تغذیه با شیر مادر؛ شاه كلید سلامت جامعه و دستیابی به توسعه پایدار

شیر مادر ماده بی نظیری است كه پروردگار آن را نه تنها به منظور تامین نیازهای غذایی كودك بلكه برای حفظ وی از انواع عفونت ها و بیماری ها خلق كرده است. تمامی مادران در صورت داشتن اطلاعات دقیق از سلامت خویش، حمایت خانواده و رعایت مراقبت های بهداشتی می توانند دوران شیردهی موفقی داشته باشند.
احساس نیاز كودك به این ماده مغذی و زندگی بخش، از همان آغاز زندگی نوزاد به وجود می آید. از این رو پزشكان توصیه می كنند كه در ساعت های نخست پس از تولد نوزاد، مادران به شیردهی كودك اقدام كنند زیرا در پایان زمان بارداری شیر زردرنگی با نام «آغوز» ترشح می شود كه به عنوان بهترین ماده غذایی باید در اختیار كودك قرار گیرد.
پژوهش متخصصان این واقعیت را آشكار می كند كه نرخ مرگ و میر در میان كودكانی كه با شیر مادر تغذیه نمی كنند بالاتر از نوزادانی است كه از این اكسیر زندگی بخش بهره می برند. شیردهی را می توان پایه رشد و نمو فرزندان سالم دانست كه توجه به این موضوع سلامت جامعه را به دنبال خواهد داشت. پزشكان و متخصصان، تغذیه مناسب با شیر مادر را برای كمك به داشتن جامعه ای پویا ضروری می دانند و در این راستا راهكارهای دستیابی به این مهم را تبیین می كنند.
مادران برای داشتن دوره شیردهی موفق نیازمند داشتن سلامتی، آرامش و شیردهی در دوره های زمانی كوتاه مدت هستند. باید دانست، ناراحتی، نارضایتی، نگرانی و تشویش مادر بیشترین تاثیر را بر كاهش میزان شیر خواهد داشت. البته برنامه غذایی مادران پیش از وضع حمل نیز بر میزان شیر آنان تاثیر گذار است. به عنوان نمونه دریافت كالری كافی، اجتناب از كاهش وزن شدید و مصرف شیر در دوران بارداری تاثیر بسزایی در افزایش شیر مادران دارد.
اهمیت تغذیه با شیر مادر، سازمان جهانی بهداشت را بر آن داشت تا یكم تا هفتم آگوست را به عنوان هفته جهانی شیر مادر نامگذاری كند و شعار این هفته در 2016 میلادی «تغذیه با شیر مادر، كلید توسعه پایدار» برگزیده شده است.
**پژوهشگر گروه اطلاع رسانی به مناسبت روز جهانی شیر مادر با «فاطمه فرهمند» فوق تخصص گوارش و كبد كودكان، استاد دانشگاه تهران و دبیر انجمن ترویج تغذیه با شیر مادر به گفت وگو پرداخت.

- در ادامه متن كامل گفت و گو آمده است:
**ایرنا: شیر مادر از نظر ارزش غذایی از چه جایگاهی برخوردار است؟
***فرهمند: این ماده مغذی به علت های فراوان بهترین غذا تا شش ماه نخست زندگی برای نوزاد محسوب می شود و هیچ جایگزینی ندارد. نوزادان تا شش ماه نخست زندگی باید تنها از شیر مادر استفاده كنند، این امر نشان دهنده كامل و غنی بودن این ماده مغذی است، این نعمت الهی به دلیل دارا بودن ویژگی های «ایمونولوژیك» یا ایمنی بخش برای كودك ضروری به نظر می رسد كه در دوران بارداری از راه جفت به جنین انتقال می یابد و پس از تولد نیز این ارتباط از راه شیردهی برقرار می شود و باید گفت، تمامی مواد ایمونوژیك از این مسیر به نوزاد می رسد. شیر مادر از نظر غذایی دارای اسیدهای چرب، قند لاكتوز، آب و اسید آمینه است.
**ایرنا: شیر مادر چه تاثیری بر سلامت كودك دارد؟
***فرهمند: شیرخواری كه تازه متولد شده است، با جدا شدن از محیطی كامل استریل و بدون میكروب، در فضایی قرار می گیرد كه در آن انواع میكروب، ویروس و ... به صورت گسترده در حال فعالیت هستند. از طرف دیگر، سیستم دفاعی نوزاد هنوز به طور كامل تكامل پیدا نكرده و به همین دلیل ریسك عفونت بسیار بالا است بر این پایه تغذیه با شیر مادر سبب حفظ كودك از عفونت های ویروسی و میكروبی از جمله گوش درد، اسهال و استفراغ، عفونت ادراری، مننژیت(التهاب و عفونت پرده مغزی) و آنسفالیت(التهاب و تورم مغز) می شود. علاوه بر این، شیر مادر دارای خصوصیت ضد آلرژیك(ضد حساسیت) است كه از ابتلا كودك به بیماری هایی همچون آسم و آلرژی به مواد غذایی مختلف جلوگیری می كند و مانع از ابتلای شیرخوار به بیماری ‌های ویروسی نظیر هپاتیت می ‌شود.
