ويژگي مناطق زاگرس ايران،كوهستاني بودن آن و وجود آب و هواي سرد و نيمه معتدل است كه همين مولفه ها باعث شده است بخشي از زندگي مردم منطقه با شرايط موجود عجين شود.
تمدن زاگرس اما بدون شك بر روي موسيقي و زندگي مردم اين منطقه تاثير گذار بوده است،به گونه اي كه مي تواند ردپاي موسيقي سنتي را در لابلاي كارهاي روزمره مردم به ويژه عشاير ديد.
منطقه زاگرس در ايران خاستگاه ايل ها و قوم هاي مختلف است به گونه اي كه اقوام آذري ، كرد، لك ، لر ، بختياري و عرب با زيرشاخه هاي قوم شناسي در اين منطقه سكونت دارند.
از اين رو موسيقي مناطق زاگرس نشين ايران خاستگاه كار و تلاش و كسب روزي است،آنجا كه با هر كاري مردان نوايي بر لب زمزمه مي كرده اند.
اوج اين موسيقي مرتبط با زندگي را در بين عشاير بختياري مي توان جستجو كرد و اين موسيقي در هنگام كوچ عشاير كه به مالكنون شهرست دارد اتفاق مي افتد.
سوز غم انگيز مالكنون در آواز گوشه اي دشتي و شوشتري روايت دل كندن ايل براي كوچ است و صداي سرنا و كرنا و دهل كوبي گويي ايل را براي كوچ مهيا مي كند.
كرنا يكي از سازهاي تاريخي ايران در منطقه زاگرس است كه فردوسي در يكي از اشعارش مي گويد:برآمد خروشيدن كرناي،تهمتن برآورد لشگر زجاي،بفرمود تا رخش زين كنند،دم اندر دم ناي زرين كنند.
از جمله صداهاي داراي موسيقي و هارموني در منطقه زاگرس لاوه لاوه ، هوره ، مور و سياه چمانه ، دروگري،برزگري، دي بلال و هي جار و بختياري و دهكردي است كه از سبك هاي مهم موسيقي مقامي غرب كشور محسوب مي شوند.
در اين بين موسيقي مقامي چهارمحال و بختياري در سه گونه دهكردي،بختياري و تركي ريشه دارد كه برخاسته از بطن فرهنگ مردم منطقه است.
موسيقي دهكردي برگرفته از نام قديم شهركرد مركز چهارمحال و بختياري است و اين گونه از موسيقي ايراني، منحصر به همين منطقه است و چندان توسعه جغرافيايي نيافته است.
عمده ترين نواي موسيقي دهكردي در گذشته در بين عشاير گله دار اين منطقه مرسوم بود و همپاي موسيقي بختياري پيش مي رفته است.
چهارمحال و بختياري به لحاظ تقسيم بندي جغرافيايي داراي دو گونه موسيقي بختياري و موسيقي چهارمحالي است،كه منطقه جغرافيايي موسيقي بختياري به دليل گسترش جمعيتي بيشتر از موسيقي چهارمحالي بوده است.
موسيقي مقامي منطقه چهارمحالي در بخش هاي ترك زبان،ريشه موسيقايي قشقايي دارد،ولي موسيقي دهكردي استقلال بشتري نسبت به گونه هاي موسيقايي اين استان دارد.
موسيقي محلي دهكردي در دو دستگاه شوشتر و دشتي از دستگاههاي هفتگانه موسيقي مقامي نواخته مي شود و داراي مقام هاي' حيدر آقا'،'حيدر آژان' ،' هفشجاني ' و مقام 'دهكردي' است و اين مقامها براي موسيقي محلي دهكرد، محدود است.
موسيقي مقامي دهكردي در آواز در قطعات شوشتري و دشتي و در تصنيف به صورت' دو و چهار ' و ' دو و هفت هشت ' اجرا مي شود و ساز قالب در اين مقام، كمانچه و ني و سرنا و كرنا مي باشد.
مرحوم عطالله جنگكوك يكي از موسيقيدانان مطرح كشور در زمان حيات خويش در گفت وگوي اختصاصي با ايرنا داشت ، اعلام كرده بود: موسيقي دهكردي قابليت توسعه دارد مي توان برخي از گوشه هاي اين موسيقي را به صورت تلفيقي در مقام هاي ديگر گسترش دارد.
وي گفته بود:موسيقي نواحي و موسيقي مقامي ايران از استعدادهاي بسيار زيادي برخوردار است و حفظ و نگهداشت آن نيازمند حمايت مسوولان فرهنگي است.
