صنایع دستی بومی كرمانشاه نمادی از اصالت و فرهنگ اما در حال منسوخ شدن

به گزارش خبرنگار ایرنا، صنایع دستی ناب و اصیل ایرانی را می توان در میان كُردها به عنوان یكی از اقوام اصیل ایرانی یافت، آثاری كه در آن فرهنگ، تمدن و اصالت كاملا مشهود است اما به تدریج و به دلیل نبود هنرمندانی كه بتوانند آثاری را با دست خلق كنند، صنایع دستی این دیار را به سوی فراموشی می برد.
آثار دستی و هنرهای سنتی در بیشتر مناطق ایران به صورت سنتی و بر اثر تمرین و ممارست از گذشتگان به نسل های كنونی رسیده است و غیر از برخی افراد پا به سن گذاشته كمتر كسی را می توان یافت كه بتواند صنایع دستی بسازد.
استفاده از مصالح بومی در ساخت صنایع دستی در استان كرمانشاه به اصالت و زیبایی آن افزوده و بیشتر آثاری كه توسط مردمان این دیار ساخته می شود از تولیدات محلی استان است. پشم گوسفند و بز، شاخ و برگ درختان، سنگ و سایر مصالحی كه هنرمندان كرمانشاهی از آن آثاری بی نظیر خلق می كنند.
آثاری كه با دست در كرمانشاه و اغلب نقاط ایران ساخته می شود دیگر مانند گذشته رونقی ندارد و اندك هنرمندانی كه به این كارها می پردازند كهولت سن به آنها اجازه فعالیت نمی دهد و نسل جدید هم رغبت چندانی برای ساخت این آثار ندارند و از این رو برخی از صنایع دستی اصیل و بومی منطقه به تدریج منسوخ و به دست فراموشی سپرده می شود.
كرمانشاه از دیرباز به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص و نیاز اهالی به لوازم و مواد اولیه زیستی، مركز صنایع دستی بوده است و در بین مردم بومی، افراد مستعد و ماهر در هر رشته پرورش یافته اند.
انواع قالی و قالیچه، قلم زنی، نقره كاری، مسگری، زرگری، چرم سازی، نمد مالی، سفالگری، نساجی سنتی و فلزكاری در محدوده استان از رونق دیرینه برخوردار بوده و تولیدات آنها بیشتر به سایر نقاط ایران و خارج از آن صادر می شود.
شاخص ترین تولیدات صنایع دستی استان كرمانشاه عبارت است از گلیم، قالی، گیوه و سازهای سنتی است كه در كنار آنها به ترتیب صنایع دستی دیگری نیز وجود دارد. جاجیم بافی، چاقوسازی و ابزارآلات فلزی قلمزنی منبت، معرق، پارچه دستباف، نازك كاری چوب و ریزه كاری چوب، نمد مالی، مصنوعات چرمی و ساخت زیور آلات محلی، چیخ بافی، فلز كاری، دوخت های سنتی (رودوزی)، گلیم گل بر جسته، سفالگری، طراحی سنتی، سبد بافی، نساجی (موج بافی و اهرامی بافی ) تراش شیشه، رنگرزی سنتی، طراحی فرش، تذهیب، نگار گری، خراطی و مجسمه سازی از جمله تولیدات كنونی استان كرمانشاه است.
اما از میان این همه آثاری كه با دست هنرمندان خلاق خلق می شود، فرش، گلیم، گیوه، موج، قلمزنی، نمد مالی، مصنوعات چرم، چیخ بافی و ساخت سازهای سنتی از معروف ترین صنایع دستی كرمانشاه است.
اگرچه مسوولان حوزه صنایع دستی در استان كرمانشاه آماری از تعداد هنرمندان این حوزه ارائه نمی دهند اما براساس آمار غیر رسمی گفته می شود حدود 70 هزار نفر هنرمند صنایع دستی در استان كرمانشاه فعالیت دارند.

