رابطه پزشك و بیمار خود جزئی از درمان است، بیماری كه با هزار درد و هزاران دردسر خودش را به مطب و درمانگاه نزد پزشك می‌رساند، انتظار دارد كه پزشك حرف او را بشنود، دردش را بفهمد، با او حرف بزند، آموزش بدهد اما بسیارند پزشكانی كه بی حرف و كلام و معاینه و حتی گاهی بدون اینكه نگاهی به بیمار بیندازد، نسخه می‌نویسند و آزمایش و عكس تجویز می‌كنند.
زندگی مدرن با سرعت سرسام آور تغییراتش نه فقط روی سبك زندگی مردم تاثیر گذاشته وزندگی را ماشینی و تحرك را كم و غذاها را فست فودی كرده است، بلكه حتی روی ارتباطات انسانی و از جمله روابط پزشك و بیمار هم تاثیر گذاشته است.
پزشكان به خصوص پزشكان متخصص بازارشان داغ است، به ویژه آنانكه اسم و رسمی دارند و شهرتی دست و پا كرده‌اند، مطبشان شلوغ است. وقت های شش ماهه و یكساله می‌دهند، بیمارانی از اقصی نقاط كشور به امیدی سراغشان می‌آیند، پس از ماهها انتظار، وارد مطب می‌شوند اما در اندك زمانی بی انكه حرفی و كلامی بین آنها با پزشك رد و بدل شود از مطب بیرون و روانه داروخانه و آزمایشگاه و سی تی اسكن می‌شوند.
**زمان استاندارد معاینه پزشك
معاینه جزو حقوق بیمار است و در تمام دنیا برای آن استانداردهایی تعریف و اجرا می كنند. در كشور ما نیز كه دولت تعیین تعرفه‌های پزشكی را به عهده دارد، همزمان با تعیین تعرفه‌های ویزیت پزشكان، استاندارد زمان معاینه را نیز ابلاغ می‌كنند. مطابق این مصوبه پزشك عمومی 15دقیقه، پزشك متخصص و فوق 20 دقیقه و روانپزشك باید 30 دقیقه برای هر بیمارش وقت بگذارد.
علی شرافتی شهروند تهرانی می‌گوید: پسرم دل درد شدید و حالت تهوع داشت. برای درمان به یكی از درمانگاه‌های خصوصی تهران، رفتیم، اولا پزشك متخصص در درمانگاه نبود، وارد مطب پزشك عمومی كه شدیم، پزشك حتی سرش را هم بالا نكرد، سلام كردیم، جواب نداد، گفتم پسرم دل درد و حالت تهوع دارد، در كمتر از دو دقیقه نسخه را نوشت و از مطب خارج شدیم.
وی میافزاید: در یك مورد دیگر پدرم را كه نیاز به جراحی داشت به یكی از بیمارستانهای خیریه تهران بردم، پزشك جراح بدون اینكه توضیحی بدهد، گفت، پدر شما باید جراحی شود اما قبل از اینكه وقت جراحی بگیرید، 250 هزار تومان به این حساب واریز كنید.
رضا عبدالهی زاده، شهروند دیگر تهرانی می گوید: پدرم دل درد خیلی شدید داشت، او را به درمانگاه یكی از بیمارستانهای وابسته به یكی از سازمانهای عمومی كشور بردیم، پزشك سالخورده‌ای در مطب پشت به ما نشسته بود، بدون سلام و بدون اینكه حتی چهره ما را ببیند. برای یكی دو دقیقه سكوت بین ما حاكم بود و ما سر پا ایستاده بودیم.
وی ادامه می‌دهد: بعد از مدتی سكوت، سلام كردیم و پزشك سالخورده بدون اینكه رویش را برگرداند، گفت «چشه»، گفتیم، پدرم، دل درد دارد، او هم بدون اینكه نگاهی به بیمار بیندازد، نسخه را نوشت و گفت، مریض بعدی.
گر چه پزشكان دلسوز و با اخلاق كم نیستند اما قرارگرفتن در چنین موقعیت هایی برای اكثر ایرانیان آشناست و هر كس می‌تواند، از رفتارهای سرد برخی پزشكان و تجویز نسخه بدون ویزیت و در كمترین زمان ممكن مثال های متعددی بزند، در حالی كه در خاطره تاریخی مردمان این سرزمین پزشكان محرم اسرار و واسطه شفای خداوند بودند و به همین علت، نزد مردم احترام داشتند.