كاهش مبتلا شدن شیرخوار به بیماری آنفلوانزا، سرماخورگی، فارنژیت و خروسك را می توان از دیگر مزایای تغذیه با شیر مادر برشمرد. هر چقدر كودكان مدت طولانی تری از شیر مادر بهره مند شوند و مصرف غذاهای جامد را دیرتر آغاز كنند، احتمال ابتلا به چاقی در بزرگسالی برای آنها كمتر خواهد بود.
تركیبات شیر مادر ماده ای به نام «دی هگزانوئیت اسید» دارد كه به رشد سلول های مغزی كودك كمك می كند. مقادیر پروتئین، چربی و قند شیر، زمینه های رشد و نمو مناسب كودك را فراهم می آورد. نكته مهم تر این كه تركیبات این ماده مغذی به زنده ماندن و رشد سریع كودكانی كه زیر 9 ماه به دنیا می آیند، كمك می كند. میكروب هایی كه از راه شیر مادر به كودك انتقال می یابد، در بدن آنان مانند «پروبیوتیك» عمل می كنند. پروبیوتیك در واقع فلور طبیعی روده نوزاد و شیرخوار است كه باعث مقابله با بسیاری از عوامل «پاتوژن» یا بیماری زا می شود. به طور كلی می توان گفت تغذیه با شیر مادر علاوه بر حفاظت از كودك در برابر باكتری ها و ویروس ها از وی در برابر بیماری هایی كه در سنین بالاتر احتمال ابتلا به آنها افزایش می یابد، محافظت می كند. در تغذیه با شیر مادر همه مواد مفید به بدن كودك منتقل می شود بجز برخی ویتامین ها همچون ویتامین C كه ممكن است لازم شود به كودكان بالای شش ماه ارایه شود. اگر تغذیه با این ماده مغذی مورد توجه تمامی مادران قرار بگیرد به ایجاد جامعه ای سالم از نظر فكری و جسمی كمك خواهد كرد.
**ایرنا: با توجه به ویژگی های فراوان شیر مادر برای جسم نوزاد، این مادی مغذی از نظر روحی و روانی بر كودك و مادر چه تاثیری می گذارد؟
***فرهمند: تغذیه با شیر مادر مستلزم ارتباط نزدیك مادر و كودك است و این امر آرامش خاصی را به آنان منتقل می كند. «ام آر آی» یا پرتو نگاری مغناطیسی گرفته شده از مغز كودكان تغذیه شده با شیر مادر و شیر خشك نشان می دهد كه سلول های ماده سفید و خاكستری در مغز افرادی كه شیر مادر مصرف كرده اند از نظر اندازه و تعداد بسیار بیشتر از دیگران است. این كودكان به علت سیراب شدن از محبت مادرانه از اعتماد به نفس بالایی نیز بهره می برند. مطالعات نشان می دهد كه میزان ارتكاب رفتارهای خلاف و مجرمانه در این كودكان بسیار پایین تر از دیگران است. از طرفی، احساس و عاطفه كودكان تغذیه شده با شیر مادر به دلیل ارتباط نزدیك چشمی و پوستی بسیار بالاتر از كودكانی به شمار می رود كه از این نعمت الهی بهره نبرده اند.
**ایرنا: چه عواملی در شیر مادر و شیر خشك سبب شكل گیری تفاوت در این دو نوع از ماده می شود؟
***فرهمند: برخی تركیبات در شیر مادر سبب شد تا كه شركت های شیر خشك تلاش كنند، از آن در تولید شیر خشك استفاده كنند اما پر واضح است كه حتی با قرار دادن این ویژگی ها، این نوع شیر هیچگاه نمی تواند با شیر مادر از نظر ارزش غذایی همتراز شود. ثابت شده كه شیر مادر دارای فاكتورهایی است كه موجب می شود، از لحاظ تكامل جسمی و ذهنی، شیرخوار رشد بهتری داشته باشد. از طرفی بهره بردن از شیر مادر به دلیل ایجاد افزایش ضریب هوشی، اعتماد به نفس كودك را افزایش می دهد.
**ایرنا: آیا شیردهی بر سلامت مادران نیز تاثیر گذار است؟
***فرهمند: شیردهی برای مادران فایده های بی شماری به همراه دارد. دانشمندان ثابت كرده اند كه در دوران شیردهی هورمون هایی در بدن مادر تولید می شود كه سبب خوشحالی، بهبود شرایط روحی و حتی شادابی چهره وی می شود. افزون بر آن، برپایه تحقیقات دانشمندان، میزان ابتلا به سرطان دهانه رحم و پستان در مادرانی كه به صورت مداوم تا دو سال شیر خود را به كودك داده اند، به مراتب كمتر از افرادی است كه از شیر خشك برای تغذیه فرزندان خویش استفاده كرده اند.
