بانك شير مادر براي نوزادان نارس و پُرخطر

در گزارش روزنامه اطلاعات كه در شماره پنجشنبه 21 مرداد 1395 به قلم «بيتا مهدوي» انتشار يافت، مي خوانيم: حال آن كه تحقيقات سازمان بهداشت جهاني حاكي از اين است كه با جانشين كردن شير مادر به جاي شير خشك، مي‌توان از مرگ و مير 7 ميليون نوزاد در دنيا پيشگيري كرد.‏
كارشناسان معتقدند، وجود مواد ايمني زا در شير مادر، كودك را از ابتلا به بيماري‌هاي عفوني مانند اسهال و بيماري‌هاي سيستم تنفسي مانند عفونت گوش و ريه محافظت مي‌كند و بهترين شرايط رشد و تكامل ذهني او را فراهم مي‌آورد، همچنين احتمال ابتلا به آلرژي، آسم، بيماري‌هاي قلبي، فشارخون و چاقي و بدخيمي‌ها را كاهش مي‌دهد.‏
‏آنان همچنين مي‌گويند، تغذيه با شيرمادر، جنبه اقتصادي هم دارد، زيرا مادري كه به نوزاد خود شير مي‌دهد، با تغذيه مناسب خود و كودكش، كالري لازم براي حفظ سلامت خود را فراهم مي‌آورد و از هزينه‌هاي خانواده نيز مي‌كاهد. چرا كه هزينه تامين غذاهاي مفيد براي مادر شيرده، از قيمت تمام‌شده براي تهيه شيرخشك، بسيار كمتر است. ‏
يكي از مشكلات اساسي در تغذيه نوزاد با شير مادر، مسئله اشتغال زنان است. كار بيرون از منزل، فرصت مادر را براي شيردهي و انجام ساير فعاليت‌هاي مراقبت از كودك، محدود مي‌كند. مطالعات نشان داده است كه پس از زايمان، مقدار شير در مادران شاغل مانند غير شاغلين است، اما پس از گذشت مدتي اين ميزان در مادران شاغل كاهش چشمگيري مي‌يابد.اهميت تغذيه طبيعي نوزاد سبب شده است تا از سوي سازمان‌هاي بهداشت جهاني ويونيسف، همه ساله روزهايي به‌عنوان هفته جهاني تغذيه با شير مادر تعيين شود.
‏
** بانك شير نوزادان نارس و پرخطر
دكتر سيد عليرضا مرندي - رئيس فرهنگستان علوم پزشكي ايران با اعلام افتتاح نخستين بانك شيرنوزادان نارس و پرخطردر تبريز، در مصاحبه با خبر گزاري ايرنا اظهار داشته است: «بانك شير مادر»، سرمايه بزرگي براي پيشگيري از رواج بسياري از بيماري‌هاست و به منظور سلامت افراد جامعه لازم است اين بانك در كشور افزايش يابد.وي با بيان اين مطلب كه متاسفانه در فرهنگ خانواده‌ها در خصوص شيردهي مادران به قدر كافي كار نشده است و بايد اين موضوع جزو برنامه‌هاي بهداشتي براي فرهنگ سازي باشد تا اهميت شير مادر در جامعه تبيين شود، مي‌گويد: ايجاد بانك‌هاي شير مادر در كشور علاوه بر ابعاد پزشكي و بهداشتي، از بعد اقتصادي نيز آثار قابل توجهي در جامعه دارد.
دكتر مرندي با اشاره به اهميت استفاده نوزادان نارس از شير مادر مي‌افزايد: به دنبال اين هستيم كه نوزادان نارس حتي‌المقدور فقط با شير مادر تغذيه شوند.
‏
** اهميت شير مادر
دكتر محمد حسين صومي ـ رئيس دانشگاه علوم پزشكي تبريز با بيان اين مطلب كه شير مادر به عنوان بهترين فرآورده غذايي مي‌تواند در خدمت رشد و سلامت نوزاد قرار گيرد، مي‌گويد:عدم تغذيه نوزادان با شير مادر، هزينه‌هاي مستقيم و غيرمستقيم و نامحسوس گوناگوني را بر جامعه تحميل مي‌كند كه اگر بتوان تغذيه نوزادان با شير مادر را 35 تا 75 درصد در كشور افزايش داد، هزينه‌هاي سنگيني از حوزه سلامت برداشته مي‌شود.
