در اين گفت وگو كه در شماره يكشنبه 27 تير 1395 هجري خورشيدي با رييس شوراي مشترك بازرگاني ايران و تركيه، منتشر شد، مي خوانيم: كودتايي با سرعت باد تركيه را در هم نورديد؛ سرعت عمل آن چنان زياد بود كه شوكي ناگهاني ايجاد كرد؛ اما به همان سرعت نيز سركوب شد.
اين كودتا از همان آغاز چنان التهابي ايجاد كرد كه مسيرهاي پروازهاي عادي و تجاري را تحت تأثير قرار داد و مرزها بسته شدند؛ حتي خبر رسيد مقام‌هاي دريانوردي تركيه به‌دنبال كودتاي نافرجام در اين كشور، تنگه بسفر، يكي از مهم‌ترين گلوگاه‌هاي ترانزيت نفت را روي نفتكش‌ها بسته‌اند؛ اين تنها بخشي از ماجرا بود. بازارهاي جهاني در آخرين روز پيش از تعطيلات آخر هفته، واكنش‌هاي تندي نشان دادند، به‌طوري كه طلاي زرد و سياه هر دو در واكنش به اين اتفاقات، مسير صعودي را در پيش گرفتند؛ اما لير تركيه به‌شدت ريخت و به پايين ترين قيمت خود در هشت سال اخير رسيد.
**گشايش مرز بازرگان، براساس مالكيت كاميون‌ها
با اينكه تحت تأثير اين كودتا و ناآرامي هاي پس از آن، مرزهاي زميني بسته شده بودند، پس از مدتي مرزها باز شدند؛ اما با وجود اين آن گونه كه رضا كامي، رئيس شوراي مشترك بازرگاني ايران و تركيه، در گفت وگو با «شرق» مي‌گويد، مرزها تنها براي عبور و مرور كاميون ها با در‌نظرگرفتن مالكيت باز شده‌اند. به گفته كامي، با توجه به مالكيت كاميون ها، اجازه عبور از مرز داده شد. كاميون هاي تركي كه در ايران بودند اجازه يافتند به تركيه بروند و كاميون ها با تابعيت ايراني هم كه در تركيه بودند، به ايران بازگشتند.
او در گفت وگو با «شرق» تأكيد كرد اين ترددها نه براساس كالايي كه از سوي كاميون ها حمل مي شده بلكه براساس تابعيت بوده و براي كاميون هاي تركيه به دلايل امنيتي و احتمال خروج كودتاچيان از تركيه هنوز اجازه خروج از كشور صادر نشده است. كامي در قالب توصيه به فعالان اقتصادي، از آنها خواست توصيه دولتمردان در زمينه تجارت با تركيه و عبور و مرور از مرز را جدي بگيرند؛ اما تأكيد كرد به احتمال قوي، وضعيت مرزها به‌زودي به حالت عادي بازخواهد گشت.
**ترانزيت بين ايران و تركيه متوقف شد
با وجود اينكه رئيس كنفدراسيون صادرات در گفت وگو با ايسنا، گفته بود وقوع كودتا در تركيه و تحولات اين كشور در كوتاه‌مدت و ميان‌مدت در صادرات ايران به تركيه تأثير منفي خواهد گذاشت؛ اما رضا كامي معتقد است اين تأثيرات كوتاه مدت خواهد بود. محمد لاهوتي به ايسنا گفته بود: اولين تأثيرهاي اين تحولات اين بوده كه مرزهاي ما با تركيه بسته شده است و صادرات كالاهاي ايراني كه به صورت ترانزيت در خاك تركيه براي ورود به بازارهاي اروپايي تردد مي كردند با مشكل روبه رو مي‌شوند.
از سوي ديگر جايگزين‌كردن كشورهاي ديگر براي عبور كالا به‌صورت ترانزيت مستلزم وقت و هزينه است. عضو هيأت نمايندگان اتاق بازرگاني ايران ادامه داد: اگر شرايط به حالت عادي برنگردد، بي‌ترديد در صادرات كالاهاي ترانزيتي ما و در كالاهاي صادراتي و وارداتي تركيه كه يكي از شريكان مهم منطقه اي ماست، تأثير چشمگيري خواهد داشت.
**اكنون فصل تجارت با تركيه نيست
كامي در اين باره به «شرق» مي‌گويد آغاز و پايان اين كودتا فورس‌ماژور بود و همين موضوع سبب مي‌شود بازخوردهايي منفي در بازارها رخ دهد؛ اما اين تأثير‌ها كوتاه مدت خواهد بود، زيرا اكنون روزهاي تعطيل تركيه است و بايد در انتظار روز دوشنبه و گشايش بازارها بمانيم. به گفته او، خوشبختانه اكنون فصل تجارت ايران نيست. صادرات بهاري تمام شده و در تابستان به آن صورت صادرات نداريم و بازرگانان خود را براي صادرات پاييزه آماده مي‌كنند. درباره واردات هم ركود تجاري در منطقه به‌ويژه در ايران وجود دارد، در نتيجه تأثير اين اتفاق از نظر اقتصادي بر تجارت ايران، چندان چشمگير نخواهد بود.
