دختران به عنوان مادران نسل های آینده اهمیت زیادی دارند و دولت به منظور تامین سلامت روانی و اجتماعی آن دسته از مادران آینده كه در معرض آسیب ها و تهدیدهای اجتماعی قرار دارند مسوولیت سنگینی برعهده دارد و با ایجاد خانه های سلامت به عنوان مركز نگهداری، حفظ منزلت و بازگشت آنها به كانون خانواده نقش ایفا می كند.
به منظور بررسی نقش و خدمات خانه سلامت به دختران در معرض آسیب های اجتماعی در اردبیل با مدیركل بهزیستی این استان ه گفت و گو نشسته ایم :
** آقای دكتربهزاد ستاری بفرمائید كه سازمان بهزیستی در سلامت روانی و اجتماعی دختران در جامعه چه نقش و مسوولیتی دارد؟
*** برای اینكه انسانها در جامعه زندگانی سالمی داشته باشند و فرصت لازم برای رشد طبیعی را بدست آورند و بتوانند توان و استعدادهای بالقوه خویش را بالفعل ساخته و از گزند هرنوع آسیب در امان بمانند باید بتوانند از مواهب اجتماعی و اقتصادی موجود در جامعه به طور برابر استفاه كنند. اگر به دلایل فردی، خانوادگی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی عده ای از افراد جامعه از جمله دختران از حضور در اجتماع ، تعلیم و تربیت و فعالیت های اقتصادی منع شوند طبعا فرصتی برای آسیب پذیری بیشتر آنان فراهم خواهد شد.
از این رو دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی به منظور نگهداری و حمایت از دختران نیازمند حمایت های اجتماعی تا زمان استقلال و خودكفایی فردی و اجتماعی آنان اقدام به ایجاد خانه های سلامت برای دختران نموده است.
** خانه سلامت به چه نوع مراكزی اطلاق می شود؟
*** به مراكزی گفته می شود كه طبق وظایف قانونی سازمان بهزیستی، دختران بالای 18 سال فاقد مشكلات اخلاقی درمعرض آسیب های اجتماعی و فاقد حمایت های خانوادگی و اجتماعی را كه از نظر سلامت روانی و اجتماعی در معرض خطر هستند و اقدام به فرار از خانه و خانواده كرده اند را تحت پوشش قرار می دهد و از طریق ارایه خدمات تخصصی زمینه های كسب استقلال روحی، روانی، اقتصادی و اجتماعی آنها را فراهم آورده و آنان را در تامین حداقل نیازهای اقتصادی و جلوگیری از ابتلا به آسیب های اجتماعی یاری می نماید و شرایط بازگشت دختران به آغوش گرم خانواده و زندگی سالم را فراهم می كند.
** سابقه فعالیت خانه سلامت در استان اردبیل به چه سالی بازمی گردد و چند نفر از خدمات آن بهره مند شده اند؟
*** خانه سلامت اردبیل از سال 80 شروع به فعالیت نموده است و تاكنون تعداد 219 دختر بالای 18 سال فاقد مشكلات اخلاقی و در معرض آسیب و نیازمند حمایت های اجتماعی تحت پذیرش، نگهداری، ساماندهی و توانمندسازی آن مركز قرار گرفته اند.
در آن مركز كارشناسان مجرب و تخصصی به صورت شبانه روزی به ارایه خدمات تخصصی مددكاری اجتماعی، روانشناسی، مشاوره، پزشكی، روانپزشكی، حقوقی، آموزشی و حرفه ای به دختران مراجعه كننده می پردازند.
** نحوه ارجاع و پذیرش دختران در مركز خانه سلامت چگونه است؟
*** از طریق مركز مداخله در بحران فردی، خانوادگی، اجتماعی، خط تلفن 123 اورژانس اجتماعی، خودروهای خدمات اجتماعی سیار 123 سازمان بهزیستی، قوه قضائیه، نیروی انتظامی و سایر سازمان ها و نهادها ارجاع داده می شوند اما پذیرش دختران جهت نگهداری موقت شبانه روزی فقط توسط مركز مداخله در بحران فردی، خانوادگی و اجتماعی انجام می گیرد و ساماندهی آنها توسط مراكز خانه سلامت بهزیستی انجام می گیرد.
