علائم و درمان گرمازدگي

با شروع فصل تابستان، بيماري هاي مرتبط با فصل گرما افزايش مي يابد و يكي از مهمترين اين بيماري ها، ‌گرمازدگي است. گرمازدگي، بيماري‌ ناشي‌ از قرار گرفتن‌ طولاني‌مدت‌ در معرض‌ حرارت زياد، نخوردن‌ مايعات‌ به‌ حد كافي‌ و يا وارد شدن بار اضافي بر سيستم كنترل حرارت بدن است كه ديگر بدن قادر به خنك كردن خود نيست.از اين رو تعريق فراوان موجب اختلال در بدن مي شود.
گرمازدگي درجات مختلفي دارد و بسته به دماي بدن و ميزان اختلالات وابسته به آن مي تواند متفاوت باشد. اين اختلال به علت از دست رفتن آب و نمك بدن از طريق عرق كردن بيش از حد روي مي دهد.
گرمازدگي اغلب به صورت تدريجي ظاهر مي شود و معمولاً افرادي را گرفتار مي كند كه به آب و هواي گرم و مرطوب عادت ندارند. افرادي كه وضعيت عمومي مناسبي ندارند، نسبت به ديگران ، بيشتر در خطر گرمازدگي هستند.
عالمه حريري فر كارشناس ارشد تغذيه در گفت و گو با خبرنگار علمي ايرنا درباره گرما زدگي و روش هاي پيشگيري از آن گفت: گرمازدگي نتيجه افزايش دماي بدن بر اثر فعاليت بدني زياد يا حضور طولاني و مستقيم در شرايط آب و هواي گرم است و اين حالت مي تواند در هر زمان از سال به ويژه در مناطقي با آب و هواي گرم پديد آيد، اما در فصول گرم سال شايع تر است.

**علل گرمازدگي
اين كارشناس ارشد تغذيه درباره علل گرمازدگي گفت: گرما زدگي بر اثر افزايش تعريق و به دنبال آن از دست دادن رطوبت مورد نياز سلول هاي اندام هاي مختلف بدن و در نهايت افزايش دماي بدن و كاهش توانايي بدن در تنظيم اين دما، بروز مي كند.
به گفته وي روش تغذيه، مصرف داروها، ميزان تحرك بدني، ميزان دفع سموم بدن و شغل نيز در بروز گرمازدگي موثر است.
حريري فر ادامه داد:به طور كلي، اگر بدن يك درصد آب خود را از دست بدهد، فرد احساس تشنگي مي كند. كاهش يا از دست دادن 2 درصد آب بدن سبب مي شود فرد علاوه بر تشنگي، دچار كم اشتهايي و حالت پريشاني شود همچنين از دست دادن 3 درصد از آب بدن منجر به بروز ضعف و بيحالي شده و غلظت قند خون بالا مي رود.
وي افزود: اگر ميزان از دست دادن آب بدن به 4 درصد يا بيشتر برسد، بدن با حالت تهوع و ضعف عضلاني، عدم تمركز، اختلال در كنترل درجه حرارت بدن، تنگي نفس، گرفتگي عضلات، افت گردش خون و نارسايي كليه مواجه مي شود.

**نشانه هاي گرمازدگي
حريري فر به نشانه هاي گرما زدگي اشاره كرد و گفت :گرمازدگي در سه سطح خفيف، متوسط و شديد ايجاد مي شود كه در موارد شديد مي تواند منجر به مرگ شود.
وي اظهار كرد :در سطح خفيف، اين علائم شامل درد در شكم، بازو و ساق است و به علت كمبود آب و املاح به ويژه پتاسيم در اثر تعريق زياد بوجود مي آيد و همچنين در سطح متوسط اين نشانه ها شامل ضعف، احساس خستگي شديد و از حال رفتن، احساس تشنگي شديد، سردرد، تهوع، استفراغ و گيجي است.
وي بيان كرد :اگر بعد از يك تعريق و از دست دادن آب شديد از بدن، آب ساده و بدون املاح استفاده شود، احتمال ايجاد اين پديده بيشتر مي شود و در صورتي كه افزايش دماي بدن به بيش از 40 درجه برسد، سطح سوم اين وضعيت يعني گرمازدگي شديد ايجاد مي شود كه نشانه هاي آن بصورت تهوع، تشنج، كاهش سطح هوشياري و كما است.
اين كارشناس ارشد تغذيه اظهار كرد :حمله گرمايي نيز حالتي است كه بر اثر از دست دادن مكانيسم تنظيم گرمايي بدن ايجاد شده و مي تواند سبب حالت خواب آلودگي و اغما در فرد بيمار شود .همچنين گاهي سلول هاي سطحي پوست آسيب ديده وعرق زير پوست جمع شده و فرد دچار جوش زيرپوستي يا به اصطلاح عرق سوز مي شود.

**عوارض گرمازدگي
حريري فر درباره عوارض گرمازدگي بيان كرد: با كاهش بيشتر آب بدن و در نتيجه افزايش حرارت به ويژه اگر اين دما به بالاتر از 41 درجه سانتي گراد برسد، آثار گرمازدگي بارز مي‌شود؛ تحقيقات نشان داده است كه بدون اقدام فوري در20 درصد افراد جوان و 80 درصد افراد مسن منجر به مرگ مي‌شود.
وي اضافه كرد :عوارض گرمازدگي شامل نارسايي كليه، كبد، قلب، كاهش فشارخون است افراد در معرض خطر، كودكان به دليل پايين بودن توانايي بدن و افراد مسن به دليل وجود بيماري هاي مختلف مانند بيماري هاي ديابت، قلبي و عروقي، كبدي، ريوي و كليوي و نيز افرادي كه به بيماري هايي كه منجر به كاهش سطح ايمني بدن مي شوند و فعاليت دفاعي بدن را كاهش مي دهند، بيشتر از افراد ديگر در معرض گرمازدگي هستند.