ماجرای رعایت نكردن اخلاق و حقوق بیماران از سوی پزشكان، شاید موضوع جدیدی نباشد. سالهاست وجود دارد اما به نظر می‌رسد حداقل در یكی دو دهه گذشته با تغییر سبك زندگی و تمایل به زندگی مدرن و مرفه،تمایل به كسب درآمد بیشتر از طبابت در پزشكان بیشتر شده است.
كم نیستند، پزشكان متخصص زنانی كه چهار یا پنج مراجعه كننده زن را كنار هم معاینه می‌كنند و ظرف پنج دقیقه برای همه آنان نسخه می‌نویسند تا مریض های بعدی وارد شوند.
كم نیستند، پزشكانی كه بدون كلامی با بیمار بلافاصله دستور ام آر آی و سی تی اسكن می‌دهند، بیمار می‌رود و با صرف هزینه‌های گران و رفت و آمدهای عذاب آور، نتیجه را برای پزشك می‌آورد، نتیجه‌ای به قول اسماعیل اكبری، معاون سابق سلامت وزارت بهداشت در بیش از 80 درصد موارد نتیجه‌ای ندارد، غیر ضروری است و هیچ تاثیری در تشخیص و روند درمان بیمار ندارد.
كم نیستند، پزشكانی كه به علت ندانستن سابقه بیماری فرد یا خانواده اش، تشخیص اشتباه می‌دهند و باعث می‌شوند بیمار درمان نشود و دوباره و باز دوباره به پزشكان دیگری مراجعه كند تا بیماریش تشخیص داده شود و كم نیستند بیمارانی به علت همین اهمال كاری پزشكان زمان مناسب برای درمانشان می‌گذرد، درمان بیمار دیر شروع می‌شود و جان عزیزی از بین می‌رود.
حال باید دید در سالهای اخیر چه اتفاقی افتاده و چه تغییرات رخ داده است كه حداقل گروهی از پزشكان وقتی برای معاینه و حرف زدن با بیمار ندارند، بیماران را از بالا نگاه می كند و شاید دغدغه شان، بیشتر كسب درآمد از طبابت است تا درمان بیماران دردمند.
**پزشك نباید بیش از 4 مریض در ساعت ببیند
علی ماهر، معاون فنی، معاونت درمان وزارت بهداشت می گوید: در مصوبات دولت،استاندارد و زمان مشخصی برای ویزیت پزشكان تعیین شده است كه در تمام كشورهای توسعه یافته رعایت می‌شود و بر اساس این استانداردها هر پزشك نیاید در ساعت بیش از چهار تا شش بیمار ویزیت كند.
وی اضافه می‌كند: اگر پزشكان وقت كافی برای معاینه بیماران نگذارند،حتما مشكلاتی به وحود می‌آید و بسیاری از مواردی كه به شكایت بیمار منجر می‌شود نیز بی توجهی پزشك به معاینه و تشخیص دقیق ناشی می شود.
** وزارت بهداشت: سازمان نظام پزشكی مسئول نظارت بر مطب‌هاست
ماهر می گوید: وزارت بهداشت، سهم زیادی در خدمات سرپایی و ویزیت پزشكان ندارد و بیشتر خدمات بستری را در یبمارستانها به مردم ارائه می كند و بیشتر نظارتهای وزارت بهداشت نیز بر خدمات بستری است و نظارت بر خدمات سرپایی و ویزیت به عهده سازمان نظام پزشكی است.
وی اضافه می‌كند: البته در دولت یازدهم و در قالب طرح تحول سلامت،برای كاهش هزینه های مردم در خدمات ویزیت،كلینیك های ویژه تخصصی راه اندازی شده اند كه در این مراكز به علت ازدحام جمعیت و مراجعه بالای مردم، استاندارد 6 تا 7 دقیقه برای ویزیت هر بیمار رعایت می‌شود و اگر كمتر از این زمان برای ویزیت و معاینه بیمار صرف نشود، پزشك هزینه ویزیت را دریافت نمی‌كند.
این مقام مسئول در وزارت بهداشت می‌گوید: یكی از دلایل اینكه برخی پزشكان متخصص وقت كافی برای ویزیت و معاینه بیماران نمی‌گذارند، تعداد كم متخصصان و تعداد زیاد بیماران است و مجبورند برای اینكه به همه بیماران جواب دهند، برای هر نفر وقت كمتر بگذارند.