وي با اشاره به اين مطلب كه شير مادر براي هر نوزادي لازم و براي نوزادان نارس واجب‌تر است، مي‌افزايد: ايجاد «بانك شير» در جامعه مثل واكسيناسيون جامعه در مقابل بيماري‌هاست و از اين رو از مادراني كه شير اضافي دارند درخواست مي‌كنيم شيرشان را به اين بانك اهدا كنند.دبير كميته ارتقاي سلامت مادر و نوزاد دانشگاه علوم پزشكي تبريز همچنين ياد آوري مي‌كند: بر اساس يافته‌ها و منابع علمي، تغذيه با شير مادر با فراهم كردن سدهاي دفاعي در مقابل عوامل عمومي بيماري زا، باعث تقويت سيستم دفاعي نوزاد مي‌شود.
به باور وي، استفاده از شيرمادران ترجيحا شير خود مادران و يا شير اهدايي آنان، خطر ابتلا به عفونت و بيماري‌هاي التهاب روده در نوزادان را كاهش مي‌دهد، به افزايش هوش و تكامل نوزادان در بلند مدت كمك مي‌كند وپيشگيري از ابتلا به بيماري‌هاي مزمن حاد و عفوني، بيماريهاي آلرژيك، قلب و عروق و عفونت‌هاي دستگاه گوارش، تنفس و ادراري از ديگر مزايا و فوايد تغذيه با شير مادر است كه باعث بهبود بينايي و تكامل شناختي در اين دسته نوزادان هم مي‌شود، حتي اگر شير مادر از طريق ديگر و غير از سينه مادر به صورت استفاده از شير ذخيره شده در بانك شير دريافت شود، همين تاثيرهاي خارق‌العاده را دارد.
‏
** بهترين منبع تغذيه نوزادان
دكتر اكبر كوشانفر ـ متخصص بيماري‌هاي كودكان در گفت‌وگو با گزارشگر روز نامه اطلاعات تأكيد مي‌كند: شير مادر بهترين منبع تغذيه براي رشد ونمو نوزادان است، به طوري كه تحقيقات نشان داده است كودكاني كه از شير مادر تغذيه مي‌كنند در بزرگسالي، از رشد شخصيتي و ضريب هوشي بالايي بر خوردار مي‌شوند. وي با بيان اين مطلب كه شير مادر به دليل دارا بودن مواد غذايي مقوي براي رشد و نمو شير خواران ضروري است، مي‌افزايد: نوزاداني كه در بدو تولد شير مادرمي خورند، اگر حدود 3 كيلوگرم وزن داشته باشند، 6 ماه بعد وزن‌شان 2 برابر و در يكسالي حدود 10 كيلوگرم مي‌شود. ‏
اين استاد دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي ياد آوري مي‌كند: شير مادر از نظر دارا بودن انواع ويتامين‌ها و ريزمغذي‌ها، براي نوزادان عالي است و بهترين تاثير مثبت را در رشد و نمو شيرخواران دارد، البته به شرط آن‌كه تغذيه مادر از مواد غذايي اوليه تازه و مناسب باشد.
‏
**‌ تغذيه مناسب مادران باردار ‏
دكتر كوشانفر با اشاره به اين مطلب كه مادران بايد در دوران حاملگي تغذيه خوبي داشته باشند تا جنين‌شان به خوبي رشد و نمو كند، مي‌گويد: مادران بايد از مواد پروتئيني‌، ويتامين‌ها، املاح و نيز از مكمل‌هاي آهن و اسيد فوليك در دوران بارداري و شير دهي استفاده كنند، تا كمبودي براي شيرخواران به وجود نيايد.
