مشكل سینما، مدیران ناآشنا به حوزه های فرهنگی است/سینما نیاز به تفكر دارد نه پول

هنر هفتم پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با یك دگردیسی همراه شد و از آن زمان تا كنون به یمن ورود سینماگران تازه نفس و صاحب اندیشه، جایگاه خاصی در سینمای جهان كسب كرده و گواه این ادعا، كسب حدود سه هزار جایزه در جشنواره های معتبر سینمایی است.
اما سینمایی ایران در این مسیر فراز ونشیب های متفاوتی را پشت سر گذاشته و در دوره های متفاوت با چالش های روبرو بوده است.
رهبر معظم انقلاب اخیرا در دیدار رئیس و نمایندگان مجلس دهم، به بیان تكرار دغدغه های فرهنگی خود پرداختند و به وجود نوعی ولنگاری فرهنگی و نیز بی اهتمامی در دستگاه های فرهنگی در این رابطه اشاره كردند.
گرچه رهبر معظم انقلاب در این بیانات، اشاره مستقیمی به مقوله فرهنگی خاص نداشتند اما، سینما به عنوان یك مقوله فرهنگی هنری فراگیر، فارغ از این آسیب شناسی نیست.
خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) در نشستی با موضوع «ولنگاری فرهنگی در سینما» برای تبیین این موضوع، میزبان سیدمحمد حسینی مدیر فرهنگی بخش آموزش حوزه هنری، نویسنده و منتقد سینما و محمد قهرمانی تهیه كننده و پیشكسوت سینما بود.
حسینی، وجود ولنگاری فرهنگی را در سینما ناشی از بازگشت موج فیلم فارسی قبل از انقلاب با عنوان سینمای بدنه از اواسط دهه 70 به سینمای كشور دانست.
قهرمانی نیز در این نشست سینما را موضوعی رها شده توصیف كرده و خواستار ایجاد قانونی برای آن شد.
مشروح این نشست در پی می آید:

** حوزه فرهنگ، سنگر فتح نشده نظام است
محمد قهرمانی تهیه كننده و پیشكسوت سینما در این نشست گفت: استفاده از واژه ولنگاری فرهنگی توسط رهبری بدنبال استفاده از واژه های تهاجم، شبیخون و ناتوی فرهنگی است، با یك تفاوت كه ولنگاری فرهنگی معطوف به داخل كشور بوده و واژه های قبلی ناظر بر اقدامات بدخواهان نظام و جنگ نرم و دشمنی آنها با انقلاب اسلامی است كه ایشان در مورد آن بارها هشدار داده اند. از این رو ولنگاری باید شكافته شود تا بتوانیم راه چاره ای برای آن بیابیم.
وی ادامه داد: از دو منظر باید به موضوع ولنگاری نگاه كنیم؛ یك منظر موضوع به قبل از انقلاب بازمی گردد. شالوده فرهنگ و هنر قبل از انقلاب پاك نبود زیرا از ابتدا توسط دستگاه پهلوی و افراد خودباخته پایه ریزی شده بود و بعد از انقلاب هم به این شالوده دست نزدیم.
تهیه كننده فیلم «شكارچی شنبه» افزود: تعبیر مقام معظم رهبری این است كه حوزه فرهنگ سنگر فتح نشده نظام است؛ شاید یك دلیل آن این است كه جرات و جسارت این كار در مدیران وجود نداشته و باید در مدیران جرات و جسارت تقویت شود، زیرا فرهنگ بنایی است كه به كشور آسیب می زند و با باورهای مردم سروكار دارد، باید متناسب با ارزش ها اقدامی صورت گیرد و مدیریت های فرهنگی تاكنون جرات این كار را نداشته اند.
وی همچنین با توجه به معنای لغوی كلمه ولنگاری گفت: در حوزه سینما قانونی كه پایه و مبنای كارهای تولیدی را بر اساس آن بشود سنجید وجود ندارد، سینمای كشور بی قانون و رهاست و باید قانونی به وجود آید.
قهرمانی افزود: البته آیین نامه و دستورالعمل هایی برای تولید فیلم در وزارت ارشاد نگارش شده اما چون دیوارها روی فونداسیون ناپاك بنا شده، مفید نبوده است.
وی با اشاره به روند تولید فیلم در سینمای ایران پرداخت و گفت: گاه طرحی به شورای پروانه ساخت ارائه می شود اما در فرآیند تولید تغییرات عمده ای روی داده و اثر دیگری تولید می شود، این اتفاق بارها افتاده است و حتی نهادهای وابسته به نظام هم آثاری تولید كرده اند كه بعدا توقیف شده، بنابراین یكی از دلایل ولنگاری فرهنگی بی قانونی است.

