هنر و اندیشه ایرانیان در كاریزهای تاریخ

به گزارش ایرنا، استان اصفهان همواره در تاریخ تمدن ایران زمین و منطقه آسیا نقشی برجسته و موثر داشته و آوازه آن تمام مرزهای جغرافیایی را درنوردیده است.
جلوه های تاریخی، فرهنگی و شاخصه های علمی و اقتصادی این خطه همواره حیرت و تحسین جهانیان را برانگیخته است.
بهره گیری عالمانه از طبیعت در ابعاد مادی و معنوی، بزرگترین هنر ایرانیان بویژه ساكنان فلات مركز بوده كه جلوه های این هنر را در اثار تاریخی مختلف ایران زمین و بیش از 20 هزار جاذبه تاریخی و گردشگری استان اصفهان می توان دید و حس كرد.
قناتها و كاریزها نمادی از هنر زیستن و بهره گیری از مواهب طبیعی در نصف جهان است كه امروزه نگاه جهانیان را به خود معطوف كرده است.
استان اصفهان پس از استان های خراسان رضوی و جنوبی، با چهار هزار و 672 رشته قنات و 79 هزار و 602 هكتار زمین زیرپوشش این قنات ها، سومین منبع ذخیره آبی این میراث كهن در كشور به شمار می رود.
بر این اساس بتازگی در چهلمین نشست شورای جهانی ثبت آثار تاریخی وابسته به سازمان علمی و تحقیقاتی ملل متحد (یونسكو) كه در شهر استانبول در كشور تركیه برگزارشد، پرونده 11 قنات تاریخی ایرانی، بویژه سه قنات تاریخی از استان اصفهان شامل قنات 'مون' در اردستان و قنات های 'وزوان' و 'مزدآباد' در شهرهای وزوان و میمه از توابع شهرستان شاهین شهر و میمه) بررسی و با اكثریت آرا این قنات ها به عنوان بیستمین اثر تاریخی كشورمان در فهرست میراث جهانی در سال 2016 میلادی به ثبت رسید.

** قنات وزوان **
قنات وزوان، یكی از قنات های به ثبت رسیده در استان اصفهان است كه در قسمت شمالی شهر وَزوان واقع شده و شواهد موجود نشان می دهد كه بیش از سه هزار سال قدمت دارد.
طول قنات وزوان یك هزار و 800 متر و عمق چاه مادر آن 18 متر و دارای 64 حلقه چاه است.
قنات بزرگ و تاریخی وزوان دارای سد زیرزمینی است و قادر است؛ آب را در فصولی كه كشاورزان نیاز به آب ندارند، ذخیره كند.
باستان شناسان ژاپنی این قنات تاریخی را یكی از نادر ترین قنوات جهان معرفی كرده اند.

**قنات مزدآباد **
قنات مزد آباد، با طول 18 كیلومتر و با عمق یك صد متر در قسمتهای نزدیك به مادر چاه و دبی آب به رودخانه ای زیرزمینی شباهت دارد و هم به لحاظ سنگواره های آستالاگمیت و آستالاگتیت به غار علیصدر همدان شبیه است.
این قنات بر اساس مطالعات زمین شناسان دانشگاه تهران دومین قنات قدیمی كشور با عمری دو هزار ساله است.


** قنات مون **
قنات مون كه در منطقه اردستان واقع شده، تنها قنات دو طبقه ای است كه در 800 سال پیش در محله ' مون ' شهرستان اردستان در استان اصفهان احداث شده است.
این قنات از نمونه كارهای جالب علم مهندسی قدیم است كه برای كاوش و حفر آن مقنیان ورزیده به كار گرفته شده اند و با در نظر گرفتن شرایطی اقلیمی آن را ایجاد كرده اند.
این قنات 3،5 تا 4 كیلومتر طول دارد و عمق مادر چاه آن 31 متر است، 30 میله دارد و مقدار آبدهی آن 60 لیتر در ثانیه است.
میله های اولیه این قنات در محله 'محال' واقع در جنوب شهر اردستان حفر شده و به طرف شمال غرب امتداد دارد.
مادر چاه قنات 'چاه دوقلو' نام دارد كه در كنار امامزاده اسماعیل واقع و از دو كانال موازی كه روی هم قرار گرفته و در چاه های عمودی مشتركند تشكیل شده است.
نام گذاری چاه دوقلو به این علت است كه در این محل دو میله چاه در كنار هم قرار دارند كه یكی از آن ها متعلق به چاه رویین به عمق 27 متر و دیگری متعلق به قنات زیرین به عمق 30 متر است كه اگر دهانه كوره قنات زیرین را یك متر فرض كنیم، كل عمق چاه مادر به 31 متر می رسد.
كانال رویی حدود 200 متر دورتر از كانال زیرین، آفتابی می شود و سپس در پایین دست، در محلی به نام محله سیدهای اردستان به همدیگر متصل می شوند.
مزه آب كانال رویی از آب قنات زیری بهتر، شیرین تر و خوش طعم تر و در تابستان خنك تر است.
قنات دو طبقه مون با شماره 9023 در سال 1382 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
ثبت ١١ قنات ایرانی با داشتن تكنولوژی متفاوت و با قدمت بیش از دوهزارو ٥٠٠ تا 200 سال در شش استان خراسان رضوی، خراسان جنوبی، یزد، كرمان، مركزی و اصفهان رهاورد فرهنگی مطلوبی در حوزه گردشگری كشور محسوب می شود.
فلاح / گ/6994 / 1339