برگزاري اين جشنواره را جوانان دوستدار ميراث فرهنگي روستاي بالاده از جمله انجمن فرهنگي ' سادوا ' با همراهي و همكاري پايگاه بسيج شهدا و شوراي اسلامي روستا همسو با تحقق شعار اقتصاد مقاومتي برنامه ريزي كردند.
زنان و مردان روستاي بالاده كه از چند روز پيش با كندن حدود نيم تن آلوچه جنگلي براي برگزاري اين جشنواره آماده شده بودند ، در حضور گردشگران و مسئولان ، آلوچه ها را با پختن بر روي آتش تهيه شده از هيزم تبديل به رب كردند.
زنان روستايي كه بيشترين نقش را در فراوري محصول بر عهده داشتند ، گردشگران و جوانان حاضر را با نحوه و مراحل پخت هلي ترشي آشنا كردند.
آلوچه هايي كه تبديل به رب شد ، از يك هفته پيش توسط مردان و زنان روستاي بالاده از درختان خودرو جنگل اطراف جمع آوري شده بود و پيش از آن كه به مرحله پخت برسد ، در چند مرحله شسته شد .
زنان بالاده پس از اين مرحله ، آلوچه ها را در چندين ديگ بزرگ به مدت حدود يك ساعت پختند تا پوست و گوشت آن نرم شده و براحتي از هسته جدا گردد.
كار جدا كردن هسته را مردان و زنان با هم به روش سائيدن آلوچه پخته شده در صافي هاي فلزي انجام دادند . در اين محله علاوه بر هسته ، پوسته آلوچه نيز از آن جدا و قسمت گوشتي نيم پز آن در ديگ هاي جداگانه اي براي تهيه رب يا ترشي روي آتش قرار گرفت .
دومين مرحله پخت آلوچه كه آن را به رب تبديل مي كند ، مهم ترين و حساس ترين مرحله بود و براي اين كار يك يا دو نفر به عنوان سرآشپز بر نحوه و ميزان پخت و كم و زياد كردن آتش زير آن نظارت داشتند .
اين مرحله بيش از دو ساعت به درازا كشيد و پس از آن رب خوش رنگ آلوچه آماده شد، ربي كه به اعتقاد زنان مناطق ييلاقي مازندران علاوه بر مصرف به عنوان چاشني ، داراي خواص درماني نيز است .
زنان بالاده ده ترشي ها را در بسته هاي نيم و يك كيلويي جداسازي كردند تا بخشي را به عنوان سوغاتي به شركت كنندگان هديه كرده و بخش ديگري از آن را بفروشند.
در پايان اين جشنواره تمامي حدود 200 كيلوگرم رب آلوچه هديه داده شده و يا فروخته شد.
** جشنواره غير دولتي
يكي از نكات قابل توجه در برگزاري اين جشنواره فرهنگي - اقتصادي ، خودجوش بودن آن بود كه هيچ نهاد دولتي يا غير دولتي در برگزاري آن نقشي نداشت ، موضوعي كه براي معاون اداره كل ميراث فرهنگي ، گردشگري و صنايع دستي مازندران هم جالب توجه بود .
سيدرحيم موسوي در آئين آغازين اين جشنواره گفت : بسيار خوشحالم از بابت برگزاري اين جشنواره كه با استقلال و بدون وابستگي به نهادهاي دولتي يا غيردولتي برگزار شده است.
وي افزود : برگزاري اين گونه جشنواره ها اگر چه داراي محتواي فرهنگي است و مي تواند ميراث گذشتگان را به نسل جديد منتقل كند ، ولي در عين حال جنبه اقتصادي هم دارد .
موسوي به شعار اقتصادي مقاومتي ، اقدام و عمل در سال جاري اشاره كرد و گفت : جشنواره هلي ترشي در واقع نمود واقعي تحقق اين شعار است و نشان مي دهد كه كشور ما براي تحقق شعار اقتصاد مقاومتي از چه ظرفيت بي بديلي برخوردار است.
او افزود : زنان و مردان سخت گوش روستاي بالاده و همچنين ديگر مناطق ييلاقي و كوهستاني مازندران كه به نعمت هاي خدادادي مانند آلوچه وحشي دسترسي دارند ، با برگزاري اين جشنواره نشان داده اند كه اهل اقدام و عمل هستند و مي توانند پشتوانه خوبي براي تحقق شعار اقتصاد مقاومتي باشند.