به اعتقاد دكتر كوشانفر، خوردن شير مادر رابطه عاطفي خاصي را بين نوزادو مادر ايجاد مي‌كند و از اين رو بعد از به دنيا آمدن نوزاد، او را روي سينه مادر قرار مي‌دهند. تغذيه نوزاد بايد در همان ساعات اول تولد شروع شود.معمولا هفته اول ممكن است شير مادر مختصر و كم باشد، ولي به تدريج جوابگوي نوزاد مي‌شود.‏وي با اشاره به اين مطلب كه عدم تغذيه نوزاد با شير مادر، كودك را در معرض خطرات زيادي قرار مي‌دهد، مي‌افزايد: بين تغذيه با شير مادر و كاهش عفونت‌هاي تنفسي و عوارض طولاني مدت ناشي از آن، ارتباط مستقيم وجود دارد. به طوري كه مدت شير دهي با ابتلا با عفونت‌هاي گوارشي، تنفسي، آسم، برونشيولي، اگزما، اسهال و استفراغ دوران كودكي، بيماري سلياك گوارشي، ديابت، لوسمي، مرگ‌هاي ناگهاني و مشكلات شناختي شير خواران، ارتباط دارد.
اين متخصص بيماري‌هاي كودكان با بيان اين مطلب كه تحقيقات زيادي در مورد سلامت مادراني كه به فرزندان خود شير مي‌دهند، انجام شده است، ياد آوري مي‌كند: بررسي‌هاي انجام شده در آمريكا نشان مي‌دهد مادراني كه به نوزادان خود شير مي‌دهند، احتمال ابتلاشان به ديابت نوع2، سرطان‌هاي تخمدان و سينه و بيماري‌هاي قلبي عروقي، بسيار كمتر از ديگر مادران است.‏ وي ياد آوري مي‌كند: از 6 ماهگي به بعد، تغذيه با غذاي تكميلي براي شيرخواران شروع مي‌شود و به‌ تدريج، ميزان ترشح شير در بدن مادران هم پايين مي‌آيد. معمولا شيرخواران در انتهاي يك سالگي به تغذيه با حدود 30 درصد شير مادر خود نياز دارند و اين نياز در سال دوم زندگي به 20 درصد كاهش مي‌يابد.
‏
** تغذيه كمكي با شير خشك
دكتر كوشانفر در پاسخ به اين پرسش كه چه گروه‌هايي از نوزادان نياز به تغذيه كمكي با شير خشك در اولين ماه‌هاي تولد دارند، مي‌گويد: بعضي از نوزادان قدرت مكيدن كافي ندارند و نمي‌توانند سينه مادر را تا زماني كه سير شوند، بمكند. اين ضعف در آنان باعث مي‌شود هميشه گرسنه باشند و گريه كنند.
گروهي از نوزادان هم در 3 ماه اول زندگي به دلايل گوناگون و از جمله نداشتن قدرت كافي مكيدن، وزن نمي‌گيرند كه اين موضوع رشد آنان را با مشكل مواجه مي‌سازد. كه در اين شرايط، پزشك متخصص مصرف شيرخشك را توصيه مي‌كند.
گروه سوم هم مادران شاغلي هستند كه نمي‌توانند در فاصله زماني‌ كوتاه به نوزاد شير خودشان را بدهند. اين گروه هم ناگزيرند از شيرخشك استفاده كنند، هر چند كه بر اساس قانون، مادران تا 6 ماه حق استفاده از مرخصي استعلاجي را دارند، اما گاهي پيش از پايان اين مدت سركار مي‌روند. اين 3 گروه از نوزادان براي اينكه گرسنگي نكشند و رشد طبيعي داشته باشند، بايد امكان مصرف غذاهاي كمكي را داشته باشند و چون پيش از 6 ماهگي نمي‌توان از غذاهايي مانند فرني و حريره بادام استفاده كنند، بهترين گزينه براي آنان، شيرخشك است. به اعتقاد دكتر كوشانفر، شير مادر از نظر دارا بودن انواع ويتامين‌ها و ريزمغذي‌ها براي نوزاد عالي است و بهترين تاثير مثبت را در رشد و نمو آنان دارد و در شرايط عادي نيز استفاده از غذاهاي كمكي بعد از 6 ماهگي لازم و ايده‌آل‌ترين شرايطي است كه براي يك شيرخوار وجود دارد.