وی تاكید می‌كند: با این وجود اگر پزشكان بر خلاف مصوبه دولت، وقت كمی برای بیماران بگذارند، در واقع حقوق آنان را رعایت نكرده و تخلف كرده‌اند اما رسیدگی و نظارت بر این موضوع به عهده سازمان نظام پزشكی است كه مسئول ساماندهی خدمات پزشكی در بخش خصوصی است.
نظام پزشكی: مسئولیت نظارت بر مطبها با وزارت بهداشت است
محسن خلیلی، قائم مقام انتظامی سازمان نظام پزشكی به خبرنگار ایرنا می‌گوید: دستورالعمل زمان استاندارد ویزیت پزشكان را هیئت دولت همزمان با ابلاغ تعرفه‌های پزشكی در اول هر سال اعلام می‌كند و این زمان فقط مربوط به مطب پزشكان در بخش خصوصی نیست و باید در كلینیك های بیمارستانهای آموزشی، درمانی وزارت بهداشت و بیمارستانهای تامین اجتماعی، خیریه و نیروهای مسلح نیز رعایت شود.
وی میافزاید: واقعیت این است كه به علت ازدحام و تعداد بالای بیماران و وقت كم و محدود پزشكان در زمان ویزیت، در بسیاری از مراكز درمانی وقتی كه در مصوبات دولت برای ویزیت بیماران تعیین شده است، رعایت نمی‌شود كه بخشی از آن به علت كمبود پزشكان تخصص و فوق تخصص در كشور است.
خلیلی اضافه می‌كند: برخی پزشكان متخصص مشهور نیز هستند كه متفاضی بالایی دارند و از سراسر كشور برای ویزیت نزد آنها می‌آیند، پزشكانی كه به علت تقاضای بالا مجبورند،نوبت های شش ماهه تا یكساله بدهند.
وی می گوید: تفاضای مراجعه مردم به پزشكان متخصص با ظرفیت و امكانات موجود هماهنگی ندارد، البته برای جبران این كمبود، وزارت بهداشت افزایش ظرفیت تربیت پزشك متخصص را در دستور كار دارد تا زمانی كه بتوانیم یه استاندارد عرضه و تقاضا در خدمات پزشكی برسیم، سالها طول می‌كشد.
**نوبت طولانی یا ویزیت سریع
قائم مقام سازمان نظام پزشكی ادامه می‌دهد: با توجه به ازدحام بیماران در مطب پزشكان، دو راه حل وجود دارد یا باید بیماران كمتری در ساعت ویزیت شود و استانداردهای زمانی رعایت شود كه در این صورت نوبت های شش ماهه باز هم بیشتر می شود یا اینكه پزشك در هر ساعت تعداد مریض بیشتری را ویزیت كند تا بتواند زمان انتظار نوبت را كم كند و به افراد بیشتری در روز پاسخ دهد.
وی درباره اینكه بسیاری از پزشكان بدون صحبت كردن و معاینه بلافاصله آزمایش و عكس تجویز می كنند، توضیح داد: تجویز خدمات تسخیصی و پاراكلینیكی یكی از پروتكل‌های مهم درمانی در سیستم درمانی مدرن امروزی است كه نقش مهمی در تشخیص بیماری دارد و اگر پزشك دستور این خدمات را ندهد و مشكل و شكایتی پیش بیاید در كمیسیون های انتظامی پزشكی محكوم می‌شود.
خلیلی می‌گوید: بخش مهمی از ازدحام بیماران در مطب پزشكان متخصص و فوق تخصص در تهران نیز به خاطر این است كه بسیاری از بیماران بدحال از شهرستانهای دور و نزدیك به امید اینكه نزد بهترین پزشكان بیایند، به تهران می آیند و مطب این پزشكان را شلوغ می كنند.
**30درصد بیماران مطب‌های تهران از شهرستان می‌آیند
وی اضافه می‌كند: بین 30 تا 40 درصد مراجعان به مطب پزشكان متخصص در تهران از شهرستانهای دیگر است كه در بسیاری از موارد پزشكان با تجربه و با صلاحیتی حداقل در شهرهای بزرگ وجود دارند و نیازی به سفر به تهران نیست.
