چشم اندازی از وضعیت آینده آسیای مركزی - خسرو حسینی

فقر و بیكاری، سركوب مخالفین و گروههای مذهبی، تقویت حكومتها و شورش گرسنگان، پیش بینی وضعیت آسیای میانه برای آینده نه چندان دور است كه از سوی تحلیلگران مطرح می شود.
بر اساس این تحلیل ها، حداقل در 10 سال آینده وضعیت سیاسی در آسیای مركزی به طور جدی تغییر نخواهد كرد اما فقر و بیكاری بیشتر دامنگیر مردم خواهند شد. منطقه آبستن انقلابی در این مدت نیست و تحولات جدیدی را هم نباید انتظار داشت.

**آسیای مركزی حاكمیت فقط در اختیار چند نفر
با وجود گذشت 25 سال از استقلال پنج كشور آسیای مركزی با حدود 65 میلیون نفر جمعیت، حاكمیت در دست فقط چند نفر بوده است، پدیده ای كم نظیر در دنیا كه برخی تحلیلگران سیاسی ازآن به عنوان «پنجه های آهنین قدرت در آسیای مركزی» نام می برند.
اگرچه به ظاهر و براساس قوانین، مدل موجود حكومت داری در این كشورها براساس معیارهای دمكراسی و جمهوریت است اما در عمل تنها چند نفر هستند كه همچنان بر كورس دولت داری برای خود و وابستگانشان می تازند.
ازحاكمان پنج كشور آسیای میانه سه نفرشان بیش از 25 سال است كه قدرت را در اختیار دارند دو نفرشان نیز یكی مرگ و یكی هم شورشهای مردمی از اریكه قدرت جدا كرد تا قدرت به دو فرد دیگر سپرده شود.
رهبران كشور‌های منطقه هر چند به سن كهنسالی رسیده اند اما آنها هنوز هم به اندازه ای توان دارند كه تا 10 - 15 سال دیگر سر قدرت بمانند.

**نسل جدید رهبران در آسیای مركزی و امید به تغییر
بعد از 10 سال دیگر، رهبرانی چون نورسلطان نظربایف و اسلام كریم‌اف رهبران قزاقستان و ازبكستان كه بیش از 75 سال از عمرشان می رود در صحنه سیاسی نخواهند بود اما سوال مهم این است كه آیا نظام سیاسی در این كشور‌ها و طرز اداره دولت تغییر خواهد یافت یا نه؟ البته بعد از 10 سال دیگر پیش بینی این است كه در آسیای میانه نسل جدید رهبران سر قدرت بیایند و چگونگی اوضاع به آن وابسته خواهد بود كه چه افرادی در صدر قدرت خواهند نشست. فرزندان رهبران كنونی یا افراد دیگر.

**قزاقستان امكان توسعه بعد از بین رفتن نظام استبدادی
از نگاه تحلیلگران آسیای مركزی ، قزاقستان تنها كشور این منطقه است كه بعد از بین رفتن نظام استبدادی، امكان توسعه را خواهد داشت. بعد از نظربایف در قزاقستان جنگ داخلی رخ نخواهد داد. قوانین سیاسی و حكومتی تغییر و در نهایت دست به اصلاحات زده می شود.

**ازبكستان بعد از 10 سال همچنان بدون تغییر
در 10 سال دیگر در ازبكستان مقامات امنیتی و پلیس و دیگر نهاد‌های نظامی و مقامات متوسط و عالیرتبه همچنان از جایگاه ویژه برخوردارند و بعد از رفتن اسلام كریم اف از صحنه سیاسی آنها تمام تلاش‌ خود را برای جلوگیری از تغییر نظام فعلی بكار خواهند برد.

**تركمنستان تا 100 سال بدون تغییر
در تركمنستان نظام سیاسی شاید طی 50 تا 100 سال آینده بی‌تغییر ماند و این دو علت دارد: یكی ذخیره‌های بزرگ گاز كه می‌توانند تا دهها سال ساكنان كشور را از نظر تغذیه و معاش تامین كنند و دیگری بی‌تفاوتی مردم به سیاست است كه پیامد سیاست زمان بعد از سقوط رژیم شوروی در این كشور است.