** فوايد شير مادر
دكتر شيرين مرادمند- متخصص بيماري‌هاي كودكــان به گـزارشگر روز نامه اطلاعات مي‌گويد:احتمال مرگ نوزاداني كه از شير مادر تغذيه نمي‌كنند، در 6 ماه اول زندگي خود 14 برابر كودكاني است كه منحصرا از شير مادر تغذيه مي‌كنند و اين در حالي است كه آغاز تغذيه كودك با شير مادر در روز بعد از تولد، خطر مرگ او را تا 45 درصد كاهش مي‌دهد.
وي با بيان اين مطلب كه تغذيه با شير مادر به توانايي‌هاي كودك براي يادگيري كمك مي‌كند و از ابتلاي اوبه چاقي و بيماري‌هاي مزمن پيشگيري به عمل مي‌آورد، مي‌افزايد: مطالعات انجام شده نشان داده است كه تغذيه با شير مادر به پس انداز‌هاي مالي زيادي در نظام مراقبت‌هاي بهداشتي منجر مي‌شود، زيرا كودكاني كه از شير مادر تغذيه مي‌كنند، كمتر از ساير كودكان به بيماري‌هاي گوناگون مبتلا مي‌شوند.
اين متخصص بيماري‌هاي كودكان ياد آوري مي‌كند: استفاده از مزاياي تغذيه با شير مادر مختص كودكان نيست، بلكه احتمال باردار شدن مادراني هم كه به كودكان‌شان به طور انحصاري شير مي‌دهند، در 6 ماه بعد از زايمان بسيار كم است، بهبود آنان بعد از زايمان بسيار سريعتر است و زودتر به وزن قبل از بارداري خود باز مي‌گردند. شواهد نشان مي‌دهد كه اين مادران كمتر افسردگي بعد از زايمان را تجربه مي‌كنند و احتمال ابتلاي‌شان به سرطان سينه و تخمدان هم كمتر است.‏

**‌مشكلات مادران شاغل ‏
دكتر مرادمند با اشاره به اين مطلب كه معمولاً مادران شاغل ترجيح مي‌دهند در ساعاتي كه كنار نوزادان‌شان حضور ندارند، فرزندشان شيرخشك و زماني كه در كنار فرزندشان هستند، كودك شير مادر بخورد تا نيازهاي تغذيه‌اي او تامين شود، مي‌گويد: گاهي شير مادر براي نوزاد كافي نيست كه در اين صورت بايد به او به عنوان غذاي مكمل، شير خشك خورانده شود.
در اين شرايط توصيه مي‌شود، فقط يك نوع شير خشك براي كودك انتخاب شود. علاوه بر آن، حتي اگر شير مادر دوشيده و از طريق بطري به كودك داده مي‌شود، فقط يك نوع سرشيشه بايد براي نوزاد در نظر گرفته شود و سرشيشه‌اي كه براي شير خشك انتخاب مي‌شود، نبايد با اين سرشيشه متفاوت باشد تا كودك بدخلقي نكند.
البته بايد توجه داشت عليرغم فوايدي كه شير مادر دارد، معمولا نوزاداني كه فقط شير مادر مي‌خورند، دچار كمبود ويتامين ‏Dمي‌شوند و از اينرو بهتر است از مكمل‌هاي غذايي حاوي ويتامين ‏D‏ استفاده كنند. تغذيه با شيرخشك مي‌تواند ويتامين ‏D‏ مورد نياز بدن كودك را تامين كند.
