ابزارهای نوین فضای مجازی؛ راهكاری برای گسترش و ارتقای فرهنگ اسلامی

تبلیغ و رساندن پیام دین به مردم، وظیفه ای شرعی و همگانی به شمار می رود كه به وسیله یك گروه از مسلمانان انجام می شود. قرآن كریم در آیه های فراوانی تبلیغ دین را هدف نهایی فراگیری دانش دینی دانسته است.
با پیروزی انقلاب اسلامی بر پایه نیاز مردم در جامعه اسلامی نهادهای مختلفی به دستور امام خمینی شكل گرفتند كه شورایعالی تبلیغات اسلامی از آن جمله محسوب می شود. این نهاد در یكم تیر 1360 هجری خورشیدی با هدف اعتلای فرهنگ پر بار اسلامی و تبیین و گسترش شاخص های دینی و اعتقادی تشكیل شد.
به فرمان امام خمینی(ره) در 1368 هجری خورشیدی این سازمان انقلابی به سازمان تبلیغات اسلامی تغییر نام داد و سالروز تشكیل این نهاد به عنوان روز تبلیغ و اطلاع رسانی دینی نام گرفت.
سازمان تبلیغات اسلامی با سال ها تجربه تبلیغی در راستای توسعه فرهنگ دینی، به عنوان یك مرجع غنی برای شناسایی وضعیت جامعه در این زمینه به حساب می آید. این نهاد با گام‌های بلندی كه در مسیر تبلیغ، اطلاع‌رسانی و توسعه فرهنگ دینی برداشته‌ است، سرمایه‌ای عظیم و گرانسنگ در راستای تحقق اهداف بلند انقلاب اسلامی به شمار می‌رود.
سازمان تبلیغات اسلامی وظایفی همچون «زمینه سازی برای یافتن نیروهای مومن و پیدایش تشكل های انجمن اسلامی، تدوین و انتشار كتاب ها و نشریه های مناسب و ضروری، تلاش در مسیر هدایت افكار عمومی، شناسایی و معرفی آثار نمونه فرهنگی و هنری، برپایی مركزهای اطلاع رسانی تخصصی، تبلیغی و برگزاری كنفرانس ها، جشنواره ها و نمایشگاه های بین المللی مردمی كشور» را بر عهده دارد.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت روز تبلیغ و اطلاع رسانی و تشكیل سازمان تبلیغات اسلامی با حجت الاسلام «سیدجواد موسوی هوایی» معاون پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی به گفت وگو پرداخته است.

- در ادامه متن این گفت و گو آمده است:
** ایرنا: ضرورت تشكیل سازمان تبلیغات اسلامی در سال های نخستین انقلاب اسلامی بر چه مبنایی بود و چه نیازهایی سبب شد، چنین سازمان و نهادی به وجود آید و امام خمینی چه نكته ها و محورهایی را در ساماندهی تبلیغات دینی و مبلغان مذهبی مدنظر داشتند؟
*** حجت الاسلام موسوی هوایی: رسالت هر مسلمانی رساندن پیام اسلام به دیگران است. این هدف بزرگ باید از مسیر سازماندهی، نظم و استفاده از ابزارهای نوین ارتباطی پیگیری شود. دشمنان اسلام برای اینكه فرهنگ دینی گسترش پیدا نكند، همواره به دنبال سركوبی و توطئه علیه فعالیت ها در زمینه این دین هستند. نهادهای فرهنگی پیش از انقلاب بیشتر در حوزه فرهنگی عمومی فعالیت می كردند و نمی توانستند برای تبلیغ دین و تعمیق باورهای دینی با نهادهای دینی و مردمی كار كنند تا آنكه پس از پیروزی انقلاب اسلامی با پیشنهاد امام راحل و تایید دیگران، سازمان تبلیغات به عنوان نهادی كه در آن باید مسایل دینی تبلیغ شود، تشكیل شد. امام خمینی(ره) در نخستین حكم به آیت الله احمد جنتی مسوول وقت سازمان تبلیغات اسلامی فرمودند، یك شورای عالی تشكیل دهند تا امر تبلیغ دینی و مقابله با تبلیغات و تهاجم رسانه های دشمن در كل كشور را در آنجا بر طرف كنند.
*** وی در ادامه افزود: در كنار تمامی تدابیری كه امام راحل برای پیشبرد اهداف انقلاب همچون بسیج، سپاه پاسداران و ... داشتند، تشكیل سازمان تبلیغات اسلامی برای توسعه فرهنگ دینی یك تدبیر عالی و هدف دار بود. بنیانگذار جمهوری اسلامی در واقع «موضوع های اسلامی، اهداف انقلاب، جذب نیروهای انقلابی و روشنگری توطئه های دشمنان» را از مهمترین محورهای تشكیل این سازمان می دانستند. ایشان همواره در نظر داشتند كه تبلیغ اسلام، باید جایگاهی خاص داشته باشد تا اصول كلان و راهبردهای این امر مهم در آن تعیین و پیگیری شود.