** نقش مسئولان فرهنگی در جلوگیری از ولنگاری
تهیه كننده فیلم «خاك و آتش» در تبیین نقش مسئولان فرهنگی در جلوگیری از ولنگاری فرهنگی گفت: عده ای از مدیران آشنا به مقوله های فرهنگی نیستند و حتی یك محصول فرهنگی تولید نكرده اند. ضمن اینكه حتی وزرای فرهنگ و ارشاد اسلامی هنگام رای گرفتن در مجلس برنامه های خوبی را ارائه داده اند اما جرات و جسارت كافی را برای انجام این كارها نداشته اند. ضمن اینكه تعدد مدیریت ها و مدیران واداده از جمله مهمترین دلایل ولنگاری است.
وی بار دیگر به مساله بی قانونی در حوزه سینما اشاره كرد و گفت: بی قانونی در همه نهادهای وابسته به سینما رسوخ كرده و مثلا هر تغییری در خانه سینما باید به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی برسد اما این امر محقق نشده است. برای نمونه پیش از تعطیلی خانه سینما، بررسی كردم و دیدم بیش از پنج بار در اساسنامه خانه سینما را تغییر داده اند بدون اینكه به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی برسد، بنابراین باید برای این بی قانونی چاره اندیشی كرد و قوانین باید هدفمند باشد.

** حاضر نیستیم برای سینما هزینه كنیم!
قهرمانی در بخش دیگری از سخنان خود به مشكل بودجه در سینما اشاره كرد و گفت: اگنون بطور متوسط سالانه 100 فیلم سینمایی در ایران تولید می شود كه میانگین هزینه ساخت آنها 500 تا 600 میلیون تومان است اما این میزان در مقایسه با سینمای دیگر كشورها ناچیز است و در سینمای هالیوود كف هزینه 60 میلیون دلار است كه در ایران صرفا فیلم «محمد رسول الله (ص)» با آن برابری می كند.
تهیه كننده فیلم «فرشتگان قصاب» همچنین تفكیك حوزه ها در تولید آثار سینمایی را از دیگر آسیب ها شمرد و افزود: گاه در برخی آثار فرد برای كاهش هزینه ها وظیفه نویسندگی، كارگردانی، تهیه كنندگی و حتی تدوین را برعهده می گیرد، به همین دلیل خروجی اثر با طرح اولیه متفاوت است اما باید وظایف و كاركردها در حوزه سینما تفكیك شود زیرا در این صورت فعالیت ها بصورت سطحی انجام می شود و یكی از دلایل ولنگاری همین است.

** آثار متناسب با باورها، ارزش ها و سلیقه مخاطب تولید نمی شوند
قهرمانی همچنین به مشكلات مخاطب در سینمای ایران نیز اشاره كرد و گفت: آثار متناسب با باورها، ارزش ها و سلیقه مخاطب تولید نمی شوند و در نتیجه مردم تمایلی برای هزینه كردن فرهنگی و ریالی برای رفتن به سینما ندارند. ضمنا خانواده هایی كه تعلقات خانوادگی دارند كمتر به سینما می روند و در ایران اكثریت مردم اینگونه هستند.
وی همچنین به دشواری دسترسی به سالن های سینما اشاره كرد و یادآور شد: سالن های سینما در مناطق مشخصی از شهر تهران واقع شده اند و به دلیل دوری مسافت و ترافیك، رسیدن به سالن ها دشوارتر شده و در نتیجه سنت سینما رفتن از سبد فرهنگی خانواده حذف شده است، مگر اینكه فیلمی با ارزش های خانواده همخوانی داشته باشد و خانواده ها به آن دلیل به سینما بروند.
وی نتیجه گرفت: باید دسترسی آسان به سینما برای مردم فراهم شود و در حوزه تولید آثاری مطابق سلیقه مردم خلق شود تا اصطلاحا مردم با سینما آشتی كنند.

