انبوه مشكلات خبررسانی و خبرنگاران در قطب دوم رسانه ای كشور

این مهم نه تنها با توجه به 'روز خبرنگار' ضروری است بلكه از آن جهت اهمیت می یابد كه توسعه روزافزون نقش موثر رسانه ها و عنصر اصلی این حوزه یعنی 'خبر و خبرنگار' در تحول ابعاد مختلف زندگی اجتماعی به واقعیتی غیرقابل كتمان مبدل شده است.
تا پیش از قرن بیستم عمده ملاك سنجش قدرت جوامع مختلف توان نظامی و ابزار جنگی و سخت افزاری آنها بود، اما رفته رفته با بسط و توسعه نقش ابداعات فناورانه و تسلط ابزارهای تكنولوژیك بر زندگی بشر به خصوص در عرصه ارتباطات، هم اینك در دومین دهه قرن بیست و یكم قدرت ملی، منطقه ای و بین المللی دولتها و ملتها به شدت متاثر از توان و ابزار اطلاع رسانی آنها و تولیدات و نرم افزارهای فرهنگی و رسانه ای شده است.
در این چارچوب جلب و اغناء افكار عمومی آن هم از طریق رسانه و تولیدات خبرنگاران در قالب خبر، تحلیل و گزارش واقعیتی سهمگین و غیرقابل گذشت می نماید.
بر این اساس نقش رسانه و عنصر اصلی آن یعنی خبرنگار در تحولات و توسعه فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی به باوری همگانی تبدیل شده لذا باید پذیرفت رسانه قدرتمندترین ابزار نرم در دنیای امروز است.
در این میان ماهیت فرهنگی انقلاب اسلامی به عنوان یكی از بزرگترین پدیده های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی جهان معاصر و نظام جمهوری اسلامی ایران به عنوان بستر تبلور، تداوم و شكوفایی این ماهیت، به میزان زیادی به قدرت نرم و عمده ترین ابزار آن یعنی رسانه گره خورده است.
به همین خاطر در طول چهار دهه گذشته رسانه و ارتباطات در ایران در ابعاد كمی و كیفی حوزه های آموزشی، ابزاری و حرفه ای توسعه چشمگیری یافته و در این میان خراسان رضوی به عنوان دومین قطب رسانه ای كشور شاهد تجارب و تحولاتی قابل توجه و نیازمند طرح و نقد است كه می تواند به عنوان نمونه و الگو در سطح ملی مورد توجه قرار گیرد.
در همین چارچوب معاون فرهنگی اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی، رئیس اداره مطبوعات این اداره كل، نایب رئیس خانه مطبوعات خراسان رضوی، معاون سردبیر روزنامه خراسان، مدیرمسئول هفته نامه نخست، یكی از سردبیران روزنامه شهرآرا و جمعی دیگر از فعالان عرصه رسانه خراسان رضوی در میزگرد ایرنا در مشهد حضور یافته و به بحث و تبادل نظر پرداختند.

* رسانه در خراسان رضوی
خراسان رضوی و مشهدالرضا(ع) دومین كلانشهر مذهبی جهان( بعد ازمكه از لحاظ پذیرش زائر) و پایتخت معنوی ایران، همیشه مركز رویدادهای ملی بوده و به تناسب حجم و اهمیت این رخدادها، لزوم اطلاع رسانی گسترده آنها سبب شكل گیری شبكه ای بزرگ و حرفه ای از رسانه ها، خبرنگاران و دست اندركاران امور ارتباطات در حد و اندازه دومین قطب مطبوعاتی و خبری كشور شده است.
هم اینك استان خراسان رضوی دارای 14 روزنامه، هفته نامه و فصلنامه و 14 پایگاه خبری دارای مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است كه رویكرد عمده اخبار منتشره در آنها ملی است.
این جایگاه سبب شده تا عمده مسائل و مشكلاتی كه خبرنگاران در عرصه فعالیت حرفه ای خود با آن دست به گریبان هستند در خراسان رضوی و به ویژه مشهد كاملا ملموس و قابل بررسی باشد و به همین لحاظ به عنوان نمونه ای قابل تسری به كل كشور واجد ارزش طرح، بررسی و ارائه راهكار برای این قشر در گستره ملی تلقی شود.

