فریدون مشیری؛ شاعری نو پرداز با حس های خاطره انگیز

فریدون مشیری در 30 شهریور 1305 خورشیدی در تهران چشم به جهان گشود و سال ها بعد از بزرگان شعر و ادب فارسی شد و با پیروی از سبك شعر سنتی و معاصر به شاعری میانه گرا شهرت یافت.
وی در جوانی مجموعه ای از غزل و مثنوی را گردآوری كرد و همزمان با تحصیل، در اداره پست و تلگراف مشغول به كار شد و به دلیل علاقه وافری كه به روزنامه نگاری داشت در مجله ها و روزنامه های گوناگونی به نویسندگی همت گماشت و پس از مدتی در رشته ادبیات فارسی به دانشگاه تهران وارد شد اما با گذشت زمان و به دلیل كار زیاد تحصیل را رها كرد و در 1322 خورشیدی مسوولیت صفحه شعر و ادب مجله روشنفكر را بر عهده گرفت.
این شاعر معاصر نخستین مجموعه شعری خود را با نام «تشنه توفان» در 1334 خورشیدی با مقدمه محمدحسین شهریار و علی دشتی به چاپ رساند و پنج سال پس از این توانست یكی از زیباترین و مشهورترین شعرهای خود را با عنوان «كوچه» منتشر سازد.
وی درباره این مجموعه گفته است: «چهارپاره‌هایی بود كه گاهی سه مصرع مساوی با یك قطعه كوتاه داشت، و هم وزن داشت، هم قافیه و هم معنا، آن زمان چندین نفر از جمله نادر نادرپور، هوشنگ ابتهاج «سایه»، سیاوش كسرایی، مهدی اخوان ثالث و محمد زهری بودند كه به همین سبك شعر می‌گفتند و همه هم شاعران نام‌داری شدند؛ زیرا به شعر گذشته بی‌اعتنا نبودند. اخوان ثالث، نادرپور و من به شعر قدیم احاطه كامل داشتیم، یعنی آثار سعدی و حافظ و فردوسی را خوانده بودیم، در مورد آن‌ها بحث و بر آن‌ها تكیه می‌كردیم.»
او به موسیقی ایرانی علاقه بسیاری داشت و بر همین پایه به عضویت در شورای موسیقی و شعر رادیو درآمد و پیوند عمیقی میان شعر و موسیقی به وجود آورد. فریدون مشیری در سال های بعد به شركت مخابرات ایران انتقال یافت و در 1357 خورشیدی از خدمت دولتی بازنشسته شد.
این شاعر در شعرهای خویش نگاهی نو و تازه داشت و در سبك از شعر نیمایی پیروی می كرد و از دیگر ویژگی های شعری وی،‌ شكست قالب های عروضی، كوتاه و بلند شدن مصرع ها و استفاده صحیح از قافیه به شمار می رفت. فریدون مشیری اثرهای ارزشمند دیگری همچون «ابر و كوچه، بهار را باور كن، گزینه اشعار، مروارید مهر، آه باران، سه دفتر، از دیار آشتی، با پنج سخن سرا، لحظه ها و احساس» را از خود به یادگار گذاشت.
این ادیب فرهیخته در 1377 خورشیدی به آلمان و آمریكا سفر كرد و مراسم شعرخوانی او در این كشورها با استقبال علاقه مندان و دوستداران ادبیات ایران روبرو شد.
سرانجام فریدون مشیری كه سال ها از بیماری سرطان رنج می برد، در سوم آبان 1379 خورشیدی در تهران درگذشت و در قطعه هنرمندان بهشت زهرا آرام گرفت.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز تولد فریدون مشیری به گفت و گو با «محمدجواد زینلی» عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور و استاد زبان و ادبیات فارسی پرداخته است.
زینلی در ارتباط با شعرهای این شاعر توانمند، گفت: مشیری از شاعران رمانتیك و نو پرداز معاصر محسوب می شود كه در منظومه شعر او؛ انسان با دردها، احساس، عشق و حسرت هایش روبه رو می شود. واژگان شعری وی صمیمی و مردمی به شمار می رود و از به كار بردن كلمات عجیب و غریب در آن خودداری كرده است.
او در شناخت مخاطب شعر، هنری شگرف داشت و برای مردمی می سرود كه پیش از هر عنوان دیگری، از انسانیت برخوردار است و دردها و آرزوهای مشترك دارند و به آدمی گری و انسانیت اهمیت می دهند و تعصب ها و تنگ نظری ها در اندیشه آنان راهی ندارد. او آرزو داشت بشر با یكدیگر دوست باشند و بدی و دشمنی را از میان ببرند.
این استاد دانشگاه تصریح كرد: فریدون مشیری از دوره كودكی به خواندن شعر علاقه داشت و در سال های نخست تحصیل در دانشگاه، دفتری از غزل و مثنوی نوشت. وی شاعری میانه رو و مردمی بود زیرا در شعرهای خود سعی بر این داشت كه از قالب های شعر نو استفاده كند و آینه تمام نمای احوال و خصوصیاتش باشد و در همه حال احترام اهل زبان را حفظ می كرد و برای احساسات و عواطف عاشقانه از لطیف ترین و زیبا ترین واژه ها و تعبیرها بهره می برد و نخستین مجموعه شعر خود را با نام «تشنه توفان» در 28سالگی منتشر كرد.
