ایران و فناوری فضایی سنجش از دور

در میزگردی كه خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) به مناسبت هفته جهانی فضا با شعار 'سنجش از دور؛ توانمندسازی آینده' برگزار كرد، 'حسن حدادپور ' رییس پژوهشگاه فضایی ایران، 'سهیل رادیوم' سرپرست مركز تحقیقات فضایی و 'محمد سینجلی' مدیر پروژه ماهواره پارس یك، از اهمیت كاربردهای ماهواره ها و تداوم فعالیت ها طراحی و ساخت ماهواره های سنجشی و مخابراتی در كشورمان خبر دادند.
شركت كنندگان در این میزگرد با بیان این كه بخش فضایی كشور به لحاظ ساختاری در چند سال اخیر دچار تغییر و تحولات زیادی شده است، در عین حال بر متوقف نشدن فعالیت ها در این حوزه، در دو بخش غیرنظامی و نظامی تاكید كردند و اظهار داشتند كه دانشگاه ها و پژوهشگاه های فعال در این حوزه و سازمان فضایی كشور كار طراحی و ساخت ماهواره های سنجشی و مخابراتی و دستیابی به كاربردهای جدید در این حوزه را همچنان در دستور كار دارند.
رییس پژوهشگاه فضایی ایران در این میزگرد با اشاره به این كه استفاده صلح آمیز از فضا و كاربردهای غیرنظامی برعهده وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است و فعالیت ها در دو بخش ماهواره های سنجشی و مخابراتی انجام می شود، گفت: دستیابی به فناوری ها و ساخت ماهواره های سنجشی و مخابراتی بر عهده پژوهشگاه فضایی است و با توجه به اعلام نیازی كه از سوی سازمان فضایی كشور می شود، ماهواره های روز سنجشی و مخابراتی طراحی و ساخته می شود.
حسن حدادپور بیان كرد: یك نقشه راه مشترك در حوزه فضایی در وزارت ارتباطات وجود دارد و برنامه پژوهشگاه این است كه تا سال 1404 ( 2020 ) بتوانیم اولین ماهواره مخابراتی عملیاتی ایران را در مدار قراردهیم.
وی افزود: در حوزه فضایی واقعا تجربه اساسی نداریم و با توجه به این كه این صنعت یك صنعت 'های تك' است، در دنیا نیز هیچ كشوری تجربه خود را به عنوان رقیب در اختیار ما قرار نمی دهد؛ لازمه رسیدن به فناوری فضایی این است كه در برخی موارد با سعی وخطا به نتیجه مطلوب دست یافت و این امر موجب می شود كه برخی از برنامه ها به كندی پیش رود.
وی با اشاره به تغییر مدیریت ها و سیاست های در نظر گرفته شده در این حوزه در كشور گفت: نیاز است كه ثبات تصمیم گیری در لایه فضایی كشور وجود داشته باشد و یا این كه بلوغ فكری بین مدیران این حوزه به وجود آید و برنامه ها به صورت دوی میدانی به صورت پیوسته انجام شود.
حدادپور یادآور شد: از یك سال گذشته، وزارت ارتباطات و فناوری ارتباطات برنامه های پژوهشگاه را به صورت منسجم حمایت می كند، الان ساخت ماهواره 'ناهید یك' تقریبا با توجه به موانع مالی كه داشته در حال نهایی شدن است و دو پروژه ماهواره 'پارس 1' كه ماهواره سنجشی است و 'ناهید2' كه ماهواره مخابراتی است؛ به عنوان دو پروژه محوری از شش پروژه اقتصاد مقاومتی وزارت ارتباطات در حال اجرا است.