**درمان گرمازدگي
اين كارشناس ارشد تغذيه درباره درمان گرمازدگي توضيح داد: گرما زدگي به شدت آن بستگي دارد. مهمترين اصل در درمان افراد گرمازده، كاهش دماي بدن و برگرداندن آب از دست رفته به همراه املاح بدن است.
وي افزود:درگرمازدگي خفيف، قطع فعاليت فيزيكي و تحرك يا ورزش، نوشيدن آب خنك حاوي املاح، ماساژ و ايجاد كشش درعضلات دردناك مي تواند مفيد باشد. همچنين در اين سطح از گرمازدگي انتقال مصدوم به مكان خنك، استفاده از محلول ORS (محلول آب و نمك و شكر)، استفاده از حوله نم دار روي پيشاني و سر و گردن براي كاهش دماي بدن و بهبود درد عضلات مي تواند سودمند باشد.
حريري فر گفت :در صورتي كه شدت گرمازدگي بيشتر از اين حد بود و راهكارهاي فوق مفيد نبود، بهتر است فرد مبتلا به بيمارستان يا مراكز درماني منتقل شود.
وي همچنين افزود: در گرمازدگي متوسط، انتقال فرد به مكان خنك، درآوردن لباس، بالا بردن پاي فرد نسبت به سر براي رساندن جريان خون به سر، نوشاندن آب خنك كه حاوي املاح نيز باشد مانند ORS، خنك كردن بدن فرد و در صورت نياز انتقال وي به مراكز درماني يا پزشك توصيه مي شود.
به گفته وي در سطح سوم گرما زدگي بهتر است بيمار سريع به مركز درماني منتقل شود. در اين فاصله زماني از خنك كردن بدن بيمار نيز نبايد غافل شد.
وي توصيه كرد :فردي كه به گرمازدگي دچار شده، پس از بهبود بهتر است تا 12 ساعت از هر گونه فعاليت فيزيكي پرهيز كند تا درد عضلاني وي بهبود يافته و شرايط بدن پايدار شود.

**پيشگيري از گرمازدگي
وي براي پيشگيري از گرما زدگي توصيه كرد:مهمترين مسئله، حفظ آب بدن و دماي مناسب آن است كه اولين راهكار براي آن، نوشيدن آب و مايعات به مقدار زياد و تقريباً دو برابر فصول ديگر است.
حريري فرد ادامه داد:پرهيز از نوشيدن زياد قهوه، چاي و انواع نوشابه ها زيرا اين مواد به دليل داشتن برخي تركيبات، منجر به از دست دادن بيشتر آب بدن مي شوند.
به گفته وي بهتر است ورزش در ساعات ابتدايي روز كه دماي هوا كمتر است يا هنگام عصر كه دما به سمت خنك شدن مي رود، انجام شود و درساعات گرم روز و به ويژه اواسط روز كه دماي محيط بالا است از بيرون رفتن پرهيز شود.
اين كارشناس ارشد تغذيه افزود :تعبيه سيستم خنك كننده مناسب در فضاهايي كه ساعات بيشتري از روز در آن سرخواهد شد به ويژه در مكان هايي كه به دليل استفاده از تنورها يا كوره هاي مختلف يا وسايل حرارتي گرمتر هستند.
وي ادامه داد: پوشيدن لباس هاي نخي يا كتان، روشن و گشاد، استفاده از كلاه لبه دار، همراه داشتن نوشيدني و به ويژه آب خنك يا يك عدد ليموترش يا افزودن ليموترش به آب بطري، راهكارهايي است كه در صورتي كه مجبور به بيرون رفتن هستيد، سودمند است .
حريري فرافزود: در فصل تابستان مصرف غذاهاي پرچرب و ديرهضم يا غذاهاي پرپروتئين كه براي هضم شدن به آب بيشتري نياز دارند را كاهش داده و بيشتر سبزي و ميوه مصرف كنيد.

**نوشيدني هاي خنك كننده در فصل تابستان
اين كارشناس ارشد تغديه به نوشيدني هايي كه به طور سنتي در اين فصل از سال براي مقابله با گرما توصيه شده اشاره كرد و افزود:شربت خاكشير در فصل تابستان بسيار مفيد بوده كه در بسياري از نقاط كشور با مواد ديگري مانند گلاب، ليموترش، تخم شربتي، انواع عرقيات گياهي مانند بيدمشك و نسترن نيز تهيه مي شود .
حريري فر ادامه داد:شربت آبليمو كه يكي از بهترين گزينه ها براي اين فصل و به ويژه زمان هايي كه مجبور به ترك فضاي بسته و قرار گرفتن در معرض گرماي محيط هستيم بسيار موثر است. البته بهتر است در تهيه انواع اين شربت ها دقت شود و از مصرف مواد شيرين كننده كمتر استفاده شود.
وي افزود: نوشيدن شربت سكنجبين، عرقيات گياهي مانند شاتره، كاسني، بيد مشك، گلاب، آويشن، پونه، نعناع، بهار نارنج، چهل گياه،دم كرده عناب و زرشك همراه با مقداري شكر و خوردن هندوانه در فصل گرم تابستان بسيار مفيد است.
علمي **1354**1440