اهالي شهرستان سردشت در جنوب آذربايجان غربي در جامعه مصرفي كنوني به راحتي مي توانند مايحتاج خود را بدون مراجعه به مراكز خريد و تنها از باغچه خانه خود تهيه كنند و به پختن غذاهايي همچون دوكليو، كلانه، پرپره به ترش و گيپه بپردازند.
يكي از اين آداب و رسوم نيكويي كه ريشه در اعتقادات و باور مردم سهرستان سردشت دارد، دور هم نشيني به بهانه هاي گوناگون است و براي اين دور هم نشيني خوردن غذاهايي همچون دوكليو، كلانه، پرپره به ترش و گيپه بهانه مي كنند و فارغ از قيل و قال جهان سرعت و ارتباط هاي مجازي امروزي، ياد ارتباطات ميانفردي گذشته را همچنان زنده نگنه مي دارند.
گردهمايي اهالي اين شهرستان در شرايطي اتفاق مي افتد كه فردي بخواهد شادي خود را كه حاصل از موفقيت در مرحله اي از زندگي يا نزديكانش است، با ديگران تقسيم كند و اقدام به دادن سور و مهماني با اين نوع غذاهاي محلي مي كند.
غذايي كه هر كسي از عهده تهيه آن برنمي آيد و تنها زنان ميانسال و يا با تجربه در گوشه اي از باغ يا حياط مي نشينند و هر كدام گوشه اي از كار را مي گيرند و بانواني كه رنج سختي و مشقت دوران گذشته بر سر آنها سنگيني مي كند.
بانوان جوانتر كه مي خواهند كدبانويي بياموزند، انگاري كه مي گويند ما آماده پذيرش زندگي مشترك هستيم جارو به دست، محل را براي پخت كلانه ها يكي از اين نوع غذاهاي محلي آماده مي كنند و زيراندازي بزرگ پهن مي كنند تا آرد تهيه اين غذا روي زمين نريزد چون معتقدند كه اين رزق با ارزش بركت خداست و بايد حرمتش را نگه داشت هر چند كه بزرگترها مقداري از خمير و نان را براي جانداراني كوچك مثل مورچه ها در محل به جاي مي گذارند.
پنه و تيروك (وسيله اي كه خمير روي آن پهن مي شود)، ساج (كه كلانه روي آن پخته مي شود)، مقداري پياز سبز محلي، آرد، خمير و مكاني تميز ابزارها و ملزومات مورد نياز تهيه كلانه است.
آتش زير ساج معمولا از تنه و شاخ و برگ درخت تامين مي شود ولي اداره منابع طبيعي سردشت چند سالي است اقدام به توزيع سوخت فسيلي و ابزارهاي لازم در بين روستاييان جنگل نشين كرده است تا با اصلاح الگوي مصرف انرژي، به حفاظت از عرصه هاي جنگلي منطقه بپردازد.
خمير كلانه متشكل از آرد و آب را يكي از زنان از قبل آماده مي كند كه در اصطلاح محلي به آن شيلين مي گويند.
هه نگوتك خمير گرد شده تقريبا 100 گرمي را يكي پس از ديگري روي زيراندازي تميز كه قبلا مقداري آرد به آن زده اند قرار مي دهند و پهن كردن آرد بيشتر به خاطر اين است تا در زمان پخت خمير راحت تر از روي زيرانداز جدا شود.
در فرايند پخت كلانه يكي ديگر از بانوان روي پنه و تيروك، چونه هاي خمير را به اندازه اي كه نه كلفت باشد و نه آن قدر كه كلانه را بسوزاند، پهن مي كند و تحويل زن ديگري براي ريختن پياز در لاي خمير پهن شده مي دهد.
اين بانو نيز كه بايستي مهارت داشته و باتجربه باشد، مقداري پياز خرد شده را به اندازه اي مي ريزد كه خوشمزگي كلانه همزمان با پخت خمير بر روي ساج حفظ شود تا پس از پخت، ميهمانان نيز كلانه با دست خود ميل كنند.
در آخرين مرحله پخت اين غذاي محلي ساده، كلانه روي ساج داغ شده و پيازهاي سبز خرد شده لاي خمير به همراه خمير مي پزد.
در اين مرحله بانويي كه مسئول پخت كلانه است، در زمان هاي مقرر اقدام به برگردان كلانه ها بر روي ساج مي كند تا هر دو طرف آن بپزد و در نهايت كلانه هاي پخته و آماده شده را روي سفره ديگري براي سرد شدن مي گذارد.
اين كلانه هاي ساده وسيله پذيرايي در ميهماني هاي اهالي كرد زبان شهرستان سردشت در ماههاي گرم سال است و ميهمان و ميزبان هر طوري كه دلش بخواهد، كلانه خودش را مي خورد.
برخي دوست دارند كه كلانه سرد شده را بخورند و عده اي ديگر نيز داغ آن را مي پسندند و تعدادي ديگر نيز دوست دارند آن را داخل كره محلي انداخته و با طعم روغن محلي نوش جان كنند.
همراه با اين كلانه ها نيز عده اي دوشاب محلي را كه از انگور سياه، انگور سفيد، سيب، توت سفيد تهيه شده است، به همراه دوغ ترش محلي مصرف مي كنند.
در برخي مهماني ها تعداد كلانه هاي پخته شده به اين روش ممكن است به 200 يا 300 عدد برسد و بدين ترتيب براي درست كردن اين مقدار حدود يك گوني آرد لازم است و بانوان نيز براي تهيه آن از عصر شروع مي كنند و تا اوايل تاريك شدن هوا درست كردن كلانه ها ادامه مي يابد.
اگر تنها يك غذا مي تواند در دنياي امروزي كه از سر تا پا با عجله نوع بشر آميخته، انسان ها را دور هم جمع كند، بايد آن را بهانه كرد و با تقويت فرهنگ تهيه غذاهاي بومي مراودات و سنت هاي اجتماعي را حفظ كرد.
با زنده كردن آداب و رسوم شهرستان در زمينه هاي فرهنگي، اجتماعي و تبليغ آن در رسانه هاي ارتباط جمعي، مي توان گامي كوچك هم در جذب گردشگران برداشت.
گزارش از: آرام ظاهري
1905
مهاباد- ايرنا- شهروندان سردشتي در زمانه اي كه گسيختگي در روابط ميانفردي و خانوادگي بيداد مي كند، هنوز هم پايبند رسومي هستند كه جمع كثيري از اعضاي خانواده بزرگتر را دور هم جمع مي كند و به بهانه هاي مختلف دور هم جمع مي شوند حتي اگر اين گردهمايي به مناسبت و بهانه صرف يك نوع غذاي محلي باشد.
