اصلاح الگوی مصرف مواد غذایی با فرهنگ سازی

انسان برای رشد، نیازمند موادغذایی مناسب و مفید است و كیفیت زندگی او با چگونگی تغذیه آن پیوندی عمیق دارد زیرا مواد غذایی مختلف سبب ایجاد انرژی در بدن می شود و زمینه رشد وی را فراهم می كند، افرادی كه به صورت كافی تغذیه نمی كنند، دچار مشكل های فراوانی می شوند و در نگاهی دیگر باید دانست مصرف بیش از اندازه مواد غذایی نیز آسیب های فراوانی را برای افراد ایجاد می كند، بنابراین باید همواره به حفظ تعادل در این باره توجه داشت و به منظور مصرف متعادل آن تلاش كرد اما در این میان مردمان برخی كشورها به نوع مواد مصرفی و میزان استفاده از آن دقت نمی كنند و بیش از استانداردهای مطرح شده به اسراف مواد غذایی مبادرت می پردازند.
بر پایه گزارش های منتشرشده سازمان خواروبار و كشاورزی(فائو) در جهانی كه900 میلیون تن از گرسنگی رنج می‌برند، یك‌سوم از مواد غذایی تولید شده به وسیله انسان ها هدر می‌رود. این امر از زیان اقتصادی صرف فراتر است و پیامدهای اجتماعی و زیست ‌محیطی آن، بر پایداری توسعه جوامع بشری اثر می گذارد.
در این میان اسراف و هدر رفت مواد غذایی در ایران نیز از جمله مسایل مهم و نگران كننده است كه فائو هم آن امر را تایید می كند. بر اساس گزارش این نهاد هر روز به ‌ازای هر فرد، 134كیلوكالری غذا در ایران به هدر می‌رود، یعنی سرانه هدر رفت روزانه غذا در كشور 134 كیلوكالری است. همچنین گزارش‌های غیررسمی نشان می‌دهد كه 35 درصد محصول های كشاورزی تولیدی در ایران به هدر می‌رود. بدین شكل از 100 میلیون تُن محصول كشاورزی تولیدی در كشور 35 میلیون تن در سال دور ریخته می‌شود كه معادل غذای 15 میلیون تن است. در این زمینه باید به 30 درصد ضایعات در نان، 25 تا 30 و حتی 50 درصد ضایعات در میوه‌ها و سبزیجات، 10 درصد ضایعات در برنج، 25 درصد ضایعات در خرما و ... اشاره كرد.
نتیجه اینكه ابعاد خیره‌كننده ضایعات مواد غذایی نشان می دهد كه این امر در شمار یكی از بارزترین مصداق های اتلاف، اسراف و انحراف از معیارهای توسعه پایدار به شمار می‌آیند، باید بیان داشت، پدیده ضایعات مواد غذایی به طور كامل در تضاد با چشم انداز تصور شده كشور در 1404 خورشیدی و رهنمودهای اقتصاد مقاومتی است، در حالی كه در فرهنگ غنی ایرانی- اسلامی، غذا نمونه تمام معنای روزی خیر و بركت است و اسراف یا اتلاف آن از نظر اخلاقی امری ناپسند تلقی می شود.
پژوهشگر اطلاع رسانی ایرنا به دلیل اهمیت این موضوع و آثار زیانبار آن بر اقتصاد و جامعه به گفت و گو با «خدیجه رحمانی» عضو هیات علمی دانشكده علوم تغذیه و صنایع غذایی دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی، «كاوه زرگران» فعال اقتصادی در عرصه صنعت غذایی و دبیر كل كانون انجمن‌های صنایع غذایی ایران و «لیلا میرمقدایی» عضو هیات علمی انجمن تغذیه ایران پرداخت.

** الگوی غذایی خانوار ایرانی نامناسب است
«خدیجه رحمانی» عضو هیات علمی دانشكده علوم تغذیه و صنایع غذایی دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی الگوی مصرف مواد غذایی در ایران را نامناسب ارزیابی كرد و گفت: الگوی مصرف مواد غذایی در كشور نسبت به الگوی مصرف سالم اختلاف زیادی دارد. به همین علت هم از آن به عنوان علل سوء تغذیه یا علل مرگ و میر نام برده می شود. در سطح خانوارهای ایرانی، سرانه مصرف موادی مانند نان و برنج 5 درصد، روغن 20 درصد، قند و شكر 38 درصد بیشتر از مقدار توصیه شده است، بر این پایه می توان دریافت كه مصرف خانوارهای ایرانی تا چه میزان از یك الگوی سالم فاصله دارد كه همین امر زمینه افزایش وزن و به دنبال آن دچار شدن به بیماری های متعدد قلبی و عروقی و برخی از سرطان ها را فراهم می كند. بنابراین به نوعی می توان گفت، مهمترین علت مرگ و میر در ایران تغذیه نامناسب در خانوارها است.