** ولنگاری فرهنگی یك نوع رهاشدگی در فرهنگ كشور است
سیدمحمد حسینی مدیر فرهنگی بخش آموزش حوزه هنری، نویسنده و منتقد سینما نیز در این نشست گفت: ولنگاری فرهنگی كه مقام معظم رهبری به آن اشاره فرمودند در حوزه های مختلف فرهنگی نمود دارد و در واقع یك نوع رهاشدگی در فرهنگ كشور است و آنقدر واضح است كه تقریبا نیازی به توضیح اضافه ندارد. مثل بانكداری ما كه عنوان اسلامی بر آن گذاشته اند اما ماجرای فعالیت آنها یك چیز دیگری است.
وی درباره ولنگاری فرهنگی در حوزه سینما، به وضعیت هنر هفتم در قبل و بعد از انقلاب اشاره كرد و افزود: قبل از انقلاب دو جریان فیلم سازی یكی با عنوان فیلم فارسی و دیگری كه جریان روشنفكری در سینمای ایران وجود داشت.
این نویسنده و منتقد سینما ادامه داد: جریان فیلم فارسی قبل از انقلاب جریانی خودگردان در سینمای ایران بود و بدنه سینما از آن ارتزاق می‌كرد. فیلم های این جریان در مقابل آثار روشنفكران كه عموما موضوعاتی كشدار و كسل كننده داشت، از مخاطب بیشتری برخوردار بود.

** برخی فیلمسازان دهه 60 جریان واقعی انقلاب بودند
حسینی با بیان اینكه پس از انقلاب جریان فیلم سازی ایران را می توان به سه دسته تقسیم كرد، ادامه داد: پس از انقلاب به دلیل مولفه‌های فیلم فارسی (كاباره، لوتی بازی، فاحشه گری) تولید این نوع فیلم ها از بین رفت اما هنرمندان این بخش به جریان «توابین» معروف شدند و كار در سینما را ادامه دادند. جریان دوم كه همان روشنفكران بودند با نگاه به فستیوال های خارجی شروع به تولید فیلم كردند و جریان سوم كه از ابتدای دهه 60 فعالیت خود را آغاز كرد و در واقع فرزند خود انقلاب بود و با ظهور فیلم سازانی چون رسول ملاقلی پور، ابراهیم حاتمی كیا، شهریار بحرانی و مرحوم فرج الله سلحشور جریال سینمای انقلاب اسلامی را راه اندازی كرد.
مدیر فرهنگی بخش آموزش حوزه هنری تصریح كرد: جریان سوم فیلمسازی تقریباً یك دهه در ایران با شكوه و بالندگی كار خود را ادامه می دهد. این جریان شاخصه های مشخص دارد كه حتی نگاهش به عشق هم متفاوت است و تا اواسط دهه 70 نیز به خوبی فعالیت می كند تا اینكه دوباره فیلم فارسی كه قبل از انقلاب بدنه سینما از آن ارتزاق می كرد دوباره شكل می گیرد منتهی اینبار تحت عنوان سینمای بدنه خود را معرفی می كند.

