.
در دولت یازدهم، توسعه سواحل مكران و محور شرق كشور با سه رویكرد تقویت و افزایش ظرفیت بندر شهید بهشتی چابهار، اتصال بندر چابهار به جاسك و اتصال بندر چابهار به خط ریلی در دستور كار وزارت راه و شهرسازی قرار گرفت.
البته مذاكرات ایران و هند برای توسعه چابهار و راه آهن آن بیش از یك دهه سابقه دارد اما سنگ اندازی تحریم ها مانع از به سرانجام رسیدن آن در سال های گذشته شده بود.
با روی كار آمدن دولت یازدهم و موفقیت دولت در مذاكرات هسته ای به منظور رفع بخشی از تحریم های ظالمانه علیه ملت ایران، موضوع سرمایه گذاری هندی ها در جنوب شرق ایران بار دیگر مطرح شد. در نتیجه این رایزنی ها، اوایل سال گذشته شاهد سفر «نیتین گادكاری» وزیر حمل ونقل، كشتیرانی و بزرگراه های هند به ایران و امضای تفاهم نامه سرمایه گذاری این كشور در بندر چابهار بین دو كشور بودیم.
به گفته عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی، با اجرای این توافق نامه ظرفیت بندر چابهار در مرحله نخست برنامه ریزی از 2.5 میلیون تن به 8.5 میلیون تن افزایش خواهد یافت و همزمان با اجرای این مرحله و با لایروبی اسكله كنونی شهید بهشتی، امكان پهلوگیری كشتی ها با ظرفیت بیش از 80 هزار تن در این بندر فراهم می شود.
وی با بیان اینكه با افزایش ظرفیت بندر چابهار بخشی از ترانزیت دریایی كشور را از بندر شهید رجایی در بندرعباس به بندر شهید بهشتی چابهار انتقال خواهیم داد، افزود: گام های اولیه و اجرایی برای اتصال بندر چابهار به خط ریلی چابهار - زاهدان آغاز شده است.
** تكمیل راه آهن چابهار - زاهدان
بخش دیگر حضور هند در چابهار به تاسیس مسیر ریلی چابهار - زاهدان باز می گردد كه با اجرایی شدن موافقت‌نامه تاسیس كریدور بین‌المللی حمل و نقل و ترانزیت هند٬ ایران و افغانستان موسوم به كریدور چابهار، ایران از طریق شبكه ریلی می‌تواند به آسیای میانه تا چین و روسیه متصل شود.
در این تفاهم نامه، هند برای سرمایه‌گذاری در این مسیر ریلی به ارزش یك میلیارد و 300 میلیون دلار و به طول 610 كیلومتر پیش قدم و موظف شده است در مدت چهار ماه، طرح تامین مالی مناسب برای این پروژه را به تصویب مراجع ذی صلاح از جمله وزارت راه و شهرسازی، وزارت امور اقتصادی و دارایی و بانك مركزی برساند.
به گفته علی نورزاد مدیرعامل شركت توسعه زیر بناهای حمل و نقل كشور، در صورت تصویب طرح تامین مالی، مقرر شده است اسناد مهندسی مورد نیاز برای ارایه پیشنهاد فنی - مالی طرح از سوی طرف هندی در مدت سه تا چهار ماه ارایه شود و به تصویب كارفرما برسد، سپس در مدت دو ماه فرایند توافق قیمت قرارداد دنبال خواهد شد و طول مدت كل این فرآیند 10 ماه در نظر گرفته شده است.
البته وزارت راه و شهرسازی از سال گذشته اجرای این خط آهن را از محل بودجه داخلی وزارتخانه آغاز كرد و تاكنون زیرسازی پروژه در محدوده چابهار - ایرانشهر به میزان 40 درصد پیشرفت فیزیكی دارد.
به گفته وزیر راه و شهرسازی اجرای این پروژه از سمت زاهدان نیز از چند ماه گذشته آغاز شده است و بنابراین این مسیر تنها با حضور هندی ها اجرایی نمی شود.