عضو هیات علمی دانشكده علوم تغذیه و صنایع غذایی درباره دریافت كالری مواد غذایی ایرانی ها، بیان داشت: برپایه بررسی های انیستیتو تغذیه ایران در سال های پیش از 1390 خورشیدی، 50 درصد از مردم ایران بیش از میزان معمول كالری مواد غذایی دریافت می كنند و از 50 درصد باقی مانده 25 درصد كمتر از میزان معمول بوده است و تنها 25 درصد به صورت نرمال كالری مواد غذایی به بدن آنها وارد می شود، باید گفت كه دریافت بالای كالری سبب بیماری های متعدد و مرگ و میر می شود.
با توجه به اینكه آمارها بیانگر یك الگوی نامناسب مواد غذایی در جامعه است، بایستی برای گسترش فرهنگ صحیح مصرف در تمام زمینه ها به ویژه در مصرف مواد غذایی با استفاده از یك تلاش گسترده به یك الگوی صحیح دست پیدا كرد كه در این میان رسانه ها می توانند رسالت مهمی بر عهده داشته باشند به ویژه صدا و سیما بایستی یك الگوی صحیح تغذیه را به جامعه ایرانی آموزش دهد.
در بخش صنایع غذایی بعضی مواقع غذاهای نامناسبی وجود دارد و با تبلیغات گسترده نیز همراه است در صورتی كه باید در این باره به آموزش های صحیح به ویژه برای كودكان و دانش آموزان پرداخت اما در این زمینه زیاد كارآمد رفتار نمی شود، به همین دلیل می توان گفت وظیفه آموزش صحیح به عهده رسانه ها است كه باید در ترویج الگوی صحیح مصرف مواد غذایی در جامعه تلاش كنند. همچنین دولت و سیاست گزاران مربوطه هم باید در بخش امنیت غذایی مسوولیت تامین مواد غذایی سالم و ایمن را كه قابل دسترسی برای جامعه باشد، بر عهده بگیرند.

**بسته بندی های نوین باعث كاهش ضایعات مواد غذایی می شود
«كاوه زرگران» فعال اقتصادی در عرصه صنعت غذایی و دبیر كل كانون انجمن‌های صنایع غذایی ایران درباره وضعیت صنایع غذایی جامعه، گفت: در برخی از صنایع غذایی جامعه به استانداردهای جهانی بسیار نزدیك و پیشرفت قابل ملاحظه ای دارد و در بخشی دیگر همچون صنایع قند و شكر قدیمی بوده اما كارایی خود را همچنان دارد. باید دانست كه بدین شكل اتلاف مواد خام در كارخانه های مواد غذایی صورت نمی گیرد.
وی در ادامه بسته بندی مواد غذایی را از راهكارهای مهم و اساسی در جلوگیری از اسراف مواد غذایی دانست و اظهار داشت: یكی از بحث های مهم و اثرگذار در ماندگاری و كیفیت محصول های غذایی بسته بندی است و در حال حاضر تمام واحدهای صنایع غذایی ملزم به بسته بندی محصول های خود هستند. البته كاربرد روش های نوین بسته بندی نیز در فروش و مصرف محصول های غذایی بسیار تاثیرگذار و مهم است. مشاهده می شود بسیاری از واحدهای صنایع غذایی به دلیل بسته بندی های به روز خود از فروش بالایی برخوردار هستند. همچنین برای كاهش ضایعاتی كه در مواد غذایی كشاورزی وجود دارد باید از نظام سورتینگ و بسته بندی های مناسب و نوین در این زمینه استفاده كرد زیرا در برخی از حوزه های مواد غذایی ارزان بودن مواد خام باعث شده تا ارزش واقعی این مواد برای جامعه قابل درك و لمس نباشد.