وي از روستاها به عنوان خاستگاه اصلي خرده فرهنگ ها ياد كرد و گفت : مردم روستاها بويژه در مازندران همواره براي انجام هر كاري چه اقتصادي و چه غير اقتصادي يك بسته فرهنگي تعريف شده هم دارند و ما امروز در كنار پخت هلي ترشي كه مي تواند محل كسب درآمد براي روستاييان باشد ، با آداب و رسومي آشنا مي شويم كه در واقع بسته فرهنگي براي فراوري اين محصول محسوب مي شود .
معاون فرماندار ساري هم در اين آئين براي حاضران به زبان مازندراني صحبت كرد و گفت : برگزاري اين گونه جشنواره ها و برنامه ها فرصت خوبي براي اشاعه نشاط و شادابي در جامعه است.
حسن زاده افزود : روستاهاي مازندران خوشبختانه بهترين فضا را براي اجراي برنامه هاي فرهنگي همراه با تفريح و نشاط دارند و لازم است مسئولان دستگاههاي متولي اين موضوع را به صورت جدي مورد توجه قرار دهند .
وي با اشاره به اين كه امروز افسردگي به عنوان بيماري قرن تار و پود سلامتي جوامع را به خطر انداخته است ، گفت : همه محققان و صاحب نظران بر اين نكته اتفاق نظر دارند كه طبيعت مي تواند بهترين درمان براي اين بيماري خاموش باشد و روستاهاي مازندران هم بويژه در مناطق ييلاقي و كوهستاني بكرترين طبيعت را براي اين منظور دارند .
حسن زاده ظرفيت هاي روستاهاي اين مناطق را براي گردشگري در زمينه هاي مختلف از جمله گردشگري سلامت ، طبيعت گردي ، بوم گردي ، گردشگري ورزشي و ديگر جنبه ها بي بديل توصيف كرد و افزود : مهم ترين دغدغه اما در اين مورد حفظ محيط زيست و طبيعت است كه بايد قبل از انجام هر كاري مورد توجه جدي قرار گيرد.
او ادامه داد : برگزاري جشنواره هايي مانند هلي ترشي و اجراي برنامه هاي فرهنگي و ورزشي ديگر در كنار آن علاوه بر ايجاد نشاط و شادابي مي تواند از بسياري از معضلات اجتماعي از جمله اعتياد و طلاق جلوگيري كند .
بخشدار چهاردانگه هم در اين آئين گزارشي از ظرفيت هاي منطقه به حاضران ارائه و ابراز اميدواري كرد كه اينگونه برنامه هاي فرهنگي با هدف احياء سنت ها و فرهنگ هاي فراموش شده منطقه بيشتر مورد توجه قرار گيرد.
اميني يكي از مشكلات موجود در منطقه را راه دسترسي و كمبود بعضي از امكانات زيرساختي دانست و افزود : خوشبختانه در دولت تدبير و اميد توجه به اين مناطق جدي تر شده و تنها بابت رينگ كردن شبكه برق منطقه 10 ميليارد ريال اختصاص يافته است.
وي ادامه داد : براي راهها نيز با وجود مشكلات و نقدينگي كم دولت ، اعتيار خوبي در نظر گرفته شده است كه اميدواريم بزودي مشكلات اين بخش هم رفع شد.
اميني با تشريح وضعيت اين منطقه كوهستاني تا پيش از پيروزي انقلاب اسلامي كه حتي راه دسترسي براي بسياري از روستاها وجود نداشت ، گفت : ولي خوشبختانه هم اكنون در مرحله اي قرار داريم كه طرح هادي براي همه روستاها ابلاغ شده است و چهره روستاهاي منطقه در حال تغيير است .
** برنامه هاي جنبي
در حالي كه زنان و مردان روستاي بالاده در حال پخت هلي ترشي بودند ، برنامه هاي فرهنگي جنبي براي شركت كنندگان و گردشگران در در نظر گرفته شده بود تا جشنواره در طبيعت بكر منطقه ، دستاورد فرهنگي هم در پي داشته باشد.