**صادرات محصولات پتروشيمي ايران به تركيه متوقف شد
همچنين صادرات محصولات پتروشيمي و پليمري ايران به تركيه به‌دليل بسته شدن مرزهاي مشترك دو كشور به‌صورت موقت متوقف شده است. به گزارش مهر، در شرايط فعلي تركيه يكي از بزرگ ترين واردكنندگان محصولات پتروشيمي و پليمري به‌ويژه انواع گريدهاي پلي‌اتيلن سبك و سنگين خطي، پروپيلن و پلي پروپيلن از صنايع پتروشيمي ايران به‌ويژه مجتمع‌هاي پتروشيمي شازند اراك، تبريز، بندر امام، جم و تعدادي از واحدهاي پتروشيمي در ماهشهر و عسلويه است. با توجه به اينكه به‌دليل كوتاهي مسافت، بخش عمده اي از محصولات پتروشيميايي ايران از مرزهاي زميني و با كانتينر از مرزهاي زميني به تركيه صادر مي‌شود، به‌دليل بسته شدن مرزهاي ايران، فعلا صادرات اين محصولات هم به تركيه متوقف شده است.
**نشست تجاري ايران و تركيه به تعويق افتاد
در همين زمينه، سيدجلال ابراهيمي، دبير كل اتاق مشترك ايران و تركيه نيز قرار بود سه شنبه اين هفته، در نشستي تجاري بين ايران و تركيه با حضور وزير جهاد كشاورزي در آنكارا شركت كند كه با وقوع بحران در آن كشور، اين نشست به تعويق افتاد. به گفته او، اين نشست قرار بود در زمينه حاصلخيزي خاك، فراورده‌هاي دريايي، شيلات و ساير مسائل كشاورزي به‌ويژه خشكبار و بسته‌بندي، مذاكراتي ميان ايران و تركيه انجام شود كه به زماني ديگر موكول خواهد شد.
**تنگه «بسفر» به روي نفتكش‌ها بسته شد
مقام‌هاي دريانوردي تركيه به‌دنبال كودتاي نافرجام در اين كشور، تنگه «بسفر» را كه يكي از مهم ترين گلوگاه‌هاي ترانزيت نفت است، به‌روي نفتكش‌ها بستند. به گزارش رويترز، شركت كشتي راني «جي‌اي‌سي» اعلام كرد دولت تركيه به دلايل امنيتي و با هدف تأمين امنيت، اين تنگه را بسته است. بسفر يكي از مهم‌ترين گلوگاه هاي آبي حمل‌و‌نقل نفت است و بيش از سه درصد نفت جهاني كه عمدتا از روسيه و درياي خزر حمل مي شود، از اين تنگه عبور مي‌كند. براساس اعلام دولت آمريكا، سالانه حدود ٤٨ هزار كشتي از اين تنگه عبور مي‌كنند و همين امر باعث شده است كه تنگه بسفر يكي از گلوگاه هاي شلوغ حمل ونقل دريايي جهان باشد.
**پروازهاي يك‌طرفه ايران براي بازگرداندن مسافران تركيه
در همين گيرو‌دار، با دردست‌گرفتن فرودگاه آتاتورك از سوي كودتاچيان و باز پس‌گيري اين فرودگاه از سوي دولت اردوغان، ناامني چنان گسترش يافته كه تمامي پروازهاي تركيه لغو شدند و هواپيماهاي تجاري بر فراز آسمان نيز تغيير جهت دادند. به گفته كامي، حتي اگر اين پروازها مجوز فرود در تركيه را داشتند، در اين شرايط اين كشور را براي فرود انتخاب نمي‌كردند. رئيس شوراي مشترك بازرگاني ايران و تركيه معتقد است ماجراي فرودگاه تركيه نشان داد دولت و مردم تركيه در مواجهه با اين اتفاقات از آمادگي بالايي برخوردار بودند، زيرا توانستند اين حادثه را درسه، چهار ساعت حل وفصل كنند و فرودگاه را بازپس بگيرند.
به هرحال، همين امر سبب شد تا تمامي پروازهاي ايران به مقصد تركيه لغو شوند و بنا بر تصميمات سازمان هواپيمايي، مسافران جامانده در تركيه نيز تعيين تكليف شوند. به‌اين ترتيب براساس اعلام اين سازمان، مجوزي براي پرواز هواپيماهاي بدون مسافر از تهران به مقصد كشور تركيه صادر شده تا مسافران ايراني باقي مانده در اين كشور را در اسرع وقت به ايران بازگرداند. بر همين اساس رضا جعفرزاده، مدير روابط عمومي سازمان هواپيمايي كشوري، خبر از فرود اولين پرواز ورودي از تركيه در تبريز داد و اعلام كرد فرودگاه‌هاي ايران براي پذيرش پروازهاي ورودي از تركيه آمادگي دارند.