به گفته او،موسيقي دهكردي و بختياري از اصيل‌ترين و غني‌ترين هنرهاي كشور است و در موسيقي بختياري براي هر امري از جمله كشاورزي، برزگري، درو، عزا و عروسي يك موسيقي خاص وجود دارد.
به گفته وي، بايد براي ماندگاري اين موسيقي به عنوان يك فرهنگ شفاهي نواحي ايران ، آن را به نسلهاي امروزي آموزش داد، چرا كه موسيقي غربي و وارداتي مي‌تواند اين نوع فرهنگ شفاهي را تحت تاثير قرار دهد.
اما در موسيقي مقامي بختياري،تنوع گوشه ها بيشتر است اگر چه زماني خوانندگان بختياري تنها به ملودي ' شير علي مردان ' قناعت مي كردند.
تفاوت موسيقي بختياري با دهكردي و تركي قشقايي است اين است كه در موسيقي بختياري گاه رزم نيز وجود دارد به گونه اي كه دو ساز سرنا و دهل و كرنا و دهل نوازي يكي از اصلي ترين سازهاي موسيقي مقامي بختياري است.
نوازندگان موسيقي مقامي بختياري كه سرنا يا كرنا مي نوازند را توشمال مي نامند كه بيشتر اين افراد، موسيقي مقامي را به صورت گوشي فراگرفته اند.
مقام هاي گاه گريو، شير علي مردان، آهاي گل، مقام سركوهي، برزگري،سحرناز،چوب بازي و نوروزيه در موسيقي بختياري وجود دارد كه امروز بخشي از اين مقام ها رو به فراموشي است.
در موسيقي قشقايي يا تركي چهارمحال و بختياري داراي مقام هاي از جمله گرايلي وجود دارد ولي اين مقام هاي موسيقي قشقايي هنوز به صورت كامل در اين استان معرفي نشده است.
يكي از استادان موسيقي كشور مي گويد:در سالهاي اخير نسبت به موسيقي نواحي و مقامي ايران حمايت هاي خوبي صورت گرفته است.
ˈهادي منتظري چندي پيش در سفر به چهارمحال و بختياري در گفت و گو با ايرنا افزود:موسيقي نواحي و مقامي ايران سرشار از ادراكات حسي است كه بسياري از اين آهنگ هاي مردم در اين منطقه ريشه فرهنگي يا خرده فرهنگي دارد.
يك دانش آموخته رشته موسيقي مي گويد:از گذشته تاكنون مقام هاي محلي چهارمحال و بختياري از جايگاه ويژه اي در زندگي مردم برخوردار بوده اند.
افشين بهرامي در گفت وگو با ايرنا افزود:با وجود گسترش سبك هاي پاپ و راك در بين نسل جوان كه گاهي ايراني شده اند، بايد به صورت جدي از موسيقي مقامي و محلي حمايت شود و توليد آلبوم هاي موسيقي مي تواند در حفظ و پاسداشت اين بخش يا فرهنگ شفاهي مردم اثرگذار باشد.
رئيس حوزه هنري چهارمحال و بختياري نيز مي گويد:تاكنون هشت آلبوم موسيقي محلي و مقامي از سوي حوزه هنري منتشر شده است.
حجت الله شيرواني در گفت وگو با ايرنا افزود:تا پايان امسال نيز دو آلبوم ديگر در اين بخش از سوي حوزه هنري منتشر خواهد شد.
به گفته وي،حمايت از آثار فاخر موسيقايي در دستوركار حوزه هنري است و حوزه هنري در حفظ موسيقي سنتي ايران نقش مهمي ايفا مي كند.
كارشناسان معتقدند هم اكنون جوانان در ارايه موسيقي نواحي مختلف ايران حركت هاي مطلوبي انجام مي دهند و پشتيباني از جوانان مي تواند در آنها ايجاد انگيزه كند.
نبود حامي در توسعه موسيقي نواحي و سنتي ايران از آسيبهاي اين نوع از موسيقي است و براي رسيدن موسيقي به دست مخاطبان بايد از پديدآوردگان موسيقي سنتي حمايت كرد.
بدون پيش داوري مي توان گفت كه اصالت موسيقي نواحي و مقامي ايران توانايي ايستادگي در مقابل موسيقي هاي بي ريشه را دارد و مدافع فرهنگ اصيل ايران است.
گزارش از محمود رئيسي
2097
شهركرد-ايرنا-در مناطق زاگرس نشين ايران صداي دلنشين لالايي ها مادرانه براي كودكان يا صداي خوانش درو گران در فصل تابستان ،زمزمه هاي اصيل موسيقايي مردم است.