** چه خدماتی برای آنها ارایه می شود و شیوه ساماندهی دختران در خانه سلامت بهزیستی به چه شكلی است؟
*** شناسایی، جذب، پذیرش و نگهداری موقت در مركز شبانه روزی، خدمات روانشناسی، مددكاری اجتماعی، حمایت های مالی براساس دستورالعمل جهت توانمند سازی، خدمات پزشكی، درمانی و روانپزشكی رایگان، مصاحبه تشخیصی با فرد و خانواده، آموزش های معنوی و مذهبی، آموزش مهارت های زندگی، سوادآموزی و حرفه آموزی، غنی سازی اوقات فراغت، تامین فرصت های مناسب جهت رشد اجتماعی، بازدید مددكاری از منزل، خدمات آموزشی در زمینه های پیشگیری از اعتیاد، تماس با خانواده و تشكیل جلسه های متعدد مشاوره و مصاحبه، فراهم نمودن شرایط ادامه تحصیل افراد بازمانده از تحصیل، تامین سلامت روانی و اجتماعی، بررسی ویژگی های شخصیتی، توانمندسازی و فراهم آوردن شرایط بازگشت به خانواده یا تشكیل زندگی سالم و مستقل از جمله خدماتی است كه در مركز خانه سلامت ارایه می شود.
از آنجائیكه كه خانواده منشا امنیت و آرامش روانی نوجوانان و جوانان است و مهم ترین عامل رشد و تكامل فرد محسوب می شود بازگشت به خانواده(تحویل به بستگان سببی یا نسبی) مهم ترین هدف مركز خانه سلامت است در صورتی كه جو خانواده آشفته، نابسامان و نابهنجار باشد و امكان در معرض آسیب بودن فرد در محیط خانواده وجودداشته باشد و یا سرپرست موثری برای فرد موجود نباشد در خصوص استقلال وی و یا ارجاع به مراكز نگهداری روزی اقدام می شود.
**خدمات و اقدام های بهزیستی چه اندازه در بازگشت دختران فراری به آغوش خانواده ها موفق بوده است؟
*** از سال 80 كه خانه سلامت بهزیستی اردبیل فعالیت خود را آغاز نموده است تاكنون همه 219 نفر پذیرش شده با روش های ارایه ودیعه مسكن، حرفه آموزی، مهارت افزایی، تامین منابع بانكی و دادن سرمایه كار ساماندهی شده و یا به آغوش خانواده های خود بازگشته اند و در حال حاضر حدود 10 نفر در خانه سلامت نگهداری می شوند.
** بر اساس تجارب شما مهمترین علت های فرار دختران از خانه و خانواده چیست؟
*** شمار قابل توجهی از دختران به علت بدرفتاری، بی توجهی، ضرب و جرح از سوی والدین و سایر اعضای خانواده نظیر نامادری و ناپدری اقدام به فرار می كنند و همچنین تحت فشار قرار دادن بیش از حد، تنبیه بدنی و ضرب و جرح، سوء استفاده جنسی، واداشتن به كارهای سخت و طاقت فرسا، فقدان یك پشتیبان لازم و مناسب، نبود ساختار مناسب حقوقی و قضایی برای دفاع، شكست در زندگی مشترك و طلاق یا فوت یكی از والدین و ناسازگاری با افراد جایگزین علت های بروز این پدیده و مشكل است.