تشكیل سازمان تبلیغات اسلامی یك تحول برای انقلاب، حفظ اسلام و ایجاد یك تحول فرهنگی بر مبنای فرهنگ دینی در سطح جامعه بود، این نهاد می كوشد از ظرفیت ها و سرمایه های اجتماعی كشور برای تقویت فرهنگ دینی استفاده مناسبی كند.
** ایرنا: تبلیغ دینی برای آنكه به كارآمدی لازم دست یابد بایستی چه ویژگی هایی را دارا باشد؟
*** حجت الاسلام موسوی هوایی: یكی از مهمترین ویژگی های تبلیغ دینی باید در دسترس بودن ابزارها، مسایل تبلیغات دینی و روانی آن باشد. در دنیای كنونی هر انسانی از هر قشری باید به اطلاعاتی كه از دین می خواهد به آسانی با آن برسد. نخستین موضوع این است كه بایستی آموزه ها و آموزش های دینی را برای مردم با نظر كارشناسی خاص مورد بررسی قرار داد و از ابزار به روز در تبلیغ دین استفاده كرد، تبلیغات دینی به طور قطع باید در یك تعامل و حركت مردمی انجام شود. سازمان و دفتر تبلیغات، حوزه های علمیه، وزارت ارشاد و نهاد نمایندگی ولی فقیه در دانشگاه ها و... اگر در كنار هم قرار بگیرند و با یك انسجام برنامه ریزی شده خوب و هماهنگ عمل كنند، اتفاق های بزرگ فرهنگی و دینی خوبی به وقوع خواهد پیوست.
** ایرنا: نهادهای تبلیغی كه در عرصه تبلیغات دینی فعالیت می كنند، چگونه به وظیفه خویش عمل می كنند تا دچار موازی كاری با سازمان تبلیغات اسلامی نشوند؟
*** حجت الاسلام موسوی هوایی: این مركزها می تواند با تخصصی شدن نسبت به مخاطبان و برخی از موضوع ها، مفید عمل كنند. تعداد مخاطبانی كه می خواهند مورد پوشش مسایل تبلیغی قرار بگیرند، بسیار زیاد است و اگر میان نهادهای فرهنگی و این نهاد موازی كاری به وجود آید، مخاطب دچار دوگانگی می شود. به همین منظور سازمان تبلیغات اسلامی با انعقاد تفاهم نامه هایی با وزارت خانه های مختلف در مسیر هم افزایی با آنها گام بر می دارد و باعث می شود كه فراوانی مبلغان دینی و اطلاع رسانی همدیگر را خنثی نكنند.
** ایرنا: سازمان هایی كه در عرصه تبلیغات دینی فعالیت می كنند كدام نهادها هستند و چه وظایفی دارند؟
*** حجت الاسلام موسوی هوایی: به طور تقریبی برای هر حوزه فروع دین یك دستگاه تبلیغاتی وجود دارد؛ ستادهای نماز، زكات و امر به معروف و نهی از منكر كه سابقه تشكیل آنها به زمان امام خمینی(ره) باز می گردد، نخست نهادهایی داوطلبانه بودند و بعدها به نهادهای دولتی تبدیل شدند. همانطور باید دانست، سازمان حج و زیارت نیز فعالیت های تبلیغی دارد. حوزه دیگری هم كه سرمایه گذاری گسترده ای در آن صورت گرفت، ستاد تبلیغات جنگ بود كه تشكل بسیار قوی تبلیغاتی در منطقه های جنگی و دیگر نواحی كشور داشت.
** ایرنا: نقش و تاثیر این سازمان در فضای فرهنگ دینی كشور چقدر بوده و طرح ها و برنامه های نوینی كه شكل گرفته اند بر چه مبنایی است؟
***حجت الاسلام موسوی هوایی: اصل تبلیغ از راه چهره به چهره انجام می گیرد كه این نوع بسیار تاثیر گذار است و مقام معظم رهبری نیز به این مهم بسیار تاكید دارند. جامعه پس از اینكه مورد تبلیغ صحیح واقع شد،‌ نسبت به پیام ها و ابزارهای دیگر تبلیغ واكنش مناسب نشان می دهد و این مهمترین تاثیر فعالیت سازمان تبلیغات اسلامی در جامعه به شمار می رود كه امكان دارد به صورت محسوس باشد. سازمان از نظر تربیت نیروی انسانی برای تبلیغ دین بسیار غنی است. بررسی آسیب های اجتماعی از جمله برنامه هایی مهمی محسوب می شود كه مبلغان باید در نظر بگیرند و در تبلیغ نباید دچار افراط و تفریط شد. آنها باید به واجبات و محرمات دین بپردازند تا مسایل دینی به صورت شفاف در اختیار مردم قرار بگیرد. برنامه های گفتمان دانشجویی نیز از جمله برنامه هایی است كه برای ایجاد فضای دینی در دانشگاه ها میان استادان و دانشجوها به صورت جلسه های پرسش و پاسخ برگزار می شود. پرسش و پاسخ در اعتقادهای دینی، ولایت فقیه، مرجعیت دینی و مهارت های زندگی از موضوع های این گفتمان ها محسوب می شود.