خلیلی می‌گوید: مراحعه انبوه بیماران به تهران ربطی به مشكلات اقتصادی مردم ندارد و این جزئی از فرهنگ ما ایرانیان است كه حاضریم هر چه داریم بفروشیم و برای سلامت عزیزمان هزینه كنیم، شاید آخرین تلاشها نتیجه دهد و خیالمان راحت شود.
قائم مقام سازمان نظام پزشكی راه حل مسئله وقت نگذاشتن پزشكان را فرهنگ سازی در جامعه از طریق رسانه ها می‌داند و می‌گوید: رسانه ها می توانند با فرهنگ سازی، كاری كنند كه تقاضاهای مردم برای مراجعه به پزشك منطقی شود، همه مراجعات به یكسری پزشكان مشهور نباشد و مردم به حقوقشان آشنا شوند.
** آموزش اخلاق برای پزشكان
وی درباره اقدامات سازمان نظام پزشكی برای حل این مسئله توضیح می‌دهد: سازمان نظام پزشكی در همه همایش‌های پزشكی بخشی را برای آموزش اخلاق پزشكی و رعایت حقوق بیماران برگزار می‌كند و به آنان گوشزد می‌كند كه اگر ارتباط بین پزشك و بیمار مناسب باشد، بسیاری از شكایتها و خطاها رخ نمی‌دهد و این به نقع خود پزشكان است.
خلیلی می‌گوید: البته در سالهای اخیر با افزایش تعداد متخصصان این مشكلات كمتر شده است و در بسیاری از رشته های تخصصی مشكل كمبود متخصص نداریم اما بسیاری از بیماران اصرار دارند كه حتما به یك متخصص خاص مشهور مراجعه كنند.
قائم مقام سازمان نظام پزشكی درباره اینكه نظارت بر رعایت حقوق بیماران و زمان كافی ویزیت پزشكان با چه كسی است، می‌گوید: مسلما وظیفه نظارت با وزارت بهداشت است، سازمان نظام پزشكی هیچ ساختار و امكاناتی برای نظارت ندارد، نظارت یك وظیفه حاكمیتی است و سازمان نظام پزشكی فقط به شكایت‌هایی كه از پزشكان می‌شود، رسیدگی می‌كند.
**معاون وزیر: بازرس نداریم، نظارت كنیم
محمد آقاجانی، معاون درمان وزیر بهداشت نیز در این مورد به خبرنگار ایرنا می‌گوید: ویزیت بیماران بیشتر در مطبها و بخش خصوصی انجام می شود، بیش از 80 درصد خدمات سرپایی ویزیت در بخش خصوصی بود و سهم وزارت بهداشت حدود 20 درصد بود كه با ایجاد كلینیك های ویژه تخصصی در طرح تحول سلامت سهم مراكز دولتی در خدمات ویزیت به 32 درصد رسیده و هدفگذاری وزارت بهداشت این است كه به 50 درصد برسد.
معاون وزیر بهداشت میافزاید: نظارت بر درمان به عهده دانشگاه‌های علوم پزشكی است اما تعداد ناظران معاونت‌های درمان دانشگاه‌ها بسیار بسیار محدود است و به طور متوسط در هر دانشگاه سه یا جهار بازرس وجود دارد كه باید بر چند هزار مطب،صدها موسسه پزشكی و دهها بیمارستان نظارت كنند.
آقاجانی می گوید: قبول داریم كه در بسیاری از مراكز وقت كافی برای ویزیت بیماران رعایت نمی شود اما نظارت بر همه این مراكز كار دشواری است، ضمن اینكه چون مجوز مطبها را سازمان نظام پزشكی صادر می كند، اطلاعات كافی از مطبها و مراكز سرپایی در وزارت بهداشت نداریم.
** 3 بازرس برای هزاران مطب
وی اضافه می‌كند: در كلینیك‌های دولتی حقوق بیماران رعایت می‌شود اما ممكن است در بخش خصوصی تخلفاتی اتفاق بیفتد، به هر حال تعداد مطبها و درمانگاه‌ها خیلی زیاد است، در هر معبر و خیابانی تعداد مطب و موسسه پزشكی وجود دارد بنابراین امكان نظارت بر همه این مراكز را نداریم و بهترین كار این است كه خود مردم از كوتاهی یا تخلفی دیدند گزارش كنند.