** برای جلوگیری از فراهم شدن زمینه فرار دختران از خانواده ها چه باید كرد و سازمان بهزیستی در این خصوص چه نقشی ایفا می كند؟
*** به استناد اطلاعات به دست آمده بیشتر دختران فراری از بین خانواده های نابسامان یا فرزندان طلاق هستند ازاینرو به كارگیری تمهیدات لازم جهت كاهش نرخ طلاق و اختلافات حاد زناشویی از طریق تقویت مراكز مشاوره، اجبار به شركت در كلاس های آموزش حقوق و تكالیف زوجین قبل از عقد ضروری است. جنانچه خانواده ای به دلیل اعتیاد، مرگ والدین، بیكاری همسر، بیماری و نظایر آن از هم گسسته شود می توان خانواده را موظف نمود كه وضعیت حضانت و تربیت فرزندان را به سازمانی كه از سوی دولت مشخص می شود گزارش نماید و آن سازمان در رفع مشكلات فرزندان چنین خانواده هایی تلاش نماید و نسبت به رفع خشونت ها و مشكلات این خانواده ها اقدام كند.
نوجوانی و جوانی به عنوان دوره ای كه فرد به هویت واقعی خویش دست می یابد و میل به اظهار وجود و اثبات خود دارد یكی از مهمترین مراحل زندگانی آدمی محسوب می شود و آخرین مرحله تحول شناختی و گذار از مرحله پیرو دیگران بودن به دوره مستقل بودن است؛ از اینرو می توان گفت بیشتر انحرافات انسان ها ریشه در ناكامی های اولیه زندگی دارند و عوامل متعددی در پیدایش بزهكاری و رفتارهای نابهنجار و آسیب زا موثر هستند و فرد مرتكب شونده تنها بخشی از آن است.
** برای جلوگیری از بروز مشكل فرار دختران چه راهكارهایی را برای خانواده ها پیشنهاد می كنید؟
*** شناخت نیازهای روانی و كیفیت ارضای این نیازها، توجه به مشكلات عاطفی- روانی همچون افسردگی، خیالبافی، بدبینی، خودكم بینی، خودبزرگ بینی، ترس، اضطراب، پرخاشگری و حذف فاصله والدین با فرزند، تقویت اعتقادهای نوجوانان، ایجاد سازگاری در محیط خانه، ایجاد بستر مناسب برای احساس امنیت و آرامش و درك متقابل والدین و فرزندان، توجه به مشكلات اخلاقی-رفتاری همچون تماس تلفنی و نامه نگاری با جنس مخالف، غیبت از مدرسه می تواند در كاهش این پدیده موثر باشد.
** از دیدگاه شما چه اقدام هایی در سطح جامعه برای جلوگیری از بروز آن مشكل لازم است؟
*** توجه ویژه به ارتقا سلامت روانی و اجتماعی دختران از طریق افزایش روحیه مشاركت محوری، آموزش های لازم برای جامعه پذیر بودن آنان، افزایش كیفیت زندگی دختران در جامعه تاثیر زیادی بگذارد و موجب سلامت روان و جسم گشته و نقش بسزایی در جلوگیری از برخی ناهنجاری های اجتماعی نظیر دختران فراری در جامعه و پرورش نسلی سالم ایفا كند.
همچنین برنامه ریزی گسترده به منظور ارایه آموزش های مهارتی، ارتباطی، سبك زندگی و نظایر آن به دختران می تواند باعث توانمند سازی جامعه خواهد شد و گروه هدف، ارزشمند شدن فعالیت های خود را در جوامع بهتر و بیشتر احساس خواهندكرد و بررسی عوامل جمعیت شناختی، اجتماعی، روانی و فرهنگی دختران جامعه می تواند عامل موثری بر رشد سلامت روانی و اجتماعی جامعه باشد.
** آقای ستاری از وقتی كه در اختیار خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) مركز اردبیل قرار دادید متشكریم و برای شما و همكارانتان سلامتی و توفیق آرزو می كنیم.
مصاحبه : عیسی پاشاپور
7124/6016
ایرنا- اردبیل - جایگاه دختر درخانواده به حدی ارزشمنداست كه درروایات، احادیث دینی ازآن به عنوان هدیه خدا و سپر پدر درمقابل آتش دوزخ توصیف و برتربیت صحیح وی تاكید شده است اما اگراین عطیه الهی درگلدان خانواده پژمرده شود، گلبرگ هایش آماج دست بی ترحم خزان می شود و درخوشبینانه ترین حالت به جای آرام گرفتن درآغوش خانواده به خانه سلامت پناه می برد.