**ایرنا: در زمینه ترویج تغذیه با شیر مادر تا كنون چه اقدام هایی صورت گرفته است و وظیفه رسانه ها برای ارتقای فرهنگ شیردهی چیست؟
***فرهمند: انجمن ترویج تغذیه با شیر مادر به عنوان مركز مشاوره شیردهی، مكانی را برای برگزاری كارگاه های گوناگون ترویج تغدیه فراهم كرده است. این كارگاه ها در حال حاضر در تمامی دانشگاه ها برای آموزش اعضای هیات علمی مشغول به فعالیت هستند. شركت كنندگان در این كارگاه ها، مدرسانی هستند كه دستیاران تخصصی و فوق تخصصی رشته های مختلف زنان، اطفال، گروه های كارشناس مامایی و گروه های پرستاری را آموزش می دهند. پس از آن این كارشناسان به عنوان مشاور شیردهی اگر امكان آن وجود داشته باشد، از راه صداوسیما و رسانه های گروهی به ترویج این امر مهم می پردازند و اینگونه گام مهمی در جهت ارتقای سلامت جامعه برمی دارند. از طرفی اگر در این زمینه، تبلیغات در جریان فیلم، سریال و برنامه های پرطرفدار پخش شود، بهترین تاثیر را در گسترش فرهنگ شیردهی خواهد داشت و موجب حفظ و تداوم تغذیه با شیر مادر می شود.
**ایرنا: نوزدانی كه با شیر مادر تغذیه می كنند و نوزدانی كه از این نعمت محرومند، وجود دارد؟
***فرهمند: دانشمندان با انجام دادن تحقیقاتی دریافتند كه مقادیر سلول های ماده خاكستری و ماده سفید مغز كودكانی كه تغذیه با شیر مادر داشته اند، بیشتر از كودكانی است كه از شیر خشك استفاده كرده اند. این امر سبب می شود در بیشتر موارد دانش آموزان برتر در رشته های مهم را افرادی تشكیل دهند كه از این ماده مغذی استفاده كردند. همانطور كه گفته شد، استفاده از شیر مادر مانع از ابتلای فرد به بسیاری از بیماری ها در سن های بالاتر می شود. به عنوان نمونه، معضل چاقی كه اكنون به عنوان یك موضوع مهم در جامعه به شمار می رود، در كودكانی كه به مدت كافی از شیر مادر استفاده می كنند، نسبت به آنانی كه از شیر خشك تغذیه كرده اند، كمتر است. این ماده مغذی ابتلا به بیماری هایی نظیر فشار خون، چربی خون و بیماری های قلبی را به تعویق می اندازد و حتی كاهش می دهد. بنابراین، تغذیه با شیر مادر قابل مقایسه با تغذیه كودك با شیر خشك نیست زیرا این شیر از مزیت های این ماده طبیعی و خدادادی برخوردار نیست.
**ایرنا: نظر شما درباره شعار سال جاری تغذیه كه با عنوان «تغذیه با شیر مادر، كلید توسعه پایدار» انتشار یافت، چیست؟
***فرهمند: شعار هفته جهانی تغذیه با شیر مادر سال كنونی این موضوع را بازگو كننده ضرورت توجه انسان ها به این امر مهم است كه تغذیه با شیر مادر به عنوان عنصری كلیدی می تواند از روزهای نخست زندگی زمینه های سلامت و تندرستی را فراهم كند. این شعار تلاش دارد، ارتباط میان تغذیه با شیر مادر و تاب آوری پایدار و از همه مهم تر ارتباط این موضوع را با اهداف توسعه پایدار بیان كند.
در شرایط بسیار ساده، توسعه پایدار، برآورده سازی نیازهای كنونی بدون به خطر انداختن منابع نسل های آینده محسوب می شود. بنابراین تغذیه با شیر مادر یكی از مسیرهای دستیابی به توسعه پایدار است و این ماده مغذی تاثیر مستقیم بر امنیت غذایی، سلامت، توسعه، بقا، دستیابی به بیشترین توان یادگیری و بهره وری اقتصادی دارد. در واقع تغذیه با شیر مادر در مقایسه با تغذیه به شیرخشك به عنوان بهترین روش پایدار زیست محیطی تغذیه ای به شمار می رود و انتخاب این شعار تلنگری است تا بدانیم چگونه به یكدیگر احترام بگذاریم و مراقب سلامت جهانی باشیم.
این شعار علاوه بر اشاره به تاثیر تغذیه با شیر مادر بر توسعه پایدار و فواید جسمی شیر مادر به حفظ روابط عاطفی میان مادر و كودك تاكید دارد. از طرفی به دلیل وجود تركیبات ایمونولوژیك و ریز مغذی كه شامل انواع ویتامین ها و ... در شیر مادر كودك از رشد و نمو بهتری برخوردار خواهد بود.
*گروه اطلاع رسانی(مریم سیدان)
**پژوهشم**9368**2002**9131