سنبل آبی، گیاه بومی آمریكای جنوبی است كه از سال 1390 در تالاب عینك رشت مشاهده شد و هم اكنون به عنوان خطرناكترین دشمن تالاب ها ، آبگیرها و شالیزارهای گیلان قد علم كرده و درصورتی كه مهار نشود به یكی از خطرناكترین دشمنان طبیعت استان تبدیل خواهد شد.
به دلیل طبیعت تهاجمی و طغیانگری این گیاه، از آن به عنوان شیطان نیلگون و مرگ سبز در كشورهای دیگر یاد شده است.
طبیعت آبی و تالاب های گیلان هنوز از مشكلات گیاه مزاحمی مانند آزولا فارغ نشده كه تهاجم گیاه بسیار خطرناكتر دیگری، این طبیعت را هدف گرفته است.
به گفته كارشناسان، قدرت نابودی و مرگ آوری این گیاه آبزی از سرخس آزولا كه در دهه 60 از كشورهای آسیای جنوب شرقی بطور آزمایشی وارد تالاب بین المللی انزلی شد و هم اكنون بسیاری از محیط های آبی و تالابی استان های شمالی را فرا گرفته، به مراتب بیشتر است.
گیاه آبزی سنبل آبی در محدوده تهاجمی خود اجازه رشد و نمو به هیچ گیاه آبزی دیگری را نمی دهد و محیط های آبی را كاملا در تسلط خود می گیرد.
یك كارشناس اداره كل حفاظت محیط زیست گیلان در این باره به ایرنا گفت: این گیاه 11هكتار از سطح تالاب عینك رشت را آلوده كرده و با تولید جنسی و غیرجنسی، سطح وسیعی را پوشانده بطوریكه هیچ گونه گیاهی دیگری در محدوده آن قابلیت رشد و رویش را ندارد.
عباس عاشوری افزود: این گیاه نوعی گونه آبزی بشمار می رود و از طریق تولیدمثل غیرجنسی و جنسی رشد می كند و برای گیاهان آبزی و شالیزارهای گیلان، خطری جدی محسوب می شود.
وی اظهار داشت: این گیاه در سال گذشته بخشی از تالاب بین المللی انزلی به میزان 319 هكتار را آلوده كرده بود كه با همكاری جوامع محلی تقریبا پاكسازی شد و در 24 هكتار باقیمانده نیز در سال جاری اقدام شده كه تاكنون 70درصد پیشرفت كار دارد.
به گفته عاشوری، این گیاه از طریق بذر و ساقه رونده رشد می كند و باید بطور مرتب مورد پایش قرار گیرد تا از رشد آن جلوگیری به عمل آید.
وی بیشترین رشد و انتقال این گیاه را از طریق فروش آن توسط مردم می داند و می گوید: حتی با دور انداختن لاشه های آن، این گیاه در طبیعت تكثیر می شود.
عاشوری با اشاره به اینكه طبیعت آبی گیلان مستعد تهاجم این گیاه است، ادامه داد: این گیاه برای طبیعت استان هایی نظیر زنجان، گلستان و مازندران نیز بسیار خطرناك است و به این استان ها هم فروخته می شود.
این كارشناس محیط زیست خواستار تصویب قوانینی برای جلوگیری از ورود گونه های غیربومی شد و گفت: این موضوع باید سرآغازی شود برای اینكه هیچ گونه غیربومی در راستای حفاظت از گونه های بومی و تنوع زیستی وارد كشور نشود.
یك كارشناس آب و خاك نیز در گفت وگو با ایرنا، ضمن هشدار نسبت به خطر این گیاه آبزی، از آن به عنوان مرگ سبز یاد و اظهار كرد: سنبل آبی، گیاهی آبزی شناور در محیط های آبی، تالاب ها و آبگیرهای راكد است كه برگ های براق و قاشقی سبز رنگ و گل های آبی بنفش بسیار زیبایی دارد.
حمید غلامی گفت: این گیاه به لحاظ گیاه شناسی با نام علمی Eichhornia crassipes از خانواده پونتدریاسه (Pontederiaceae ) و از جنس Eichhornia بشمار می رود و در طول تابستان گل می دهد و ماندگاری گل های آن كم و در حدود چند روز است.
وی افزود: سنبل آبی به وسیله دم برگ ها تغییر شكل یافته‌اند و به شكل اسفنجی درمی آیند و می توانند روی سطح آب شناور بمانند و به وسیله استولون (ساقه‌های رونده) تكثیر شوند.