* رسانه های خراسان موفق در جلب اعتماد افكار عمومی
معاون فرهنگی اداره كل فرهنگ و ارشاد خراسان رضوی در میزگرد ایرنا در مشهد گفت: تاثیرگذاری رسانه در این استان با توجه به شرایط منطقه ای نسبت به گذشته رشد قابل توجهی كرده و خبرنگاران فعال این خطه توانسته اند اعتماد افكار عمومی را جلب كنند.
یوسف امینی افزود: بر این اساس می توان نقش و تاثیر فعالیت رسانه ای را در توسعه بخشهای فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی به راحتی لمس كرد لذا هم اینك در خراسان رضوی رسانه به عنوان ابزاری قدرتمند مورد توجه همگان است.
وی ادامه داد: جایگاه كنونی خراسان رضوی به لحاظ تعداد خبرنگاران، انتشار روزنامه های رسمی، پایگاههای خبری، جراید و روزنامه های محلی در سطح كشور منحصر به فرد است.
معاون فرهنگی اداره كل فرهنگ و ارشاد خراسان رضوی گفت: رسانه ها اعم از مطبوعات و خبرگزاریها در این استان بخاطر سابقه و غنای فرهنگی این خطه در مقایسه با دیگر استانها از جایگاهی بالاتر به لحاظ كمیت و كیفیت اطلاع رسانی برخوردارند.
وی افزود: خراسان رضوی و مشهد بعد از تهران تنها استان در كشور است كه روزانه سه روزنامه رسمی منتشر می كند و گستره نشر و پخش دو روزنامه آن ملی است لذا بطورهمزمان در تهران نیز چاپ می شوند.
امینی با بیان اینكه خراسان رضوی به لحاظ تعداد خبرگزاریهای فعال نیز جزو سه استان برتر كشور است، اظهار كرد: با وجود نقش مهم و تاثیرگذاری روزافزون رسانه ها، خبرنگاران این عرصه دغدغه های زیادی به لحاظ معیشتی و حرفه ای دارند كه روند رسیدگی به آنها بسیار كند پیش می رود.

* ضرورت تعامل خبرنگاران با روابط عمومی ها
مدیر خانه مطبوعات خراسان رضوی نیز در این رابطه اظهار كرد: این خانه در بیش از دو سال گذشته تلاش كرده در جهت خدمات دهی به خبرنگاران و فعالان رسانه ای استان كه با وجود دشواری ها و حساسیت های كاری دارای تنگناهای و مشكلات عدیده ای هستند، گام بردارد.
مجتبی نوریان افزود: در این مدت در حوزه خدمات رفاهی، ارائه و ارتقای آموزش های این حوزه ، برنامه های تفریحی و فرهنگی ، حمایت از حقوق خبرنگاران در صحنه های مختلف ارائه شده و با همه كمبودها و تنگناها تلاش شده سطح و دامنه پوشش این برنامه ها روز به روز با كمك فعالان این عرصه و نیز مسوولان استان بهبود یابد.
وی یكی از مشكلات حوزه خبر را نداشتن تعامل برخی روابط عمومی ها با خبرنگاران دانست و گفت: برخی از مسئولان روابط عمومی عنوان می كنند كه اگر ما فعالیت نداشته باشیم روزنامه ها كامل نمی شوند.
مدیر خانه مطبوعات خراسان رضوی اظهار كرد: متاسفانه دید مثبتی در بین روابط عمومی های این استان وجود ندارد و این موضوع باعث به وجود آمدن مشكلات بسیار شده است.

* امنیت شغلی و خودسانسوری خبرنگاران
نایب رئیس خانه مطبوعات خراسان رضوی نیز گفت: فقدان امنیت شغلی به لحاظ مالی و حرفه ای از عمده ترین مشكلات فعالان عرصه خبر و خبرنگاری است.
علی هاشمی افزود: بیشتر خبرنگاران با قراردادهای حق تالیفی در مطبوعات و خبرگزاریها مشغول فعالیت هستند لذا بعضا زیر پوشش خدمات بیمه نیستند و از این طریق حقوق آنها تضییع می شود.
وی ادامه داد: از سوی دیگر بیان همه مطالب در روزنامه ها و خبرگزاریها، مدیران نهادهای مختلف را به چالش می كشد و آنان را نسبت به انتشار برخی اخبار شاكی می كند.
نایب رئیس خانه مطبوعات خراسان رضوی گفت: همین امر بعضا منجر به خودسانسوری از سوی خبرنگارن می شود لذا آزادی عمل و حتی امنیت شغلی آنان را متزلزل می كند.