**رد شايعه صف مردم در عابربانك ها
كامي همچنين با رد واكنش‌هاي هيجاني مردم در برداشت پول از عابربانك‌ها، هجوم به سوپرماركت ها و پمپ بنزين‌ها، اين اخبار را شايعه خواند و گفت: كودتا براي مردم اين كشور آن قدر شوك‌آميز بوده كه افكار مردم بر مبارزه و تقابل با نيروي نظامي متمركز شود. به گفته او، كسي كه امنيت ندارد و مشخص نيست پنج دقيقه ديگر چه اتفاقي برايش مي‌افتد، چگونه مي‌تواند به فكر اين باشد كه پولي در جيب داشته يا نداشته باشد. چنين اتفاقاتي ممكن است به‌صورت جزئي رخ داده باشد اما عموميت ندارد.
** 10 دلار افزايش طلاي زرد در يك ساعت
به گزارش رويترز، قيمت طلا در بازارهاي جهاني پس از انتشار خبر كودتا در تركيه، ١٠ دلار در يك‌‌ساعت افزايش يافت و به ١٣٣٧,٤٥ دلار در هر اونس رسيد. درواقع با افزايش ارزش بازارهاي بورس آسيا به بالاترين رقم در ٩ ماهه گذشته و بالارفتن ارزش دلار در برابر ين به بيشترين ميزان در سه هفته گذشته و همچنين انتشار آمارهاي اقتصادي بهتر از انتظار چين، قيمت طلا روز جمعه كاهش يافت و در آستانه ثبت نخستين هفته كاهشي از ماه مي قرار گرفت اما پس از انتشار خبر كودتا در تركيه افزايش يافت.
**صعود طلاي سياه
در كنار آن، بازار نفت نيز، تحت‌تأثير اين اتفاق قرار گرفت و با وقوع كودتاي نافرجام در تركيه در ادامه بي‌ثباتي در برخي كشورهاي منطقه، قيمت نفت در بازارهاي جهاني افزايش يافت. به گزارش ايرنا، براساس گزارش پايگاه خبري اينوستينگ آمريكا (در ساعت ١٥:١٧ به وقت گرينويچ) قيمت هر بشكه نفت برنت با ٦١ سنت افزايش (معادل ١,٢٩ درصد) به ٤٧دلارو ٩٨ سنت رسيد. قيمت هر بشكه نفت آمريكا نيز با ٦١ سنت رشد (معادل ١.٣٤ درصد) به بشكه اي ٤٦دلارو ٢٩ سنت افزايش يافت. اما جالب است كه با وجود شكست كودتاگران و تسلط تدريجي دولت قانوني تركيه بر اوضاع، اين رخداد بر بازار جهاني نفت، تأثير گسترده‌اي نداشت و نتوانست افت شديد قيمت نفت در روزهاي اخير را جبران كند.
**سقوط ارزش لير
به‌دنبال انتشار خبر كودتا در تركيه، ارزش لير تركيه بيشترين كاهش در هشت‌سال اخير را در برابر دلار آمريكا تجربه كرد. به گزارش بلومبرگ، به‌دنبال انتشار خبر كودتا در تركيه، ارزش اوراق خزانه‌داري آمريكا بالا رفت و ارزش سهام در بورس آمريكا نيز كاهش يافت. بعد از تحولات نيمه شب شنبه در تركيه، ارزش لير ٤,٦ درصد در برابر دلار آمريكا كاهش يافت و به ٣.٠١٥٧ در برابر هر دلار رسيد كه بيشترين كاهش از سال ٢٠٠٨ تاكنون بود. در بازارهاي آسيا ارزش ين ژاپن در برابر دلار آمريكا نيز تقويت شد و به ١٠٤.٨٨ در برابر هر دلار رسيد. درحالي‌كه شاخص‌هاي سهام آمريكا كه معاملات آنها تنها اندكي تغيير داشت، پس از انتشار خبر كودتا در تركيه، شاخص «استاندارد اند پورز» شاهد ٥٠٠ واحد كاهش بود. همچنين رويترز اعلام كرد: به‌دنبال كودتاي نافرجام در تركيه، شاخص‌هاي بورس وال‌استريت آمريكا كاهش پيدا كرد.
*منبع: روزنامه شرق
**گروه اطلاع رساني**9368**2002
تهران-ايرنا- روزنامه شرق در صفحه اقتصاد به منظور واكاوي تاثيرهاي كودتاي نظامي تركيه بر اقتصاد ايران به گفت وگو با رضا كامي پرداخت.