‏
** تسهيلات براي مادران
دكتر مرادمند مي‌افزايد: مادران شاغل در مدت شيردهي، به توجه خاص و حمايت‌هاي خانواده و جامعه نياز دارند. از اين رو بايد در محل كار زنان كارمند، تسهيلاتي ايجاد شود تا شيردهي آنان در كنار كارشان، ادامه يابد.مثلا افزايش مدت مرخصي زايمان، تاسيس شيرخوارگاه در جوار محل كار مادران و بهترين كار، گذاشتن كودك در شيرخوارگاه نزديك به محل كار مادر است تا امكان تغذيه از سينه مادر هر 2 ساعت يك بار وجود داشته باشد. ‏
‏ وي يادآوري مي‌كند:توجه خاص و حمايت افراد خانواده و به ويژه جامعه از مادران شاغل در دوران شيردهي ضروري است، تا با ايجاد تغييرات اجتماعي و قانوني لازم ترتيبي اتخاذ شود كه جدايي مادر و فرزند شيرخوارش به حداقل برسد.
مادر بايد از مرخصي كافي زايمان، مرخصي‌هاي ساعتي شيردهي، ساعت‌هاي كار قابل تغيير و انعطاف‌پذير يا شيفتي، مهد كودك و تسهيلات لازم براي دوشيدن شير در محل كار، برخوردار شود.‏
اين متخصص بيماري‌هاي كودكان توصيه مي‌كند: مادران در صورت امكان بايد از مرخصي‌هاي طولاني بيشتري استفاده كنند و يك هفته پيش از بازگشت به سر كار، فرزند شيرخوار خود را با فردي كه قرار است مراقبت او را به عهده گيرد، آشنا سازند. وي همچنين مي‌گويد: براي افزايش ميزان تغذيه نوزادان با شير مادر دركشور چين، نهضتي به نام «10متر مربع عشق» راه اندازي شده است كه در آن هر سازماني مي‌تواند اتاق‌هاي شيردهي را كه براي كارمندان، حاميان و يا مشتريان خود مطابق با استانداردهاي ساده جهاني در نظر گرفته است، به ثبت برساند. ‏

**‌توصيه‌هايي به مادران شيرده
پزشكان براي مادراني كه نوزادان‌شان را شير مي‌دهند، توصيه‌هايي به شرح زير دارند:
‏- منابع امگا 3 بخوريد: بهتر است منابع غذايي حاوي امگا 3 در اين دوران سهمي در رژيم‌غذايي داشته باشند، زيرا دريافت اين ماده مغذي به تكامل مغز و سيستم عصبي نوزاد كمك مي‌كند و بنابراين، منابع آن كه شامل انواع ماهي و به‌خصوص ماهي‌هاي آزاد و تن است، حداقل 2 بار در هفته خورده شود. ‏
‏- آب بنوشيد: بررسي‌ها نشان داده است خانم‌ها در دوران شيردهي به 3 تا 4 ليتر آب نياز دارند و بايد حداقل 2 ليتر آب در روز بنوشند. مصرف انواع مايعات و نوشيدني‌ها هم مي‌تواند از كمبود آب پيشگيري كند.
‏‏- شير را فراموش نكنيد: در دوران شيردهي خانم‌ها به 3 تا 4 واحد لبنيات نياز دارند. اين موادغذايي منابع پروتئين، كلسيم، ويتامين ‏D‏ و مايعات است و خوردن شير و ماست توسط مادر مي‌تواند موادمغذي‌اي را به نوزاد برساند كه به روند رشدش، كمك مي‌كنند.
‏- گوشت بخوريد: بهتر است گوشت قرمز بدون چربي ميل كنيد، زيرا نياز بدن به پروتئين و ويتامين ‏B12‎‏ در اين دوران افزايش مي‌يابد.
‏‏- برنج قهوه‌اي را انتخاب كنيد: برنج از موادغذايي‌ است كه انرژي را تامين مي‌كند و حجم شير را افزايش مي‌دهد. البته توصيه مي‌شود كه نوع قهوه‌اي برنج را مصرف كنيد.
‏- جو را فراموش نكنيد: جو از موادغذايي‌ است كه باعث آرامش مادر مي‌‌شود و به توليد شير كمك مي‌كند. اين ماده غذايي باعث ترشح هورمون اكسي‌توسين مي‌شود كه در توليد شير دخيل است، بنابراين خوردن سوپ جو، نان جو و هر غذايي كه از جو تهيه شده است، به شما توصيه مي‌شود.
*گروه اطلاع رساني
پژوهشم**9117**9368**9279