**قرقیزستان بر سر دوراهی
اگر چه در قرقیزستان به عنوان تنها كشور دارای نظام پارلمانی وضع تا مدتی معتدل و بدون تغییر خواهند ماند ولی در 10 سال دیگر در برسر دوراهی قرار خواهد گرفت كه راه فعلی دمكراتیك را به پیش ببرد و یا بیشكك در راهی گام بردارد كه روسیه در آن است و با امر كرملین سیاست خود را تعیین كند؟

**تاجیكستان مشكل دارترین كشور
اما تاجیكستان از نگاه پیشگویان سیاسی مشكل دارترین كشور آسیای مركزی خواهد بود، بر اساس این پیشگویی های سیاسی رژیم امامعلی رحمان رئیس جمهوری تاجیكستان باقی خواهد ماند به ویژه كه او اكنون بعد از رای مثبت مردم در همه پرسی به ایجاد اصلاحات در قانون اساسی، هم خود می تواند مادام العمر كاندیدای انتخابات ریاست جمهوری شود و هم در صورت ضرورت می‌تواند زمام حكومت را در اختیار پسرش یگذارد. نسل امامعلی رحمان در دولت داری ادامه خواهد یافت زیرا به احتمال زیاد رئیس جمهوری آینده پسر او خواهد بود و در مجموع استبداد ادامه خواهد یافت و پس رفت اقتصادش هم به سیرنزولی ادامه می دهد.

**شورش مهاجران و قدرت طلبی طالبان در آسیای مركزی
تعداد مهاجرانی كه بر اثر نیافتن كار در روسیه یا دلایل د‌گر به وطن برمی گردند افزایش می‌یابد و چون آنها در وطن شغلی برای تامین قوت لایموت پیدا نخواهند كرد از «جانشان سیر شده» و دست به شورش می زنند.
یك نگاه دیگر این است كه تنها عاملی كه می‌تواند وضع آسیای میانه را در 10 سال آینده تغییر دهد صاحب قدرت شدن طالبان در افغانستان است. طالبان به تدریج نفوذ خود را در افغانستان تقویت می كند و ا‌گر صاحب‌ قدرت شوند می‌توانند جمهوری‌های آسیای مركزی را تهدید كنند و این را با حمایت مسلمان‌های جان به لب رسیده منطقه به سرانجام می رسانند.
از نگاه این دسته وضع منطقه آسیای مركزی در 10 سال آینده فقط در حالت خارجی
می تواند تغییر كند تلاش جنبش طالبان افغانستان و گروه داعش البته در صورت افزایش نفوذش می‌تواند منطقه را ناآرام كند. اما این بعید بنظر می رسد چون تعداد پشتیبان‌های این گروه‌ها در آسیای مركزی به صورت جدی كاهش خواهد یافت و مقامات امنیتی هم در 10 سال آینده بیشتر به سركوب گروههای گوناگون مذهبی اقدام خواهند كرد.
هر چند بعضی می گویند بعد از 10 سال اینده برخی مشكلات فعلی منطقه مثل اختلافات مرزی حل خواهد شد اما برخی هم خوشبین نییستند و می گوید مشكلات مرزی و آب كشورهای اسیای مركزی سالیان درازی به قوت خود باقی خواهند ماند.

**میزان نفوذ ابرقدرتها در آسیای مركزی
بیشتر تحلیلگران این نظر را دارند كه حداقل در 10 سال آینده هم آسیای مركزی همچنان در مدار روسیه باقی خواهد ماند. نفوذ آمریكا در آسیای مركزی كاهش خواهد یافت و چین به این دلیل كه بیشتر در تلاش برای تحكیم نفوذ اقتصادی خود در منطقه خواهد بود، برای تغییر نظام سیاسی این كشور‌ها اقدامی نخواهد كرد .
در مسائل آسیای مركزی چین با روسیه همكاری خواهد داشت و این همكاری همزمان با افزایش نفوذ طالبان در افغانستان تقویت می یابد.
در حال حاضر چین تنها ابرقدرتی است كه به آسیای مركزی توجه جدی دارد و این توجه در 10 سال آینده هم باقی خواهد ماند. اما توجه آمریكا به منطقه كاهش خواهد یافت زیرا از یك سو جنگ در افغانستان ادامه می یابد و از سوی د‌یگر واشنگتن طی 10 سال اینده درگیر مسائل و مشكلات خاورمیانه و بعضی كشور‌ها اروپایی خواهد بود.

**نگاه خوش بینانه به آینده آسیای مركزی
با این وجود یك نگاه دیگر پژوهش گران این است كه آسیای مركزی در آینده به یكی از مهم‌ترین مناطق عالم تبدیل خواهد شد. به گفته آنها هم‌مرزی با روسیه و چین دو كشور پیشرفته جهان و سرمایه‌گذاری این دولت‌ها به خاطر رشد اقتصادی منطقه و وجود ذخایر غنی زمینی امكان می‌دهد كه آسیای مركزی از جهت صنعتی در آغاز سده آینده به رشد بی‌سابقه دست یابند.
---------
كارشناس خبر حوزه اسیای میانه
**1663** 1586
استفاده از منابع:
1- https://ok.ru/radioiozodi/topic/633924852586782
2- http://www7.irna.ir/fa/News/82001717/3-
3- http://www.tojnews.org/tj/news/nigaronii-safiri-ia-az-oyandai-vaz-dar-osiyoi-markazi
4- http://theopenasia.net/tj/articles/detail/shash-savol-dar-borai-osiyei-markaz-ba-siyesatshinos-rustam-burnashev/