غلامی خاطرنشان كرد: در روی هر ساقه بلند و راست این گیاه آبزی معمولا حدود شش تا 14 گل جذاب به رنگ آبی متمایل به بنفش یا صورتی دیده می شود كه تكثیر آن به وسیله گیاهچه‌هایی كه در انتهای استولون ها تشكیل می شوند، صورت می گیرد.
وی ادامه داد: سنبل آبی با رشد سریع تری نسبت به دیگر گیاهان آبزی می تواند سطح آب دریاچه ها و حوضچه ها را به طور كامل پوشش دهد و باعث نرسیدن نور خورشید و اكسیژن به داخل آب شده و از این طریق موجب از بین رفتن حیات بسیاری از موجودات آبزی می شود.
با وجود تمام مضرات و آسیب های سنبل آبی در تالاب ها و محیط های آبی، از این گیاه آبزی می توان در تصفیه پسآب های صنعتی و فاضلاب ها استفاده كرد بشرط آنكه به خوبی كنترل شده و از انتشار نابجا و غیرهدفمند آن در آبگیرها، تالاب ها و حتی اراضی شالیزاری بطور دقیق و علمی جلوگیری شود.
در واقع نباید این گیاه را در آپارتمان ها یا مناطق مسكونی تكثیر و نگهداری كرد زیرا این گیاه آبزی زیبا، بدلیل گرده های فراوان و اندام های حساسیت زا موجب بروز بیماری ریوی در كودكان و حتی بزرگسالان سالخورده می شود.
روش های مناسب برای كنترل و یا حذف این گیاه مهاجم آبزی در محیط های آبی و تالاب ها، كنترل و مبارزه مكانیكی، مبارزه و كنترل شیمیایی و مبارزه بیولوژیكی است.
مدیرعامل یكی از سازمان های مردم نهاد فعال حوزه محیط زیست گیلان نیز در این رابطه به ایرنا گفت: ورود سنبل آبی به هر زیستگاه آبی مصادف با نابودی آن اكوسیستم و تخلیه آن از هر موجودی به جز سنبل‌آبی خواهد بود.
نسیم طواف زاده افزود: زیست‌توده سنبل آبی 400 تا 500 تن در هكتار (حدود 50 برابر برنج) است كه این حجم انبوه با ایجاد محدودیت در ورود نور و اكسیژن به داخل آب و نیز ترشح تركیبات آللوپاتیك، موجب نابودی تمام زیستمندان زیستگاه‌های آبی را می‌شود.
وی با اشاره به نابودی دهها گونه گیاهی و جانوری اكوسیستم‌های آبی توسط این علف هرز گفت: سرعت گسترش این علف هرز در دو دهه اخیر در جهان تشدید شده و بسیار نگران‌كننده است و شواهد نشان می‌دهد كه سنبل‌آبی سبب نابودی كامل ماهی، لاك‌پشت، قورباقه، مار و تمام جاندارانی شده كه قبلاً به‌وفور در آب بندان عینك مشاهده می‌شدند.
شالیكاری، آبزی‌پروری و ماهیگیری در استان گیلان به عنوان مهمترین فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی و اشتغال محسوب می‌شوند و حدود 11 هزار هكتار آببندان و هزاران كیلومتر كانال در ذخیره و توزیع آب شالیزاری استان در معرض تهدید این گیاه هستند.
باوجود خطرات این گیاه برای طبیعت آبی كشور، هم اكنون سنبل آبی به عنوان یك گیاه خانگی در مناطقی از استان گیلان فروخته می شود و بخشی از مشتریان آن نیز مسافران دیگر استان ها هستند.
تركیب سبز و یاسی زیبای سنبل آبی، رهگذران را فریب می دهد و با توجه به خطرات و آسیب های آن، باید با هرگونه خرید و فروش این گیاه برخورد شود؛ اگرچه آگاه سازی مردم در مورد این گیاه زیبا ولی خطرناك، می تواند زمینه همكاری مردم در خودداری از خرید و فروش و همچنین كمك برای جمع آوری و مهار آن باشد رسانه ها نیز باید در زمینه فرهنگسازی برای جلوگیری از خرید و فروش و انتشار این گیاه خطرناك نقش آفرینی كنند.
6029 / 2007/1042
رشت - ایرنا - گیاه آبزی سنبل آبی كه از آن به شیطان نیلگون و مرگ سبز یاد می شود، نابودی تالاب ها و شالیزارهای گیلان را هدف قرار داده و باید با برنامه ریزی هدفمند، نسبت به مهار این گونه غیربومی اقدام شود تا تجربه تلخ آزولا، بار دیگر گریبان محیط های آبی استان را نگیرد.