شعر خواني و دكلمه دو برنامه جبني بود كه توسط دو تن از بانوان منطقه اجرا شد . همچنين در اين مراسم از سيدمحمد ساداتي قهرمان كشتي ساحلي نيز تجليل شد.
گردشگران و حاضران در اين جشنواره از موسيقي هم بي نصيب نماندند و به نواي كمانچه كاوه كاردگر و آواز يكي از خوانندگان محلي منطقه گوش دادند.
اگر چه بانوان بالاده به خاطر پخت هلي ترشي ، روز پركاري داشتند ، ولي خستگي ناشي از اين كار فرساينده سبب نشد تا ميهمان نوازي خاص مناطق ييلاقي و كوهستاني مازندران را فراموش كنند.
ميهمانان جشنواره در اين مراسم با نان و آش محلي كه به آن ' دو پتي ' ( آش دوغ پخته) گفته مي شود ، پذيرايي شدند.
دوپتي از دوغ ، برنج و سبزي هاي وحشي و جنگلي و همچنين بعضي از سبزي هاي كاشته شده در باغچه روستاييان به همراه كدو و گاهي سيب زميني و همچنين بنشن از جمله نخود درست مي شود و سيرداغ و نعنا داغ هم براي معطر و تزئين كردن آن به كار مي رود.
سنتي ترين نوع دوپتي در مناطق ييلاقي شهرستان ساري آشي است كه با دوغ گوسفندي يا گاوي ترش شده به همراه مقدار زيادي سبزي هاي وحشي در فصل بهار درست مي شود و معمولا در آن از سيب زميني و بنشن استفاده نمي كنند.
** هلي ترشي از چاشني تا دارو
رب آلوچه جنگلي يا هلي ترشي از قديم الايام چاشني غذاهاي بومي مازندران بود و علاوه بر اين به اعتقاد افراد سالخورده منطقه ، كاربرد دارويي هم داشت .
يكي از موارد استفاده دارويي از اين رب براي درمان آفت دهان و بعضي از زخم هاست كه همچنان هم در منطقه كاربرد دارد.
آلوچه هاي وحشي ترش مزه ، محصول درختان خودروي جنگلي يا باغي در مناطق كوهستاني و ييلاقي
مازندران بويژه در بخش چهاردانگه و دودانگه ساري ، هزاجريب نكا و يانسر بهشهر است .
ساكنان روستاهاي اين مناطق همه ساله از اواخر تير تا اواخر مهر اين محصول خدادادي را جمع آوري كرده و با آن ترشي درست مي كنند.
ازگيل وحشي يا ' كندس ' و گلابي وحشي يا ' تلكا ' هم ميوه هاي جنگلي مناطق ييلاقي مازندران است كه زنان اين مناطق از آنها ترشي و لواشك درست مي كنند.
روستاي بالاده از روستاهاي ييلاقي و كوهستاني مازندران در بخش چهاردانگه شهرستان ساري است كه 15 خانوار جمعيت و ساكن دائمي دارد ، ولي ساكنان آن در فصل تابستان و گردشگري به 400 خانوار افزايش مي يابد.
اين روستا در 120 كيلومتري شهر ساري واقع است . راه دسترسي به اين روستا هم جاده ساري - كياسر - سمنان است .
مازندران براساس آمارهاي ارائه شده از سوي اداره كل ميراث فرهنگي ، گردشگري و صنايع دستي بيش از يكصد نوع غذا ، دسر و دمنوش محلي شناسايي شده ، دارد كه تاكنون از اين تعداد دو دمنوش گل گاوزبان و عرق بهار نارنج در ميراث معنوي ثبت شده است .
برگزاري جشنواره هاي بومي و محلي براساس نوع توليدات هر منطقه از اواخر سال گذشته درمازندران رونق گرفته است كه برگزاري جشنواره نيشكر روستاي ريكنده و تمشك روستاي سيف كتي از آن جمله است .
7330/1654
ساري - ايرنا - نخستين جشنواره ' هلي ترشي ' ( رب آلوچه جنگلي) مازندران روز جمعه با حضور جمعي از گردشگران ، مسئولان استاني و محلي و اهالي روستاي ' بالاده ' شهرستان ساري در اين روستا برگزار شد.