** سینمای بدنه به ولنگاری فرهنگی دامن زده است
وی با بیان اینكه فعالیت سینما بدنه در واقع به نوعی به ولنگاری فرهنگی دامن زده، افزود: در این جریان گاهی خیانت محور آثار می‌شود و می‌بینید كه در یك بخش اعظمی از فیلم های جشنواره، از این سوژه برخوردار هستند.
حسینی گفت: به وجود آمدن این ولنگاری فرهنگی در سینما را از سه منظر مدیریت سینمایی، عوامل سینما و مخاطبان هنر هفتم می توان بررسی كرد.
این منتقد و نویسنده سینما در تشریح مدیریت غلط سینما و به وجود آمدن ولنگاری فرهنگی گفت: حضور مدیران متعدد در یك بخش، مدیران آقازاده كه همواره و همیشه هستند و مدیران شعاری با فیگورهای حزب اللهی یا روشنفكری همه باعث شده از یك برنامه منسجم راهبردی برای سینما غافل باشیم و به نوعی منفعل در این حوزه عمل شود كه نهایتاً نتیجه آن می‌شود همین كه رهبر معظم انقلاب از آن به عنوان ولنگاری فرهنگی یاد می‌كند.
وی ادامه داد: برخی مدیران اصولاً سینما را ناپاك می‌دانند و حتی به مرحوم محمد مددپور و شهید آوینی نیز نسبت هایی مانند حزب اللهی قرطی و سوسول می دادند. این مدیران هنوز نیز وجود دارند. دسته دیگر مدیران، آنهایی هستند كه با شعار جذب حداكثری اتفاقاتی را رقم زندند كه نهایت آن شد پروژه «لاله» و یا تنها به دنبال جایزه های بین المللی بودند و در سخنرانی های خود آمار از میزان جایزه های سینما ایران از فستیوال های خارجی می دهند، حال آنكه این جایزه ها چه دردی از فرهنگ كشور را دوا می كند سئوالی است كه همواره مطرح بوده و هست.

** فیلم‌های سینمایی درد روز جامعه را پیگیری نمی‌كنند
مدیر فرهنگی بخش آموزش حوزه هنری با انتقاد از قصه فیلم‌ها كه درد و مشكل روز جامعه را پیگیری نمی‌كند، گفت: اینكه بخش عمده‌ای از فیلم‌های سینمایی از منطقه 5 به بالای تهران اتفاق می‌افتد، غلط است و به این معنا‌ست كه برای مردم سرزمین خود حرف نمی‌زنیم. بنابراین ولنگاری فرهنگی یعنی همین كه درد جامعه خود را نگویی و به سراغ اولویت های صدم جامعه در ساخت فیلم ها برویم.
این منتقد سینما با بیان اینكه جوانی كه وارد سینما می‌شود شهرت، موقعیت و شهوت همواره او را تهدید می كند، افزود: این پدیده‌‎ها را نمی توان از سینما گرفت اما باید آنها را مدیریت كرد و راهكارهایی برای جلوگیری از آن داشت.
حسینی ادامه داد: استفاده از جوان‌های حزب اللهی و آموزش آنها در سینما می تواند نگاه حمایتی و هدایتی را در سینمای ایران ایجاد كند تا جوان هنرمند از خطر شهوت و شهرت مصون بماند. بدون شك مشكل امروز سینما ایران پول نیست بلكه اندیشه و تفكر است.
وی در بررسی ارتباط مخاطبان سینما و ولنگاری فرهنگی نیز توضیح داد: مردم زمانی نظرشان به یك چیز جلب می‌شود كه حرف دل آنها زده شود، یعنی وقایع مد نظر مردم در سینما ساخته و نمایش داده نمی‌شود، بنابراین مخاطب سینما خاص و تیپیكال می شود یعنی فقط پنج درصد مردم ایران در سال به سینما می روند.
این كارشناس فرهنگی به ویژگی های منحصر به فرد و عالی سینما ایران با وجود تمام مشكلات اشاره كرد و گفت: سینما ما در دنیا شناخته شده و همواره مورد توجه است و حتی در خلق قهرمان‌های بزرگ بسیار جلوتر از هالیوود بوده است. یكی از مهمترین قهرمان های هالیوود «مرد عنكبوتی» است كه از اتاق خواب بچه ها بیرون نرفته اما شخصیتی می سازیم مثل «مختار ثقفی» كه نخست وزیر كشور عراق برای تبلیغ بیشتر و تاثیرگذارتر از اقدامات خود در كنار آن عكس می‌گیرد.

** سینمای ایران تنها جایگزین هالیوود در دنیا است
حسینی سینمای ایران را تنها جایگزین هالیوود عنوان كرد و گفت: سینمای تمام دنیا از جمله چین، هنگ‌كنگ، ایتالیا، فرانسه و حتی بالیوود را هالیوود آمریكا بلعیده اما سینمای ایران همواره مستقل از هالیوود در حال تولید آثار است كه باید قدر آن به درستی شناخته شود تا ولنگاری فرهنگی در آن نفوذ نكند.
فراهنگ ** 9246 ** 9157 ** 1071