تاثیرات روزه داری بر كم خونی و انعقاد خون

به گزارش ایرنا به طور كلی، خون از سلول های خونی و مایعی به نام پلاسما تشكیل شده است كه سه نوع سلول خونی شامل گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاكت ها در پلاسما شناورند.
گلبول های قرمز، مسئولیت انتقال اكسیژن از ریه ها به مغز و سایر بافت های بدن را برعهده دارند و درصورت كاهش تعداد آنها، قسمت های مختلف بدن نمی توانند نقش خود را به درستی انجام دهد و به اصطلاح می گوییم فرد دچار كم خونی شده است.
گلبول های سفید نیز نقش اساسی در سیستم ایمنی بدن ایفا می كنند و به مبارزه با میكروب های وارد شده به بدن و عفونت می‌پردازند كه كاهش تعداد آنها فرد را در معرض عفونت های گوناگون قرار می دهد.
پلاكت ها هم به لخته شدن خون پس از ایجاد جراحت كمك می‌كنند و در صورت كاهش تعداد این سلول ها ممكن است جراحت های كوچك منجر به خونریزی شدید شود؛از سویی دیگر اگر شمار پلاكت ها خیلی بیش از حد طبیعی افزایش یابد منجر به لخته شدن خون در رگ ها خواهد شد.
بدن برای تولید سلول های موجود در خون به انواع مواد غذایی بخصوص پروتئین، ویتامین ها و مواد معدنی از جمله آهن و روی نیازمند است.
بنابراین داشتن یك رژیم غذایی مناسب برای پیشگیری از ایجاد كم خونی و پیشگیری از افت سیستم ایمنی بدن اهمیت زیادی دارد.
به گزارش دانشگاه علوم پزشكی تهران ، پژوهشگران پژوهشكده علوم غدد و متابولیسم این دانشگاه درباره اثرات روزه داری ماه رمضان بر كم خونی و انعقاد خون و سیستم ایمنی بدن، مطالعاتی انجام داده اند كه نتایج آن در گزارشی ارائه شده است:

**تاثیرات روزه داری بر ایجاد كم خونی
در برخی افراد خطر كم خونی در ماه رمضان افزایش می یابد در حالیكه در برخی دیگر این شاخص تغییر نمی كند. البته در افراد سالم حتی در صورت كاهش گلبول های قرمز، وضعیت فرد به حد كم خونی نمی رسد و بیشتر در محدوده طبیعی حفظ می شود.
حال این پرسش مطرح است كه چرا در برخی افراد احتمال كم خونی در ماه رمضان افزایش می یابد و در برخی تغییر نمی كند.
نتایج این تحقیقات نشان می دهد یكی از علل تفاوت در پاسخ افراد به روزه داری، تأثیر تغییرات رژیم غذایی افراد در ماه رمضان است چراكه مصرف غذاهای خاصی در ایام ماه مبارك رمضان متداول است كه در جوامع مختلف نیز متفاوت است؛بنابراین، آگاهی از اثرات هر یك از مواد غذایی و نیز تركیب آن ها در پیشگیری و یا ایجاد كم خونی اهمیت زیادی دارد.

**انواع كم خونی های مرتبط با رژیم غذایی در ماه رمضان
به طور كلی، احتمال ارتباط كم خونی ناشی از فقر آهن و همچنین كم خونی ناشی از كمبود ویتامین ها با نوع رژیم غذایی افراد در ماه رمضان وجود دارد.
علت اصلی كم خونی ناشی از فقر آهن، كمبود آهن در بدن است و در ماه رمضان ممكن است این نوع كم خونی به خاطر كاهش دریافت آهن از رژیم غذایی و كاهش میزان جذب آهن موجود در رژیم غذایی در افراد بروز پیدا كند.
از سوی دیگر از آنجا كه معمولا تركیب رژیم غذایی افراد در ماه رمضان تغییر می یابد، این احتمال وجود دارد كه در برخی روزه داران مصرف غذاهای حاوی مقادیر بالای آهن كاهش یابد.
انواع مختلف گوشت ها به ویژه گوشت قرمز از منابع خوب آهن به شمار می آید از همین رو به منظور پیشگیری از كاهش آهن خون و كم خونی ناشی از فقر آهن در طول ماه رمضان توصیه می شود افراد روزه دار مقادیر كافی انواع مختلف گوشت ها را در رژیم غذایی خود بگنجانند.
دیگر مواد غذایی مانند غلات و حبوبات مثل عدس و لوبیا، سبزی ها مثل جعفری و اسفناج، انواع خشكبار و انواع مغزها مثل پسته، بادام، فندق و گردو نیز از منابع خوب آهن به شمار می روند.
با این حال، باید به این نكته توجه شود كه آهن موجود در مواد غذایی گیاهی به مقدار بسیار كمتری از آهن مواد غذایی حیوانی جذب می شود.