در عرصه تولید كتاب و حمایت از نشریات حوزه دین و پایان ‌نامه‌ های دانشجویی عنوان های انتخاب شده و طرح های تحقیقی‌ پذیرفته شده به لحاظ كمی، نشانگر نوگرایی دینی است و از دیگر فعالیت های این سازمان به شمار می رود. در زمینه نقد آثار روشنگری و ایجاد فضای تضارب مثبت آراء، بدون جنجال های رسانه ای و سیاسی نیز سازمان تبلیغات اسلامی گام های مؤثری برداشته است.
** ایرنا: ویژگی تبلیغ در عرصه های نوین به چه صورت است؟
*** حجت الاسلام موسوی هوایی: یكی از ویژگی های شیوه های نوین ارتباطی پراكنده و زیاد بودن مخاطبان است كه مبلغ اگر بخواهد از وسایل جدید ارتباطی همچون اینترنت و امكاناتی كه در فضاهای مجازی وجود دارد، استفاده كند، ظرفیت های نوین و بزرگی فراروی او قرار می گیرد. البته باید توجه داشت كه هر یك از عرصه های تبلیغی ویژگی های خود را دارا و از مهارت لازمی برخوردار است كه باید تاثیر لازم را بر مخاطب بگذارد و ارتباطی مطابق با سلیقه او شكل بگیرد.
** ایرنا: فعالیت های سازمان تبلیغات اسلامی در راستای نوگرایی دینی بر چه مبنایی است؟
*** حجت الاسلام موسوی هوایی: برای اینكه دعوت به دین را از حالت گفتاری و زبانی خارج كنیم، باید در گستره رسانه های دیداری، شنیداری و مكتوب؛ آرمان ها، نتایج و دستور العمل های دینی و الهی را باز تولید كنیم و از تمام فضاها و ظرفیت ها برای رساندن پیام دین كمك گرفت. سازمان تبلیغات اسلامی در راستای استفاده از ابزار نوین فضای مجازی به منظور معارف دینی در قالب های مختلف هنری و ادبیاتی اقدام های قابل توجهی ارایه كرده است. همچنین این مركز در زمینه های پژوهشی، آموزشی، فرهنگ و تبلیغی، نوعی باز تولید اندیشه دینی و دستورالعمل های انسان ساز و حیات بخش اسلامی را دنبال می كند كه با جذابیت و جامع بودن جوانان را به دین دعوت كند. تولید اندیشه های دینی راهكاری برای ترویج و ارتقای فرهنگ اسلامی است كه با نگاه به مقتضیات و ادبیات روز مخاطبان به وجود می آید. در اندیشه انقلاب اسلامی، نگاه نوین به دین و گزاره ‌های دینی، نگاهی كه از آن اداره جامعه و پرورش نسل ها استخراج می‌ شد نوعی نوگرایی در اندیشه دینی را تداعی می كند، در واقع وجود عنصر اجتهاد و جمیع آنچه در آن دخالت دارد مثل علم به زمان، حوادث آن و درك مقتضیات زمان و مكان، اسلام را دینی پویا، نوگرا و همراه با زمان و پیشرفت های مادی آن قرار داده و نوعی ملاك گذاری و معیار‌سنجی در راستای منحرف نشدن بشریت از مسیر انسانی و الهی ارایه می ‌دهد.
** ایرنا: سازمان تبلیغات اسلامی در زمینه پژوهشی و كمك به تنظیم سندهای فرهنگی و اجتماعی چه مبحث هایی را مورد توجه قرار داده است؟
*** حجت الاسلام موسوی هوایی: در زمینه ‌های پژوهشی و كمك به تنظیم اسناد فرهنگی و اجتماعی موضوع هایی چون «منشور ملی جوانان، منشور اخلاقی جوانان، نظام تبلیغات كشور، ساماندهی نظام تبلیغات دینی، روش های نوین یافت سنجه ‌های دینداری، اصول و سیاست های تقویت ‌باورهای دینی» مورد توجه سازمان تبلیغات اسلامی است كه این مباحث از طرف شورای عالی انقلاب فرهنگی و مقام های حقوقی و حقیقی به سازمان ارجاع می‌ شوند و این امر نقش سازمان تبلیغات اسلامی را در نوگرایی دینی با حفظ اصول و ارزش های اسلام ناب محمدی(ص) نشان می دهد.
*گروه اطلاع رسانی(مریم همتی)
پژوهشم**9117**2002**9131