دبیر كل كانون انجمن‌های صنایع غذایی ایران فرهنگ سازی در مصرف مواد غذایی در میان افراد جامعه را بسیار تاثیرگذار دانست و عنوان كرد: به دلیل اینكه مواد غذایی كه به دست مردم می رسد از بخش های مختلف همچون صنایع، مزرعه ها و اصناف تهیه می شود از این رو فرهنگ سازی برای مصرف كننده بسیار مهم است و در این زمینه در جامعه ضعف وجود دارد و تنها بخش هایی از این زنجیره غذایی به هدف های عالیه خود دست پیدا می كند به همین منظور بایستی دانست اصلاح الگوی مصرف از روش فرهنگ سازی امكان دارد.
كاوه زرگران نقش رسانه ها در زمینه فرهنگ سازی برای ترویج الگوی صحیح مصرف مواد غذایی را مهمترین و تاثیرگذارترین بخش مطرح كرد و گفت: رسانه ها باید با برنامه ریزی های صحیح به فرهنگ سازی در زمینه مصرف مواد غذایی و جلوگیری از اسراف و اتلاف آن در خانوارها بپردازند و هر سازمان و وزراتخانه ای كه بخواهد بخش صنایع و مواد غذایی را مدیریت كند، باید از كمك و همیاری رسانه ها به ویژه صدا و سیما و خبرگزاری ها استفاده كند.

** آموزش در رسانه ها نقش مهمی در كاهش اسراف و اتلاف مواد غذایی دارد
«لیلا میرمقدایی» عضو هیات علمی انجمن تغذیه ایران، ساده ترین روش برای محافظت از مواد غذایی را بسته بندی دانست و اظهار داشت: بسته بندی در واقع از مواد غذایی در برابر نفوذ عوامل خارجی و حفظ خواص داخلی آن محافظت می كند. این مقوله به منظور افزایش مدت نگهداری به دلیل محافظت ماده غذایی از عوامل فساد درونی و بیرونی به ویژه درباره محصولات تازه ای همچون گوشت، مرغ و ماهی و حمل و نقل آسان تر آن‌ها استفاده می‌شود و بدین ترتیب ضایعات مواد غذایی را به دلیل آلودگی‌های میكروبی، واكنش‌های شیمیایی و تنش‌های فیزیكی كاهش می‌دهد. علاوه بر این موارد در كنار بسته بندی؛ انجماد مواد غذایی نیز به افزایش عمر نگهداری و حفظ بافت، رنگ، عطر، طعم و ارزش تغذیه ای محصول و در نتیجه كاهش ضایعات مواد غذایی كمك می‌كند.
وی در ادامه افزود: استفاده از تكنولوژی‌های نوین در مزرعه، هنگام برداشت محصول، زمان نگهداری مواد اولیه و حتی در زمان تولید محصول نهایی می‌تواند كمك زیادی به كاهش ضایعات كشاورزی و مواد غذایی كند.
عضو هیات علمی انجمن تغذیه ایران در مورد نقش رسانه ها در كاهش اسراف مواد غذایی، گفت: رعایت اصول نگهداری مواد غذایی با توجه به نوع محصول در مراحل مختلف تولید، نگهداری در فروشگاه ها و مصرف در منزل به جلوگیری از اسراف كمك می‌كند، این اصول را می‌توان به وسیله رسانه ها به مردم آموزش داد و آن را حتی از زمان مدرسه در افراد شروع و نهادینه كرد. بدین ترتیب نقش رسانه ها در كاهش اسراف مواد غذایی می تواند بسیار پررنگ باشد. نشان دادن روش های نگهداری صحیح مواد غذایی مختلف، تشویق به خرید مواد غذایی به اندازه مصرف روزانه، تشویق به كاهش تنوع غذاها در مهمانی‌ها و نهاد های اداری و دولتی، ترغیب رستوران‌ها به استفاده از غذا به‌صورت نیم پرس، از مواردی است كه به ‌صورت میان‌ برنامه های تبلیغاتی یا ساخت فیلم، سریال و انیمیشن می توان به مخاطبان آموزش داد، با توجه به این اصول، نمایش دادن معایب اسراف به ‌صورت كاریكاتور در روزنامه ها نیز تا میزان زیادی می‌تواند به فرهنگسازی در این زمینه كمك كند.
*گروه اطلاع رسانی(مهدی احمدی)
**پژوهشم**9370**2002**9131