* موازی كاری در اطلاع رسانی آسیبی جدی است
وی ادامه داد: موازی كاری تشكیلات روابط عمومی دستگاههای اجرایی و نهادهای غیردولتی با انتشار مستقیم اخبار و رویدادها باعث ایراد آسیب به حرفه خبرنگاری و رسالت خبرنگاران شده است.
هاشمی افزود: روابط عمومی هر دستگاه اجرایی اقدام به راه اندازی یك پایگاه اطلاع رسانی در سایت اختصاصی آن دستگاه كرده و با جذب برخی خبرنگاران اقدام به تولید خبر درباره وقایع و رویدادهای خبری مجموعه خود می كنند.
وی ادامه داد: اخباری كه در پایگاههای اطلاع رسانی دستگاههای اجرایی منتشر می شوند یك سویه و در راستای منافع سازمانی است لذا بازخورد نتیجه بخش برای مردم و جامعه ندارند و همین باعث ایجاد خلاء در كار رسانه ای می شود.
نایب رئیس خانه مطبوعات خراسان رضوی گفت: با این حال به رغم وجود مشكلات زیاد، اكثریت قاطع خبرنگاران قداست حرفه خود را پاس داشته و با طرح مشكلات شهروندان دستگاهها را ملزم به پاسخگویی می كنند.
* محدودیت در تهیه خبر
مدیرمسئول هفته نامه نخست كه در سطح استان خراسان رضوی منتشر می شود نیز در این میزگرد گفت: باید خبرنگاران همه رسانه ها در پوشش رویدادها فعال باشند و نباید از ورود برخی خبرنگاران در برنامه خبری ممانعت شود.
علی خسروشاهی افزود: مشهد پایگاه برخی جریانهای عمده سیاسی و مكان رویدادهای خبری تاثیرگذار است اما بعضا از ورود خبرنگاران به ظاهر ناهماهنگ، به برنامه های خبری منتسب به یك جریان خاص سیاسی جلوگیری می شود.
وی همچنین به برخی رفتارهای ناشایست با خبرنگاران در برنامه های خبری اشاره و بیان كرد: بعضا خود خبرنگاران در بروز چنین رفتارهایی مقصر هستند زیرا شئونات لازم را رعایت نمی كنند كه این مساله رسالت اصلی خبرنگاری را تحت الشعاع قرار می دهد.

* طرح كمرنگ مشكلات استانی در رسانه های محلی
مدیرمسئول هفته نامه نخست در ادامه گفت: مشهد در طول سال همیشه میزبان شمار زیادی از همایشهای ملی و بین المللی و نیز سفر و حضور وزرا و مدیران ارشد دستگاهها است لذا تیتر یكم اغلب روزنامه ها و خبرگزاریها خراسان رضوی متمركز بر مسائل ملی است و كمتر به مسائل استانی پرداخته می شود.
خسروشاهی افزود: مظلومیت مسائل استانی در تیتر یك روزنامه ها، جراید و خبرگزاریهای خراسان باعث می شود دغدغه های محلی، روستایی و شهری این خطه كمتر مورد توجه قرار می گیرد.
وی ادامه داد: این مساله باید از سوی دست اندركاران حوزه رسانه مورد توجه قرار گرفته و راهكاری برای آن اندیشیده شود.