وی در ادامه افزود: فریدون مشیری، راه شاعران و بنیانگذاران شعر نوین را در پیش گرفت، به این معنا كه با شكستن قالب های عروضی و كوتاه و بلند كردن مصرع ها از لحاظ مفهوم و محتوا توانست با نگاهی نو و تازه به طبیعت، اشیاء، اشخاص و با احساس خود به شعر، ساختاری مشخص ببخشد. شعرهای مشیری بازتاب حوادثی بود كه در اطراف او اتفاق می افتاد و همواره ستایشگر خوبی ها، بیانگر احساسات و عواطف انسانی بود و خدمتگزاری در جامعه را مهم می دانست.
شعرهای این شاعر را به دو بخش سروده های نو و كلاسیك می توان تقسیم كرد. نخستین بخش شعر نو است كه آزادی كلام و اختیار بیشتری را به دلیل وزن به شاعر می دهد و در نوشتن قافیه در آن آزادی عمل زیادی دارد. دومین بخش پیروی از نحوه سرودن اشعار حافظ و سعدی كه دارای وزن و قافیه است به شمار می رود. شعرهای وی میان شعر سنتی و شعر نو نیمایی قرار داشت و به مرور زمان بر تعداد سروده های آزاد و نیمایی او افزوده شد.
زینلی با اشاره به اینكه مشیری همچون سعدی، زبانی ساده و به دور از پیچیدگی داشت، تصریح كرد: زبان شعر وی مانند سعدی برخوردار از ویژگی «سهل و ممتنع» محسوب می شود و این شاعر در انتخاب درون مایه نیز از مفاهیم انسانی عمیق غافل نمانده است. مهمترین پیام شعر این شاعر، عشق های شخصی و جمعی به حساب می آید. اگر شعر مشیری را به تمامی زبان های جهان ترجمه كنند، برای هیچ كسی غریب و نامانوس نخواهد بود زیرا یافته های شعر او، احساس، حسرت و امیال ناب آدمی است و این ادیب به پدیده‌های طبیعت با نگاهی رمانتیك می نگریست، با این شیوه برای درك شعرهای او باید از این دید به سروده های او نگاه كرد.
این استاد ادبیات در ادامه بیان داشت: سروده های مشیری در عین سادگی و دلنشینی تقلید از آن دشوار به نظر می آید. قالب شعرهای این شاعر بیشتر نیمایی است كه با تركیب ها و عبارت های دلنشین او خوش می درخشند. قطعه، چهار پاره و مثنوی از دیگر قالب های شعرهای این ادیب به شمار می رود.
شعر «كوچه» و «آخرین جرعه» از مشهورترین سروده های مشیری است كه شعر دوستان و اهل دل آنها را به حافظه سپرده اند و زمزمه می كنند. شفیعی كدكنی، مشیری را از شاعرانی می داند كه به سبب شدت تاثیر شعرهای وی گریسته است و سروده های این شاعر را عاطفی، ساده، بی پیرایه و مهربان می داند.
این عضو هیات علمی دانشگاه با بیان جنبه های اجتماعی شعرهای مشیری، یاد آور شد: وجه اجتماعی شعر این شاعر در سه دهه پایانی عمر وی، نمود بیشتری یافت و مبارزه های سیاسی، انقلاب، جنگ و حوادث جهانی بر شعر وی تاثیر خود گذاشت زیرا شاعر خوب، فرزند زمانه خود و با احساس و عاطفی باید باشد.
مشیری به موسیقی ایرانی توجه خاصی داشت و با عضویت در شورای موسیقی و شعر رادیو توانست در پیوند دادن شعر با موسیقی گامی تازه در این عرصه بردارد و 20 مجموعه شعر به علاقمندان ارایه كند كه تمامی آنها در یك مجموعه به نام «بازتاب نفس صبحدمان» در دو جلد منتشر شده و از او مجموعه ‌های شعر «تشنه توفان»، «گناه دریا»، «نایافته»، «از خاموشی»، «مروارید مهر» و ... به چاپ رسیده است.
زینلی در پایان گفت: در حوزه شعر و هنر هنوز نایافته ها و ناگفته هایی وجود دارد و نمی توان مدعی شد كه به جایگاه حقیقی خود در این زمینه دست یافته ایم. با عمیق تر كردن چشم اندازهای خویش در بخش های مختلف هنری می توان به جایگاه شایسته تری رسید زیرا شعر با تمام تلاطم هایی كه در زمان های مختلف وجود داشته است همچنان به راه خود ادامه می دهد.
*گروه اطلاع رسانی
**پژوهشم**9117**9131**خبرنگار: مریم همتی**انتشار دهنده: شهربانو جمعه