***ساخت نمونه كیفی و فضایی ماهواره سنجشی 'پارس 1' تا پایان سال 97
حدادپور در خصوص فعالیت های پژوهشگاه در حوزه سنجش از دور گفت: در حوزه ماهواره سنجشی، اولین محصول پژوهشگاه فضایی ماهواره 'پارس 1' است، از یك سال و نیم گذشته فعالیت های این ماهواره با بودجه پژوهشگاه شروع شد و اكنون طراحی مفهومی آن انجام شده و طراحی اولیه خود را گذرانده است و اكنون در مرحله طراحی دقیق قرار دارد، از برنامه های پژوهشگاه فضایی این است كه تا پایان سال 95 نمونه مهندسی ماهواره 'پارس 1' ساخته و نمونه كیفی و فضایی آن تا پایان سال 97 ساخته شود و مورد بهره برداری قرار گیرد.
رییس پژوهشگاه فضایی ایران گفت: در حال حاضر ماهواره عملیاتی كه متعلق به خودمان باشد و یا ساخته باشیم، نداریم، همه ماهواره های ساخته شده ایران تا كنون تحقیقاتی بوده و عمر كوتاهی داشته اند، تنها ماهواره مخابراتی كه درصدی از مالكیت آن متعلق به ایران است ماهواره بدر است، اولین ماهواره عملیاتی سنجشی كه اطلاعات در اختیار ما می گذارد و نسبتا قابل استفاده است، 'پارس 1' خواهد بود .

***ساخت ماهواره سنجشی'پارس 1' مسیری برای طراحی ماهواره های تصویربرداری با رزولوشن پایین
'محمد سینجلی' مدیر پروژه ماهواره 'پارس 1' نیز گفت: پیش از ماهواره سنجشی 'پارس 1' ماهواره تصویربرداری دانشگاه علم و صنعت پرتاب شد، اما خروجی این ماهواره قابل استفاده در كشاورزی و جنگلداری نبوده است، به همین دلیل گزینه اولین بار به ماهواره 'پارس 1' اطلاق می شود چون تصویربرداری این ماهواره بالا بوده و می توان از تصاویر آن برای كشاورزی و جنگلداری استفاده كرد.
وی گفت: در ماهواره 'پارس 1' سه دوربین طراحی شده است، اولین دوربین آن دوربین چند طیفی با رزولوشن 15 متر است كه در چهار طیف آبی، قرمز، سبز و مادون قرمز تصویربرداری می كند، حجم قابل توجهی از تصویربرداری در پایش منابع طبیعی و محصولات كشاورزی با این دوربین قابل پوشش است.
سینجلی ادامه داد: دوربین دیگر این ماهواره SWRI ( مادون قرمز نزدیك) است كه قدرت تفكیك مكانی یا رزولوشن 150 متر دارد، از این دورربین برای ارزیابی پوشش برف، تعیین آب معادل ذوب برف و حتی مطالعات جوی استفاده می كنند و دوربین سوم این ماهواره TIR است، این دوربین ها قابلیت دید تصاویری را كه با چشم امكان پذیر نیست، دارند و با این دوربین می توان لكه های نفتی در دریا را رصد كرد.
وی با اشاره به این كه این موارد كاربردهای ماهواره 'پارس 1' است، گفت: با وجودی كه امكان خرید از خارج وجود داردف اما هر سه دوربین این ماهواره در داخل كشور ساخته می شود. سیاستگذاری پژوهشگاه این گونه است كه دوربین ها در داخل كشور ساخته شود چرا كه این كار گام نخست در طراحی و ساخت ماهواره های 'پارس 2 و پارس 3' با قدرت تصویربرداری با رزولوشن 5 متر و 1متر است.

*** كاربردهای غیرنظامی فناوری سنجش از دور
سینجلی بیان كرد: ارزیابی رطوبت خاك، ارزیابی میزان برف، میزان محصولات كشاورزی، بیابان زایی، گستره جنگل زدایی همه از كاربردهای مدنی و غیرنظامی ماهواره های سنجش از دور است.
وی گفت: تهیه نقشه های شهری مختلف و راه های ارتباطی از دیگركاربردها است كه با دوربین های با رزولوشن 5 متر به پایین انجام می شود.
سینجلی با اشاره به این كه تاكنون اقدام جدی در حوزه سنجش از دور در كشور اتفاق نیفتاده است، ادامه داد: ماهواره سنجشی با ماهواره مخابراتی تفاوت آن چنانی ندارد، اما نقطه تمایز ماهواره سنجشی با دیگر ماهواره ها، ایستگاه زمینی آن است، برای ایستگاه زمینی یك مجموعه گسترده مورد نیاز است كه زمانی كه تصاویر خام از ماهواره دریافت می شود، پردازش های بسیاری روی آن باید انجام شود تا به دست استفاده كننده نهایی برسد.
وی ادامه داد: فناوری ماهواره های سنجشی به دو بخش ماهواره های غیرفعال و فعال تقسیم می شود، در ماهواره های غیر فعال از انرژی خورشید كه به زمین می خورد و از بازتابندگی آن استفاده می شود، ماهواره های فعال نیز در حوزه رادار قرار می گیرند، اكنون در كشور در هر دو حوزه فعالیت هایی در حال انجام است.