**عوامل موثر در كاهش جذب آهن موجود در رژیم غذایی
به منظور پیشگیری از كمبود آهن در بدن، علاوه بر این كه باید مقادیر آهن كافی در رژیم غذایی موجود باشد، میزان جذب آن نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
جذب آهن موجود در گوشت ها اغلب تحت تأثیر سایر مواد غذایی قرار نمی گیرد؛ البته در این مورد یك استثنا وجود دارد؛ به این صورت كه اگر به همراه مواد غذایی گوشتی، لبنیات به مقدار زیاد (به عنوان مثال بیش از یك لیوان ماست) مصرف شود، جذب آهن گوشت تا حدی كاهش می یابد.
بنابراین به افراد مبتلا به كم خونی فقر آهن توصیه می شود این مواد غذایی را همراه یكدیگر مصرف نكنند؛ هرچند در افراد سالم، مصرف هم زمان لبنیات و گوشت مشكلی به وجود نمی آورد.
آهن موجود در مواد غذایی گیاهی و تخم مرغ به شكلی است كه برخی مواد موجود در غذاها و یا سایر مواد (به عنوان مثال چای) جذب آن را كاهش می دهند.
از آن جا كه در ماه رمضان تعداد وعده های غذایی كاهش می یابد و در فواصل زمانی محدودی افراد می توانند مواد غذایی مورد نیاز خود را دریافت كنند، احتمال مصرف مواد كاهش دهنده جذب آهن به همراه رژیم غذایی حاوی آهن افزایش می یابد.
به عنوان مثال، مصرف چای به همراه سحری و افطار می تواند در كاهش آهن خون نقش داشته باشد، در حالیكه توصیه می شود مصرف چای حداقل 1.5 ساعت قبل از وعده غذایی و یا 2.5 ساعت پس از صرف وعده غذایی باشد.
نان‌های سبوس‌دار تخمیر نشده یا تهیه شده با جوش شیرین نیز از عوامل كاهش دهنده جذب آهن هستند.همچنین، برخی سبزیجات مانند اسفناج حاوی تركیباتی هستند كه به آهن موجود در غذاها متصل شده و جذب آن را مهار می كند.
مواد غذایی حاوی كلسیم مانند شیر و پنیر و مكمل های كلسیم نیز در روده بر سر جذب با آهن رقابت می كنند و جذب آهن را كاهش می دهند.

**راه های افزایش جذب آهن موجود در غذا
برخی مواد مانند ویتامین ث نیز جذب آهن مواد غذایی گیاهی را افزایش می دهند بنابراین، مصرف مكمل ویتامین ث و یا منابع غنی این ویتامین مانند آب لیمو، مركبات، طالبی به همراه وعده غذایی جذب آهن را افزایش می دهد.
رعایت مطالب گفته شده، توسط افراد در معرض خطر كم خونی مانند نوجوانان و زنان می تواند از كاهش ذخایر آهن بدن در طول ماه رمضان پیشگیری كند.
البته، از آن جا كه در افراد سالم مدت زمان لازم برای بروز كم خونی و ظاهر شدن علائم كمبود آهن بسیار طولانی است، تغییرات ایجاد شده به طور معمول در محدوده طبیعی است.