** برگزاری دوره های آموزشی راهكاری برای جلوگیری از منسوخ شدن
معاون صنایع دستی اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان كرمانشاه با اعلام اینكه این استان در حوزه صنایع دستی حرف های زیادی برای گفتن دارد گفت: بسیاری از صنایع و هنرهای دستی كه در ایران وجود دارد توسط هنرمندان كرمانشاهی هم ساخته می شود اما برخی از این صنایع مختص به استان كرمانشاه است كه می توان به فرش و گلیم با طرح و نقش مختص به كرمانشاه، گیوه یا كلاش، ابزار آلات فلزی، تنبور سازی و سازهای سنتی، شال بافی، ارغوان بافی و مرز بافی به عنوان هنرهای بومی و مختص به استان كرمانشاه نام برد.
پروانه حیدری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: برخی از این هنرها به دلیل نبود هنرمندی كه آن را ببافد یا بسازد در خطر منسوخ شدن و از بین رفتن است كه شال بافی، ارغوان بافی و مرز بافی جزو این دسته از هنرها است.
به گفته او در كرمانشاه برخی از هنرهای دستی دیگری از جمله چرم سازی و قفل سازی، صنایع چوبی، چاقوی كرند غرب، گلیم هرسین، تنبور كرمانشاه، كلاش، شال و ارغوان بافی اورامانات از جمله صنایع دستی بومی كرمانشاه است.
او می گوید برای جلوگیری از منسوخ شدن و از بین رفتن صنایع دستی اقدام هایی انجام شده و یا در حال انجام است كه از كلاس ها و كارگاه های آموزشی از جمله این اقدامات نام برد و گفت: برنامه ریزی كرده ایم كه در هر هنری كه در حال از بین رفتن است چندین نفر علاقه مند به آن هنر را آموزش دهیم و مورد حمایت قرار دهیم تا از این طریق از منسوخ شدن صنایع دستی استان جلوگیری نماییم.
وی می گوید در برخی از نقاط استان از جمله اورامانات تنها یك نفر به هنری مانند شال بافی یا مرز بافی مشغول است كه تلاش می كنیم شاگردانی را از طریق این هنرمند پرورش دهیم و از این طریق نگذاریم این هنر اصیل و بومی استان به دست فراموشی سپرده شود.
وی برپایی نمایشگاه ها و فروشگاه های صنایع دستی به مناسبت های مختلف در نقاط مختلف استان را از دیگر راهكارهای معاونت صنایع دستی برای شناساندن صنایع دستی استان و معرفی بهتر و بیشتر آن به مردم دانست و گفت: نمایشگاه ها محل مناسبی برای شناساندن هنرها و صنایع دستی هنرمندان به مردم است و تلاش می كنیم در نقاط مختلف استان این نمایشگاه ها را برپا كنیم.
او به رایزنی برای راه اندازی بازارچه دایمی صنایع دستی در شهر كرمانشاه نیز اشاره كرد و گفت: در حال مذاكره با شهرداری برای اختصاص مكان مورد نظر هستیم كه امیدواریم هرچه سریعتر به تفاهم برسیم و بتوانیم بازارچه دایمی صنایع دستی را دایر نماییم.
او یكی از درخواست ها و مطالبات هنرمندان صنایع دستی را تسهیل در امر صادرات صنایع دستی دانست و گفت: ما این موضوع را از طریق سازمان صنعت، معدن و تجارت پیگیری كرده ایم و درخواست همكاری های بیشتری در رابطه با فراهم كردن بستر و زمینه لازم برای صادرات صنایع دستی استان را داریم.
براساس آمارهای منتشر شده امسال تاكنون دو میلیارد و 500 میلیون ریال درآمد از محل فروش صنایع دستی عاید هنرمندان استان كرمانشاه شده است كه براساس همین آمارها میزان صادرات سالانه صنایع دستی استان كرمانشاه حدود 8.5 میلیون دلار است.

** كرمانشاه میزبان نهمین نمایشگاه سراسری صنایع دستی ایران
معاون صنایع دستی اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان كرمانشاه در ادامه سخنان خود به برپایی نهمین نمایشگاه سراسری صنایع دستی و هنرهای سنتی ایران از 31 شهریور تا دوم مهر در محل برپایی نمایشگاه های صنایع دستی در بوستان شاهد كرمانشاه خبر داد و گفت: تلاش ما برپایی نمایشگاه های صنایع دستی در شهرهای مختلف استان به منظور توانمندی های هنرمندان به مردم است.
حیدری با بیان اینكه هنرمندان صنایع دستی از 30 استان كشو توانمندی های خود را در قالب 116غرفه در معرض دید عموم به نمایش می گذارند، افزود: برای هر استان دو غرفه به صورت رایگان در نظر گرفته ایم تا بتوانند محصولات خود را عرضه و به فروش برسانند.
او با بیان اینكه در زمان برپایی این نمایشگاه دو روز تعطیل داریم، زمان بازدید از نمایشگاه را در روزهای تعطیل از ساعت 10 صبح تا 22 شب ودر روزهای غیرتعطیل از ساعت 16 تا 22 ذكر كرد.

** تدوین 10 استاندارد ملی محصولات بومی و صنایع دستی
تدوین استاندارد ملی برای محصولات صنایع دستی یكی از راهكارهای مناسب برای حفظ و تقویت جایگاه هنرهای دستی است كه مدیركل استاندارد استان كرمانشاه از تدوین 10 استاندارد ملی برای صنایع دستی و محصولات بومی این استان خبر داد و گفت: تدوین این استانداردها به منظور حمایت از محصولات بومی و صنایع دستی استان و با همكاری سازمان های میراث فرهنگی و جهاد كشاورزی و اساتید این حرفه انجام شده است.
نیازی افزود: تاكنون 10 استاندارد بومی از جمله استانداردهای زیرگیوه پارچه ای، گلیم هرسین، گیوه زنانه، تنبور (2 مورد)، نان خرمایی، اسانس چویر(مورد استفاده در روغن حیوانی)، ارغوان بافی (سبد)، چاقوی سنتی كرند و جوانه نخود تدوین شده است.
وی اظهار كرد: اداره كل استاندارد استان كرمانشاه به منظور ارج نهادن به هنر و صنایع دستی استان و با توجه به جایگاه ویژه صنایع دستی كرمانشاه در بین صنایع دستی كشور از تدوین چنین استانداردهایی توسط متخصصان و كارشناسان مربوطه استقبال می كند.
صنایع دستی یكی از مشاغل كم هزینه با درآمدزایی بالا است كه در صورت توجه جدی مسوولان به هنرمندان این عرصه از طریق حمایت های مادی در قالب اعطای تسهیلات كم بهره و ارزان قیمت و یا اعطای اعتبارات بلاعوض برای راه اندازی كارگاه و همچنین مركزی دایمی برای فروش و عرضه محصولات می تواند در ایجاد اشتغال و درآمدزایی نقش موثری داشته باشد.
همچنین در شرایط كنونی معرفی صنایع و هنرهای دستی از طریق فضای مجازی و شبكه های اجتماعی در قالب بازارچه مجازی می تواند در معرفی آثار هنرمندان نقش بسزایی داشته باشد.
حمایت های دیگر اجتماعی از جمله بیمه یكی از نیازهای اصلی هنرمندان صنایع دستی است كه باید مورد توجه جدی مسوولان قرار گیرد.
3033/8066
فرزاد نویدی خبرنگار ایرنا مركز كرمانشاه