*** سنجش از دور و مزیت های آن در حوزه فضا
'سهیل رادیوم' سرپرست مركز تحقیقات فضایی در خصوص شعار هفته جهانی فضا 'سنجش از دور و توانمندسازی آینده ' گفت: شناسایی اجسام و پدیده ها را بدون تماس فیزیكی و براساس بازتابش امواج الكترومغناطیس سنجش از دور می گویند، با این تعریف اولین فعالیتی كه در خصوص سنجش از دور انجام شد، روی بالن در سال 1859 در كشور فرانسه بود.
وی ادامه داد: این فناوری درجنگ جهانی اول مورد استفاده قرار گرفت، جنگ جهانی اول برغم تمام معضلاتی كه داشت، باعث بلوغ این تكنولوژی شد، جنگ جهانی اول و به خصوص جنگ جهانی دوم به خاطر كاربردهای حوزه نظامی موجب شد كه این حوزه رشد خوبی داشته باشد، در كشور ما نیز اولین كار سنجش از دور در سال 1334 تا 1336 در منطقه گرمسار صورت گرفت.
وی در خصوص مزیت های استفاده از این فناوری گفت: سرعت انجام كار و پایین آمدن هزینه از مزیت های این فناوری است، به طور مثال ماهواره ای در فضا داریم با نام ' لن ست'؛ این ماهواره در هر شات تصویری كه می گیرد، 34 هزار كیلومتر مربع را تصویربرداری می كند.
وی بیان كرد: رصد تغییرات در پوشش های گیاهی و نیز دستیابی به تصاویری كه دسترسی فیزیكی انسان دشوار است، از دیگر مزیت های این فناوری است.
وی ادامه داد: از دیگر مزایای ماهواره ها تصویربرداری هوایی و فضایی سنجش از دور تنوع طیفی الكترومغناطیس است، چشم انسان فقط طیف مرئی را رصد می كند، ما با استفاده از سنجنده های ماهواره و تصاویر هوایی طیف های مختلف الكترومغناطیس را می توانیم دریافت كنیم و هر طیف یك نوع اطلاعات به ما می دهد.
رادیوم افزود: در حال حاضر در دنیا از فناوری سنجش از دور در حوزه كشاورزی، نفت و گاز، وضعیت آب و هوایی و تغییرات جوی استفاده می كنند، امریكا سازمانی به نام nass دارد كه عملكردی مشابه جهاد كشاورزی ما دارد، این سازمان هر سال با استفاده از فناوری سنجش از دور در حوزه كشاورزی داده های ماهواره را جمع كرده و برای آن سال در اختیار كشاورزان برای بهره برداری بهتر از محصول و برنامه ریزی در این حوزه قرار می دهد، متاسفانه ایران در این حوزه نسبت به دیگر كشورها بسیار عقب است.

*** شروع به كارگیری فناوری سنجش از دور در حوزه كشاورزی ایران
رادیوم گفت: پژوهشگاه فضایی ایران با حمایت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات این كار را در حوزه كشاورزی شروع كرده و امیدواریم جهاد كشاورزی را نیز پای این كار بكشانیم، با این رویكرد می توان فهمید كه در هر نقطه كشور چه چیزی كاشته می شود، تراكم چقدر است و انتظار میزان و زمان برداشت محصول هم مشحص می شود.
وی با اشاره به این كه حوزه كشاورزی حوزه به روزی است كه دنیا از تصاویر ماهواره ای در این حوزه استفاده می كند اما ما از آن عقب هستیم، بیان كرد: با توجه به تصاویر دریافتی از ماهواره های دیگر كشورها، در حال حاضر پروژه پایلوتی در یكی از شركت های كشاورزی درغرب كشور روی محصولات كشاورزی درحال انجام است، پیش از این نیز كارهای پراكنده ای در خصوص محصول برنج و آفت جنگل های بلوط كار شده است .
وی یادآور شد: در حال حاضر پژوهشگاه فضایی ایران روی محصول استراتژیك گندم و آفت فوزاریوم كه به گندم آسیب می زند، مشغول كارهای پردازشی است.