آقاجانی می‌گوید: راه حل اساسی این است كه زیرساختهای لازم برای تقویت نظارت بر مراكز درمانی ایجاد شود و البته آموزش پزشكی نیز برای رعایت اصول اخلاقی تقویت شود اما در جایی كه در یك استان فقط یك متخصص در یك رشته تخصصی داریم و بار مراجعه به آن پزشك بالاست، چاره جز این نیست كه بپذیریم كه زمان استاندارد رعایت نشود و این امری بدیهی است.
معاون وزیر بهداشت میافزاید: وقتی به مطب یك پزشك چند برابر ظرفیت استاندارد یك روز پزشك مراجعه می‌شود، پزشك چاره‌ای ندارد، جز اینكه به همه پاسخ دهد و البته این به معنی این نیست كه این پزشكان به درمان بیمارانشان بی توجه هستند.
وی اذعان می‌كند كه زیرساختهای خدمات درمانی با نیاز مردم تطبیق ندارد و بسیاری از پزشكان مجبورند برای پاسخ دادن به مردم تا پاسی از شب ویزیت كنند تا صف پشت نوبتی ها كم شود.
**لازم نیست، پزشك همه چیز را توضیح دهد
آقاجانی درباره اینكه چرا پزشكان وقت كافی برای آموزش و توضیح دادن به بیماران ندارند،می‌گوید: دلیلی ندارد كه پزشك همه مسائل را به بیمار توضیح دهد، اخلاق پزشكی حكم می‌كند كه بیماران به اندازه ضرورت درباره بیماری خود بداند و بیش از آن ممكن است باعث یاس و ناامیدی بیمار و تشدید بیماری او شود.
معاون درمان وزیر بهداشت اضافه می‌كند: مصلحت نیست كه پزشك اطلاعات زیادی از بیماری را به بیمار توضیح دهد زیرا افزایش اضطراب در بیمار با وظیفه مقدس پزشكی در تضاد است اما در هر صورت اگر بیماران ببینند كه پزشك در گذاشتن وقت، آموزش و معاینه مضایقه كند، می توانند به معاونت‌های درمان دانشگاه‌های علوم پزشكی و سازمان نظام پزشكی شكایت كنند.
پزشكان متعهد و دلسوز كه پزشكی را تجارت نمی‌دانند كم نیستند، آنان همان كسانی هستند كه هنوز حرمت پزشكی را در چشم مردم نگه داشته‌اند اما هستند، پزشكانی كه در سایه ضعف نظارت و پاسكاری مسئولیت بین وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشكی، پیراهن سفید پزشكی را لكه دار می‌كنند و بیماران و مردم را به زحمت می‌اندازند.
راه اساسی شاید آن طور كه محمد شریعتی، متخصص پزشكی اجتماعی می گوید، اجرای برنامه پزشك خانواده است. به گفته او در این برنامه، هر فرد یك پزشك مسئول دارد كه همه سوابق بیماری و سلامت او را می‌داند و ثبت می‌كند و اگر لازم شد فرد را به پزشك متخصص مناسب معرفی می‌كند تا هم در پیدا كردن پزشك سرگردان نشود و هم هزینه‌های گزاف و بیهوده پرداخت نكند.
به گفته شریعتی، با اجرای برنامه پزشك خانواده دیگر كسی نمی‌تواند با تبلیغات دروغین بگوید، من پنجه طلایی هستم، سیستم سلامت ساماندهی و استاندارد می‌شود و نظام سلامت هم در وزارت بهداشت،هم در سازمان نظام پزشكی و هم دستگاه‌های نظارتی پاسخگو می‌شوند.
اكنون باید دید تا چه زمانی نظام در هم پیچیده و هزار توی سلامت، دارای یك سیستم ساماندهی شده، پاسخگو و منظم می‌شود، تا دیگر در این بازار مكاره حقی از كسی ضایع نشود، مردم كمتر بیمار شوند و اگر مریض شدند، مسیر درمانشان استاندارد باشد.
گزارش از افشین شاعری
اجتمام(5)**3063 ** 1418
تهران-ایرنا- روزگاری پزشكانی داشتیم حكیم، كه گوش شنوایی برای درد دل بیمارشان داشتند، به بیمار دل می‌دادند و با او حرف می‌زدند حالا اما پزشكانی داریم كه ویزیت برخی شان یك دقیقه هم طول نمی‌كشد، بی معاینه و احوالپرسی.