* محدودیت منابع خبری، رواج شایعات، خبرنگاران غیر حرفه ای
خبرنگار باسابقه ایرنای خراسان رضوی نیز در این میزگرد گفت: اخبار غیررسمی و بازار داغ شایعات یكی از چالشهای حوزه خبر است كه فعالیت گسترده شبكه های مجازی به شدت به آن دامن زده است.
فاطمه یوسفی افزود: این چالش بخاطر سرعت عمل نداشتن رسانه های رسمی در انتشار اخبار، عملا قوت می یابد لذا اگر اطلاع رسانی توسط رسانه ها و سایتهای خبری رسمی به موقع انجام شود پخش اخبار در شبكه های اجتماعی نیز متاثر از آن جهت صحیح می یابد بر مبنای درست و صحیح استوار می شود.
وی ادامه داد : در چنین شرایطی، محدودیت در اطلاع رسانی سریع و شفاف از سوی منابع خبری و رغبت نداشتن مسئولان به ارائه فوری اطلاعات، به شایعات دامن می زند.
این خبرنگار و مدرس روزنامه نگاری گفت: در این میان فقدان تخصص و توجیه برخی مسئولان دوایر روابط عمومی نسبت به وظایف اصلی خود در هماهنگی و برقراری ارتباط فوری میان رسانه و مدیران دستگاهها، این چالش را تشدید می كند.
وی تمایل بیش از حد و بعضا افراطی تشكیلات روابط عمومی در انتقال و انتشار مدیریت شده اطلاعات را یادآور شد و افزود: بسیاری از سازمانها و دستگاهها با ایجاد پایگاههای خبری و سایت اینترنتی اقدام به نشر اخبار در چارچوبهای مد نظر خود كرده و دامنه دسترسی رسانه ها به اطلاعات مجموعه را محدود كرده اند.
یوسفی ادامه داد: اغلب این سازمانها می خواهند اخبار را مدیریت شده منتشر كنند و به همین خاطر عملا رسانه را در حكم روابط عمومی و یا بخشی از نهاد زیرمجموعه خود تلقی می كنند.
وی از معضلی با عنوان 'ورود خبرنگاران غیرحرفه ای به عرصه رسانه' نام برد و و بیان كرد: در سالهای اخیر شاهد ورود بی رویه افرادی به حوزه رسانه با عنوان خبرنگار و روزنامه نگار هستیم كه آموزشها و تجارب لازم را كسب نكرده اند.
این خبرنگار و مدرس روزنامه نگاری گفت: حتی آموزشهایی كه در برخی مراكز به عنوان تربیت خبرنگار ارائه می شود سطح كیفی مناسبی ندارند لذا افرادی كه از این مراكز دانش آموخته می شوند در عمل تخصص و آموزش مناسب را دریافت نكرده اند.
وی در خصوص آسیب ناشی از این مساله افزود: چنین افرادی در كسوت خبرنگار فقط به دریافت اطلاعات روتین اكتفا كرده لذا از عمق و تاثیر كار اطلاع رسانی غفلت می كنند.
یوسفی ادامه داد: خبرنگار غیرحرفه ای و فاقد تخصص لازم بعضا بسیاری از حد و مرزها همچون منافع و مصالح جامعه و یا حیثیت و آبروی افراد را نادیده می گیرد و در واقع اخلاق حرفه ای را زیر پا می گذارند.
وی معتقد است: فقدان امنیت شغلی و تثبیت موقعیت كاری خبرنگاران از مسائلی است كه موجب شده عموما افراد متخصص و حرفه ای این حوزه، اتكا اقتصادی و كسب درآمد خود را بر روی دیگر بخشها قرار داده و خبرنگاری را به عنوان شغل دوم انجام دهند.
او گفت: همین تنگنا، زمینه ورود افراد علاقه مند اما فاقد تجربه، تخصص و مهارتهای لازم را به عرصه خبرنگاری و فعالیت رسانه ای رقم زده است.

* لزوم حمایت درون سازمانی از خبرنگار
یكی از پیشكسوتان حوزه خبر و اطلاع رسانی خراسان رضوی نیزگفت: باید حمایت مدیران مطبوعات از خبرنگاران و فعالیت حرفه ای آنان افزایش یابد.
غلامرضا بنی اسدی افزود: خبرنگار، سردبیر و مدیرمسئول در عرصه رسانه شبیه انگشتان یك دست هستند كه باید با یكدیگر هماهنگ باشند تا بتوانند به بهترین شكل ممكن نقش آفرینی كنند.
وی ادامه داد: بسیاری از مولفه‌ های خبر به درك و فهم خبرنگار باز می ‌گردد اما برخی رسانه ها، خبر را آن چیزی می‌ دانند كه باید توسط خود آنان مخابره شود.
این خبرنگار پیشكوست خراسانی گفت: اینگونه اخبار كاركرد رسانه ای ندارند و در واقع از قدرت تاثیرگذاری مناسب برخوردار نیستند.
وی افزود: در مجموع باید شرایط توسط همه ارگانها و نیز مدیران رسانه بگونه ای شود كه خبرنگار بتواند رسالت اصلی خود را انجام دهد.

* نگاه شهرستانی در حوزه خبر باید از بین برود
سردبیر صفحه ورزشی روزنامه شهرآرا نیز در این میزگرد گفت: متاسفانه هم اكنون نگاه شهرستانی در حوزه خبر حاكم است ، هرچند كه خراسان رضوی بعد از تهران به عنوان دومین پایگاه خبری كشور محسوب می شود اما نگاه از بالا به پایین برخی از مسئولان در تهران در بسیاری از حوزه ها دیده می شود.
حمید معصومیان حوزه خبرنگاری و روزنامه نگاری را یك حوزه بی در و پیكر دانست و تصریح كرد: باید برای فعالیت در رسانه ها حداقل هایی در نظر گرفته شود تا شرایط مناسبی برای خبرنگاران ایجاد شود.
سردبیر صفحه ورزشی روزنامه شهرآرا اظهار كرد: یكی دیگر از خلاء هایی كه در شهر مشهد به وضوح دیده می شود عدم انسجام میان حوزه های خبری، خبرنگاران و روزنامه نگاران در پرداختن به مسائل است.
وی بیان كرد: قطعا اگر رسانه های استان به صورت واحد به یكی از مشكلات و دغدغه های اصلی شهر مشهد بپردازند نتیجه بهتری را كسب خواهند كرد.