*** استفاده از فضا و تبدیل كشاورزی سنتی به كشاورزی دقیق غرور ملی را به همراه دارد
رادیوم با بیان این كه اگر كشاورزی كشور از سنتی به كشاورزی دقیقی كه كشورهای دنیا نیز انجام می دهند و آن را به انقلاب تعبیر می كنند، حركت كند و آن را داشته باشیم، به غرور ملی می انجامد، افزود: در حوزه نفت و گاز، الان در دنیا با استفاده از ماهواره های سنجشی، نشتی خطوط نفت و گاز را می توانند تشخیص دهند، در این حوزه نیز كارهای پراكنده ای در كشور ما انجام شده است و در حال حاضر در پژوهشگاه فضایی استارت این كار با همكاری وزارتخانه مربوطه زده شده است.
رادیوم در خصوص استفاده از اطلاعات سنجش از دور در كشور در حوزه بلایای طبیعی نیز گفت: كارهای پراكنده ای در سطح كشور در حوزه رصد بلایای طبیعی شده است، آسیبی كه در حوزه سنجش از دور در كشور وجود دارد این است كه این تكنولوزی نوین است و اصولا همیشه در برابر پذیرش فناوری های نوین مقاومت وجود دارد؛ دانش استفاده از سنجش از دور در كشور وجود دارد اما وزارتخانه مرتبط نمی تواند در خصوص استفاده از این تكنولوزی در همه كاربردها سرمایه گذاری كند، طبیعتا باید سازمان متولی تقاضای استفاده از این فناوری را داشته باشد؛ از لحاظ توانمندی علمی، این توانایی در كشور هست ولی باید یك مقدار نهادهای مربوطه را پای كار كشید.
رادیوم درخصوص تعریف غرور ملی گفت: تعریف غرور ملی باید در برخی حوزه ها تغییر كند؛ در این دوره فعالیت های مغزافزار ارزش بیشتر دارند، الان 10 شركت بزرگ دنیا كه سهامشان پر ارزش است، مغزافزار هستند، هیچكدام مرسدس و تویوتا نیستند بلكه شركت هایی هستند كه مغز افزاری فعالیت می كنند.

***حوزه فضایی و اقتدار كشور
رییس پژوهشگاه فضایی ایران در پایان این نشست یادآور شد: اساسا حوزه فضایی چه در بخش ماهواره های سنجشی و چه ماهواره های مخابراتی، اقتدار آینده كشور است و اگر هر كشوری در این حوزه برنامه نداشته باشد، نسل آینده آن كشور مسوولان آن را نخواهد بخشید.
حدادپور بیان كرد: رفتن به فضا چه نظامی و چه غیرنظامی غرور ملی دارد، قرار گرفتن در مدار و پرتاب ماهواره به وسیله یك موشك داخلی، خود به تنهایی یك غرور ملی ایجاد می كند، حتی اگر فناوری پرتاب ماهواره را در مدار زمین نداشته باشیم و كشور دیگری این كار را برای شما انجام دهد، این نیز خود به تنهایی یك غرور ملی برای كشور ایجاد می كند.

انجمن هفته جهانی فضا از جانب كمیته استفاده صلح‌آمیز از فضای ماورای جو سازمان ملل متحد (COPUOS) مسوولیت هماهنگی برگزاری مراسم هفته جهانی فضا را بر عهده دارد، هر سال در روزهای ۴ تا ۱۰ اكتبر (13 تا 19 مهرماه) برنامه های به مناسبت این هفته برگزار می شود امسال نیز این انجمن موضوع هفته جهانی 2016 را ' سنجش از دور؛ توانمندسازی آینده' بیان كرده است.
علمی ** 9340**2017
خبرنگار: منیرابراهیمی زاده* انتشاردهنده: زهره محتشمی پور
برای اطلاع از اخبار متنوع علمی و فناوری، با كانال علمی ایرنا در تلگرام همراه شوید:
irnaelm@
https://telegram.me/irnaelm