آخوندی پیش بینی كرده است كه راه آهن چابهار - زاهدان در سه سال آینده به بهره برداری برسد تا بتوان كل بارهای مسیر افغانستان كه از مرز میلك سیستان و بلوچستان عبور می كند، از این مسیر ترانزیت شود.
مدیرعامل شركت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل كشور نیز با اشاره به فعال بودن پیمانكار ایرانی در پروژه گفته است: در صورتی كه طرح تامین مالی طرف هندی مصوب شود، قرارداد پیمانكار ایرانی به عملیات زیرسازی محدود خواهد شد و طرف هندی موظف به تامین مالی طرح در حوزه زیرسازی و روسازی، تامین كالا و اجرای عملیات می‌شود.
نورزاد با اشاره به سرعت مناسب عملیات اجرایی حدفاصل چابهار- ایرانشهر تامین مالی پروژه را در سال جاری ضروری دانست و افزود: در بخش جنوبی مطالعات مسیر، پل‌های رودخانه‌ای به همراه تونل‌ها به طور كامل انجام شده و عملیات مطالعات ایستگاه‌ها، روسازی و علایم ارتباطات در حال انجام است و در زمان حاضر حدود 80 كیلومتر از این مسیر در حال آماده سازی اولیه قراردارد و 230 كیلومتر از مسیر در دست اجراست.
** اهمیت اتصال چابهار به شبكه ریلی كشور
اتصال تنها بندر اقیانوسی ایران به شبكه ریلی كشور، مسیر تمام ریلی جدیدی را در كریدور ترانزیت بین‌المللی شمال - جنوب رقم می زند كه این مسیر در سال های آینده نقش مهمی را در افزایش ترانزیت ریلی به كریدور شرق دریایی خزر ایفا خواهد كرد.
توسعه بندر چابهار با سرمایه گذاری ایران و هند، جغرافیای كل منطقه را تغییر خواهد داد، چون این بندر در توسعه مناسبات حمل و نقل بین ایران و كشورهای آسیای مركزی، روسیه، و حتی اروپا را بیش از پیش تسهیل خواهد كرد.
وزیر راه و شهرسازی با اشاره به اهمیت كریدور چابهار برای ایران٬ افغانستان و هند می گوید: برای فعال كردن كریدور چابهار در حال حاضر برای ترانزیت زمینی حدود 50 درصد هزینه ترانزیت تخفیف داده می‌شود، در بخش دریایی نیز برای پهلوگیری و هزینه‌های ترمینالی تخفیف‌های 30 درصدی و 55 درصدی پیش بینی شده است.
در مجموع به ثمر نشستن این مسیر ترانزیتی برای ایران اهمیت حیاتی دارد زیرا قرار گرفتن ایران در دالان شرق به غرب و شمال به جنوب، كشورمان را به یك مسیر ممتاز ترانزیتی در جهان تبدیل كرده است و باید بتوان با برنامه ریزی های مناسب و تخصیص اعتبارات از این موقعیت ممتاز بیشترین بهره را برای اشتغالزایی جوانان و كسب درآمدهای ارزی كسب كرد.
در شرایطی كه آمارها نشان می دهد در سال گذشته بیش از 12 میلیون تن كالای نفتی و غیرنفتی از طریق ایران به كشورهای همسایه ترانزیت شد، انتظار می رود با فعال شدن كریدور چابهار، به سرعت مجموع كالاهای ترانزیتی ایران به بیش از 50 میلیون تن در سال افزایش یابد.
اقتصام (5)1070**1108** 2025
تهران- ایرنا- توافق سه جانبه ایران، افغانستان و هند برای توسعه چابهار، نه تنها توسعه جنوب شرق ایران را برای ساكنان این خطه نوید می دهد بلكه در قواره بین المللی، تامین كننده اهداف اقتصادی امضاكنندگان و دیگر كشورهای حوزه آسیای میانه است.