* ضرورت وجود نگاه توسعه ای در رسانه
معاون سردبیر روزنامه خراسان نیز در میزگرد ایرنا در مشهد گفت: خبرنگاران باید به عنوان نمایندگان افكارعمومی شناخته شوند و بر این اساس نگاه توسعه ای در قالب انسجام گروهی شكل گیرد.
سعید برند افزود: رسانه های خراسان رضوی با پرداختن به یك موضوع به صورت منسجم و ایجاد جریان رسانه ای پیرامون آن می توانند برخی مشكلات منطقه ای را حل كنند.
وی ادامه داد: جامعه خبری خراسان رضوی بر اساس جایگاهی كه در اختیار دارد می تواند حتی در مناسبات ملی تاثیرگذار باشد.
معاون سردبیر روزنامه خراسان معتقد است: دغدغه اصلی خبرنگاران ما این است كه موضوعهایی را می بییند و حرفهایی را می شنوند كه نمی توانند آنها را پوشش داده و منعكس نمایند.
وی گفت: با رشد روزافزون شبكه های اجتماعی امروزه هر شهروند حكم یك خبرنگار را دارد و كوچكترین مساله از این دیدگاه برای نشر در فضای مجازی مغفول نمی ماند.
برند افزود: همچنین جایگاه حرفه خبرنگاری در چارچوب قوانین نیازمند بازنگری و احیا است زیرا حمایتهای قانونی خاصی از جامعه خبری در شرایط فعلی وجود ندارد.

* ضرورت تبیین جایگاه خبرنگار در جامعه
رئیس اداره مطبوعات اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی نیز گفت: با توجه به گسترش شبكه های اجتماعی و وسعت دایره اطلاع رسانی، باید جایگاه حرفه ای خبرنگاران در جامعه بازتعریف و تبیین شود.
حمید هاشمی نژاد افزود: خبرنگاران در هر عرصه ای باعث تاثیرات مثبت شده اند لذا باید حرفه خبرنگاری و جایگاه خبرنگاران از سوی جامعه و مسئولان به صورت متمایز دیده شود.
وی ادامه داد: با توجه به مشكلات فراوان در حوزه خبر و اطلاع رسانی تعامل مثبت بین رسانه های هر جریان و یكی شدن دغدغه صنفی و حرفه ای آنان بدون گرایشهای سیاسی می تواند از حجم مشكلات این حوزه بكاهد.
رئیس اداره مطبوعات اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی گفت: اگر همه خبرنگاران رسانه ها دیدگاههای خود را برای رفع مشكلات یكی كنند و متحد شوند می توانند بطور موثر و مداوم پیگیر مطالبات خود باشند.

* برخی راهكارهای برون رفت از چالشها
معاون فرهنگی اداره كل فرهنگ و ارشاد خراسان رضوی در خصوص راهكارهای برون رفت از مشكلات در حوزه خبر گفت: برخی مسئولان سعه صدر لازم را در مقابله با رسانه ها ندارند و با كوچكترین نقد كاسه صبرشان لبریز می شود لذا باید پذیرش نقد منصفانه در بین مدیران نهادینه شود.
امینی به ناآگاهی برخی مسئولان از جایگاه رسانه پرداخت و بیان كرد: كانالیزه كردن خروج اطلاعات از دستگاهها و انتشار خبر از طریق روابط عمومی تا حدی خوب است ولی به مرور زمان به زیان سازمان تمام می شود.
وی ادامه داد: بخشی از معضلات موجود نیز ناشی از فقدان اشراف برخی خبرنگاران نسبت به جایگاه این حرفه است، فعالان عرصه رسانه باید بطور مدام دانش و اطلاعات خود را به روز كنند.
وی گفت: نشر اخبار غیرموثق از دیگر معضلات است كه در صورت شتاب بخشیدن به نشر اخبار از سوی خبرگزاریها، این معضل مرتفع می شود.
معاون اداره كل فرهنگ و ارشاد خراسان رضوی افزود: دولت نیز باید با حمایت از ' قانون جامع رسانه ها' مدافع این حوزه باشد و نهادهای مرتبط نیز در راستای ارتقاء سطح حرفه ای و دانش خبرنگاران دوره های آموزشی برگزار كنند.
نایب رئیس خانه مطبوعات خراسان رضوی نیز دانش افزایی و به روزرسانی اطلاعات را از الزامات حرفه خبرنگاری ذكر و بیان كرد: برگزاری مستمر دوره های آموزشی برای خبرنگاران توسط نهادهای مرتبط ضروری است.
7498/7505/7489/1858