**كم خونی ناشی از كمبود ویتامین ها
برای تولید گلبول های سالم، بدن علاوه بر آهن به برخی ویتامین ها از جمله اسید فولیك و ویتامین ب12 و ویتامین ب 6 نیز نیاز دارد و رژیم غذایی كه ویتامین ها و مواد مغذی كافی را نداشته باشد، می‌تواند موجب كاهش تولید گلبول های قرمز و در نهایت كم خونی شود.
به منظور دریافت كافی ویتامین های مورد نیاز برای خون سازی، باید روزانه تمام انواع گروه های غذایی شامل نان و غلات، لبنیات، گوشت ها، حبوبات، تخم مرغ، میوه و سبزی طبق توصیه های هرم راهنمای غذایی دریافت شود.
به عنوان مثال، بر اساس وزن بدن و انرژی مورد نیاز هر فرد به طور میانگین روزانه باید حدود 250 گرم نان و غلات، 2 لیوان لبنیات، 500 گرم میوه و سبزی و معادل 120 گرم گوشت و یا معادل آن تخم مرغ و حبوبات دریافت شود.
به طور كلی، رژیم غذایی فرد روزه دار باید به صورت متعادل و شامل تمام گروه های غذایی تنظیم شود تا همه مواد مورد نیاز خون سازی در اختیار بدن او قرار گیرد.

**اثرات تغییر تعداد پلاكت ها
افزایش توانایی لخته شدن خون با افزایش خطر انسداد عروق و سكته های مغزی و قلبی ارتباط دارد و توانایی انعقاد و لخته شدن خون ممكن است تحت تأثیر تغییرات شیوه زندگی و رژیم غذایی ایجاد شده در ماه رمضان قرار گیرد.
همچنین تغییر در كالری دریافتی می تواند توانایی انعقاد و لخته شدن خون را تحت تأثیر قرار دهد.

**تاثیرات گرسنگی و كاهش وزن بر انعقاد خون
هرچند، گرسنگی و كاهش وزن اثرات خفیف ضد انعقادی دارد اما تغییر در میزان برخی ریز مغذی ها كه در اثر گرسنگی رخ می دهد نیز می تواند در تغییرات خاصیت ضد انعقادی خون نقش داشته باشد.
به عنوان مثال كاهش ویتامین كا (K) ناشی از گرسنگی طولانی مدت در افرادی كه از داروهای ضد انعقادی استفاده می كنند، می تواند منجر به كاهش انعقاد پذیری خون شود.

**رابطه مقدار و نوع چربی مصرفی افراد بر انعقاد خون
نتایج تحقیقات صورت گرفته در پژوهشكده علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشكی تهران همچنین نشانگر این است كه مقدار و نوع چربی رژیم غذایی بر واكنش های انعقادی در بدن اثر می گذارد.
به عنوان مثال، رژیم پرچرب توانایی انعقاد را افزایش و رژیم كم چرب كاهش می دهد و رژیم غذایی غنی از چربی های غیر اشباع مانند روغن های گیاهی مایع، توانایی انعقاد را كم می كند.
بنابراین، تغییر نوع چربی مصرفی در ماه رمضان ممكن است تا حدودی توانایی لخته شدن خون را تحت تأثیر قرار دهد. به طور كلی به نظر می رسد روزه داری ماه رمضان سبب می شود زمان لازم برای انعقاد خون، كمی افزایش یابد كه البته این افزایش در محدوده طبیعی رخ می دهد و می تواند احتمال لخته شدن خون در رگ های بدن را كاهش دهد.
براساس نتایج این تحقیقات، روزه داری ماه رمضان در افراد سالم ممكن است سبب تغییرات برخی اجزای خون، مانند گلبول های قرمز، آهن و پلاكت ها شود كه این تغییرات، بیشتر در محدوده طبیعی رخ می دهد و مشكل ساز نخواهد شد و تغییرات اندك ایجاد شده با بازگشت به رژیم غذایی معمول پس از ماه رمضان به وضعیت اولیه باز می گردد.
علمی**1055**1776