شهید چمران متولد سال 1311، فعال سیاسی - نظامی، فیزیكدان ایرانی و بنیانگذار ستاد جنگ‌های نامنظم در جنگ ایران و عراق بود.
وی تحصیلات خود را در مدرسه انتصاریه، نزدیك پامنار آغاز كرد و در دارالفنون و البرز دوران متوسطه را گذراند.
در دانشكده فنی دانشگاه تهران ادامه تحصیل داد و در سال 1336 در رشته الكترومكانیك فارغ التحصیل شد و یك سال به تدریس در دانشكده فنی پرداخت.
وی كه در تمام دوران تحصیل شاگرد اول بود، در سال 1337 با استفاده از بورس تحصیلی به آمریكا رفت و پس از تحقیقات علمی در جمع معروفترین دانشمندان جهان در دانشگاه بركلی كالیفرنیا با ممتازترین درجه علمی موفق به اخذ دكترای الكترونیك و فیزیك پلاسما گردی شد.
وی همچنین در سال 1340 با یك زن آمریكایی به نام «تامس هیمن» كه بعد از تشرف به اسلام نام «پروانه» را برگزید ازدواج كرد كه ثمره آن چهار فرزند به نام های «روشن»، «رحیم»، «داریوش» و «جمال» بود.
همزمان انجمن اسلامی دانشجویان خارج از كشور شاخه آمریكا را پایه ریزی كرد. پس از قیام خونین 15 خرداد سال 1342 و سركوب ظاهری مبارزات مردم مسلمان، همراه برخی دوستان مؤمن و همفكر، رهسپار مصر میشود و با هماهنگی با «كال رفعت» وزیر دفاع دولت جمال عبدالناصر رئیس جمهوری وقت مصر مدت دو سال، سختترین دورههای چریكی و جنگ‌های پارتیزانی را در مصر آموخت و به عنوان بهترین شاگرد این دوره شناخته شد.
چمران در پایان سال 1345 به علت سختی شرایط پیش آمده به آمریكا بازگشت اما این بازگشت نیز دیری نپایید.
با اوج گرفتن درگیری های اعراب و رژیم صهیونیستی و جنگ های پی در پی آنها، وضعیت منطقه بویژه لبنان و فلسطین متشنج تر می شد و چمران باز قصد عزیمت به این مناطق را كرد.
وی به دعوت امام موسی صدر رهبر شیعیان لبنان، اواخر سال 1349 به لبنان رفت. در دست نوشته او در این باره آمده: «من در آمریكا زندگی خوشی داشتم. از همه نوع امكانات برخوردار بودم. ولی همه لذات را سه طلاقه كردم و به جنوب لبنان رفتم تا در میان محرومین و مستضعفین زندگی كنم...».
او در شهر صور جنوب لبنان اقامت كرد و در كنار امام موسی صدر، به فعالیت‌های فرهنگی و چریكی پرداخت و مدیریت مدرسه صنعتی جبل عامل را به عهده گرفت.
وی همچنین به كمك امام موسی صدر حركت محرومان و سپس جناح نظامی آن، یعنی سازمان امل را بر اساس اصول و مبانی اسلامی پیریزی كرد و تقریبا هفت سال از عمر خود را از 1971 تا 1978 میلادی و زمان پیروزی انقلاب اسلامی ایران در لبنان بود و به تربیت كودكانی پرداخت كه بسیاری از آنها بعدها به فرماندهان مقاومت تبدیل شدند.
وی در این سال ها با «غاده جابر» دختری لبنان ازدواج كرد كه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با چمران به ایران آمد و شاهد عینی و منبع اصلی در مورد چگونگی زندگی چمران در لبنان بوده است.
چمران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، پس از 21 سال به وطن بازگشت و پس از آموزش نیروهای سپاه، از سوی نخست وزیر دولت موقت به معاونت نخست‌وزیری در امور انقلاب منصوب شد.
وی نقش مهمی در آرام كردن آشوب های كردستان بعد از انقلاب داشت و اواخر مرداد 1358 و در جریان پاكسازی منطقه كردستان از ضد انقلاب و بدنبال محاصره شهر پاوه همراه نیروهای پاسدار معروف به «دستمال سرخ ها» به فرماندهی شهید «علی اصغر وصالی» توانست پس از چند روز درگیری منطقه را از ضد انقلاب پاك كند.
بعد از این موفقیت، امام خمینی(ره) مسئولیت وزارت دفاع را به وی سپرد. وی با شروع جنگ به اهواز رفت و ستاد جنگ‌های نامنظم را بنیانگذاری كرد.
در ابتدای جنگ دو تفكر در شورای عالی دفاع حاكم بود یك تفكر سیاسی بود به این معنی كه جنگ را نمی توانیم پیش ببریم و باید از راه حل سیاسی و با كنار آمدن با آمریكا در جنگ موفق شویم.
اما چمران كه با این نظر مخالف بود می گفت می توانیم با مقاومت و مبارزه در جنگ تحمیلی پیروز شویم و بنابر این نظر از هیچ اقدامی در دفاع مقدس از آموزش نیروها گرفته تا حضور مستقیم در جبهه های جنگ خودداری نكرد.
چمران سرانجام هنگام سركشی به یكی از مناطق جنگی در دهلاویه، مورد اصابت تركش خمپاره قرار گرفت و در 31 خرداد سال 1360 به شهادت شد.
چمران كه در علم، دین و زندگی سرآمد بود در هنر نیز دستی بر آتش داشت و تابلوهای نقاشی رنگ روغن از وی برجای مانده است.
او همچنین به خوشنویسی و عكاسی نیز علاقه داشت و در آنها طبع آزمایی كرده.
هرچند شخصیت چندبعدی و لایه لایه چمران و زندگی پرفرازو نشیب او به راحتی می تواند دستمایه فیلم ها، سریال ها و فیلم های مستند فراوانی شود، تاكنون یك فیلم سینمایی بلند آن هم فقط از دو روز زندگی وی ساخته شده است.
ابراهیم حاتمی كیا در سال 1392 فیلم «چ» را از تلاش چمران در آزادی پاوه و درگیری های كردستان ساخت.
همچنین در سال های دهه 70، تلویزیون مستندی را با حضور غاده جابر در مورد چمران ساخت و پخش كرد.
تلاش های دیگری در مورد به تصویر كشیدن زندگی چمران نیز صورت گرفته كه آخرین نمونه آن تئاتر «تكه های سنگین سرب» به نویسندگی و كارگردانی ایوب آقاخانی در سال گذشته بود.
جلیل سامان كارگردان سینما و تلویزیون نیز سال 1392 تصمیم به ساخت سریالی در مورد چمران داشت و به گفته مهدی چمران حتی فیلمنامه ای نیز در این مورد نوشت اما به دلایلی نامعلوم، این سریال هرگز ساخته نشد.
فراهنگ ** 9157 ** 1071
تهران - ایرنا - شهید مصطفی چمران فقط دانش آموخته فیزیك هسته ای از بهترین دانشگاه های آمریكا، متخصص در امر تعلیم و تربیت و علاقه مند به چند هنر نبود، بلكه انسانی بود كه زندگی خود را وقف آزادی خواهی كرد.
